Śródmiejski Węzeł Wodny we Wrocławiu

---

Obiekty i elementy węzła

Śródmiejski Węzeł Wodny stanowi niezwykle istotny zespół wodnych szlaków ulokowanych w sercu Wrocławia. Do jego kluczowych elementów należą w szczególności cieki wodne, które kształtują krajobraz w centralnej części miasta. Głównym ramieniem wody w tym obszarze jest rzeka Odra, której ujście można również zaobserwować w zbiegu z rzeką Oława oraz Fosą Miejską. Górny odcinek tej rzeki rozpoczywa się w rejonie Stopnia Wodnego Szczytniki i biegnie ku centrum, gdzie w okolicach Ulicy Świętej Jadwigi, rzeka rozgałęzia się na dwa główne ramiona: Odrę Północną oraz Odrę Południową.

Na górnym odcinku, przy lewym (południowym) brzegu, dostrzegamy ujście rzeki Oława. Wśród obiektów hydrotechnicznych, które tu spotkamy, warto wymienić: Port Ujście Oławy, Zatokę Gondoli oraz Przystań przy Hali Targowej. W dziedzinie mostów, wyróżniają się: Most Grunwaldzki, Most Pokoju, Most Oławski oraz Kładka Muzealna.

Definiowany jako Śródmiejski Węzeł Wodny Górny, obszar ten entuzjastycznie przyjmuje zarówno Odrę Północną, jak i Południową, wzbogacony regionami mniejszych ramion oraz kanałów. Stanowi to wschodni zespół drobnych wysep odrzańskich. W tej części węzła, obok Odry Północnej i Południowej, występują m.in.: Upust Klary, Upust powodziowy Klary, Kanał Młyna Maria oraz Kanał Jazu Macieja, a także przekop Śluzy Piaskowej. W obrębie tych cieczy stają liczne wyspy, w tym: Wyspa Bielarska, Wyspa Słodowa, Wyspa Młyńska, Wyspa Piasek, Wyspa Daliowa, Tamka, które to wyspy łączą wielorakie przeprawy mostowe, takie jak: Mosty Młyńskie, Most Tumski, Most Piaskowy, Kładka nad Śluzą Piaskową, Kładka Piaskowa, Most Słodowy, Most św. Klary, Kładka Słodowa, Kładka Żabia oraz Most św. Macieja.

Na tym odcinku Odry można również znaleźć najstarszy stopień wodny we Wrocławiu, znany jako Piaskowy Stopień Wodny. W obrębie Kanału Młyna Maria oraz Odry Południowej, na południowym brzegu Wyspy Słodowej, zorganizowane są miejsca cumowania dla jednostek pływających.

W dalszej kolejności, po wyspach, Odra Północna i Południowa łączą się na krótkim odcinku, by znowu się rozdzielić, co prowadzi do utworzenia Śródmiejskiego Węzła Wodnego Dolnego. Na Południowej Odrze usytuowane są m.in. przekop Śluzy Mieszczańskiej oraz kanał Elektrowni Wodnej Wrocław I. W pobliżu znajduje się także spust wody z Fosy Miejskiej, a oba ramiona rzeki oblewają wyspę: Kępa Mieszczańska.

W kontekście konstrukcji hydrotechnicznych, do istotnych elementów tego obszaru należy zaliczyć Mieszczański Stopień Wodny, w ramach którego oprócz jazów i śluzy funkcjonują pond to dwie elektrownie wodne. Na tym odcinku mosty to Mosty Pomorskie, Most dojazdowy w zespole budowlanym Elektrowni Wodnej Południowej, Most Sikorskiego, Most Dmowskiego i Mosty Mieszczańskie.

Przekraczając Kępę Mieszczańską, Odra uformuje się w jednolite koryto. Na dolnym odcinku śródmiejskiej Odry znajdują się również istotne elementy infrastruktury hydrotechnicznej, takie jak Remontowa Stocznia Rzeczna, Przystań Zatoka i Port Miejski. W tym obszarze Odra łączy się ze Starą Odrą, a jedyną przeprawą przerzuconą nad tym odcinkiem jest most kolejowy na trasie Wrocław–Oleśnica.

Historia

Obecny wygląd Śródmiejskiego Węzła Wodnego jest rezultatem wielu inwestycji hydrotechnicznych, obejmujących budowę, przebudowę oraz wyburzenie różnych obiektów inżynieryjnych, a także przekształcenia w obrębie koryt rzecznych. Część z pierwotnie istniejących struktur została poddana modernizacji, natomiast inne uległy zniszczeniu i zostały zdemontowane. Te zmiany dotyczyły nie tylko Odry, lecz także Oławy, która dwukrotnie miała przesuwane ujście w górę rzeki oraz Fosy Miejskiej, jak również nieistniejącej już fosy wewnętrznej, zwanej Oławą Miejską. Kluczowa dla funkcjonowania węzła była również decyzja o podniesieniu poziomu piętrzenia w 1959 roku na Mieszczańskim Stopniu Wodnym.

Na początku historii miasta, Odra pełniła rolę transportową i była częścią systemu umocnień obronnych. W miarę upływu czasu zaczęły powstawać pierwsze elektrownie wodne oraz ujęcia wody. Przez długi czas energetyczne wykorzystanie rzeki dominowało w obrębie śródmiejskiego węzła wodnego, aż do końca XIX wieku. Rozwój transportu wodnego oraz potrzeba ochrony przed powodziami spowodowały, że zrealizowano tzw. Drogę Wielkiej Żeglugi (Miejską Drogę Wodną), a następnie Główną (Północną) Drogę Wodną. Te ogromne inwestycje przyczyniły się do znaczącego zmniejszenia roli Śródmiejskiego Węzła Wodnego, a większość z dawnych elektrowni została zlikwidowana. Przetrwały jedynie dwie elektrownie wodne.

W okresie powojennym, znaczenie tej części Wrocławskiego Węzła Wodnego było marginalne. Ograniczono działalność praktycznie do eksploatacji elektrowni wodnych, a w dolnym odcinku Odry śródmiejskiej funkcjonowały Remontowa Stocznia Rzeczna oraz Port Miejski. W górnym odcinku użytkowano natomiast Port wyładunkowy Miejskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji we Wrocławiu, znany jako Port Ujście Oławy.

Miejsce w układzie funkcjonalnym

Wrocław, malowniczo usytuowany nad skanalizowanym fragmentem rzeki Odra, stanowi centrum innowacyjnych przedsięwzięć hydrotechnicznych. Śródmiejski Węzeł Wodny, który wchodzi w skład tego systemu, koncentruje się na najstarszych elementach infrastruktury związanej z wykorzystaniem lokalnych zasobów wodnych. Obecnie pełni on ważne funkcje związane z przepływem części wód, choć znaczenie energetyczne jest znikome, ograniczone do dwóch małych elektrowni wodnych.

Warto zauważyć, że rosnąca popularność tego miejsca jako atrakcji turystycznej, rekreacyjnej oraz żeglugi pasażerskiej, zyskuje na znaczeniu. W ramach tego węzła wodnego zrealizowano wiele innowacyjnych projektów, takich jak powstanie nowego obiektu, Marina Topacz, oraz rekonstrukcję przystani, na przykład w Zatoki Gondoli oraz Przystani przy Hali Targowej i Przystani Kardynalskiej.

Oprócz tych działań, przeprowadzono także remonty istniejących śluz oraz nabrzeży. Umożliwiło to wyznaczenie miejsc postoju oraz przywrócenie oznakowania żeglugowego. Dzięki temu nastąpił powrót aktywności żeglugi w samym centrum Wrocławia. Wiele z nowych i odnowionych przepraw pieszych, takich jak Kładka Piaskowa i Kładka Słodowa, przyczyniło się do ożywienia tego regionu, sprzyjając turystyce i rekreacji.

Pomimo tych licznych udogodnień, warto podkreślić, że Śródmiejski Węzeł Wodny nie ma żadnego znaczenia dla transportu wodnego towarowego. Taki typ żeglugi odbywa się na bardziej wydajnych drogach wodnych, takich jak Główna (Północna) Droga Wodna oraz Miejska Droga Wodna, gdzie parametry nawigacyjne są znacznie lepsze.

W ramach budowy stopni wodnych w tym węźle funkcjonują śluzy komorowe, jednakże wodny szlak prowadzący przez te śluzy nie jest uznawany za drogę wodną w świetle przepisów prawnych, szczególnie rozporządzenia Rady Ministrów dotyczącego śródlądowych dróg wodnych. Chociaż nie został on ujęty na liście śródlądowych dróg wodnych, regionalne władze, takie jak Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej we Wrocławiu, udostępniają go dla żeglugi. Wciąż są postulaty i dążenia do nadania mu statusu drogi wodnej, co pozwoliłoby na wpisanie Śródmiejskiego Węzła Wodnego na listę śródlądowych dróg wodnych.

---

Oceń: Śródmiejski Węzeł Wodny we Wrocławiu

---