Stopień Wodny Rędzin

---

Elementy stopnia

Stopień wodny Rędzin jest wyposażony w trzy kluczowe elementy hydrotechniczne, które pełnią fundamentalną rolę w jego funkcjonowaniu. W skład tych elementów wchodzą budowle piętrzące, a także różne obiekty pomocnicze oraz towarzyszące, które wspierają działalność stopnia. Najważniejsze z nich to:

• Jaz Rędzin,
• Śluza Rędzin I (południowa),
• Śluza Rędzin II (północna).

Warto również zaznaczyć, że obok głównych obiektów piętrzących powstały dodatkowe elementy, które pełnią rolę pomocniczą i towarzyszącą. Wśród nich znajdują się:

• dwa mosty drogowe,
• budynki i budowle związane z obsługą stopnia,
• infrastruktura komunikacyjna i administracyjna,
• budynki mieszkalne dla pracowników stopnia.

Historia

Obecny aspekt Stopnia Wodnego Rędzin jest efektem realizacji znaczącej inwestycji, która miała na celu stworzenie nowej drogi wodnej oraz nowego systemu zabezpieczeń przeciwpowodziowych dla miasta. Proces ten trwał od 1913 do 1917 roku, przy czym dalsze prace rozbudowujące obiekt kontynuowano jeszcze do 1942 roku.

W 2011 roku zakończono budowę Autostradowej Obwodnicy Wrocławia, w ramach której wzniesiono most nad Odrą. Ten ważny element infrastruktury, znany jako Most Rędziński, został zaprojektowany z charakterystycznym przęsłem wantowym, a jego pylon został usytuowany na Wyspie Rędzińskiej. Most ten znajduje się bezpośrednio nad śluzami, co wiązało się z koniecznością wyburzenia niektórych budynków przystopniowych znajdujących się na wyspie, aby umożliwić sprawną realizację projektu.

Znaczący krok w kierunku modernizacji Stopnia Wodnego Rędzin miał miejsce 18 grudnia 2018 roku, kiedy to podpisano umowę z Centrum Unijnych Projektów Transportowych, która dotyczyła dofinansowania na przebudowę obiektu oraz jego dostosowania do III klasy żeglowności. Szacowany koszt całego przedsięwzięcia wynosi 50 012 300 zł, z czego 42,5 mln zł pochodzi z funduszy Unii Europejskiej. Przed rozpoczęciem prac wybrano wykonawcę, którym stało się konsorcjum firm Eko-Wod oraz Naviga-Stal.

Rok	Obiekt	Opis wydarzenia
1913	Stopień Wodny Rędzin	rozpoczęcie budowy
1916	most nad śluzą I	realizacja budowy
1917	Stopień Wodny Rędzin	zakończenie budowy jazu i śluzy I
1923	Jaz Rędzin	instalacja torów na moście dla wyciągarek zasuw
1923	Śluza Rędzin II	rozpoczęcie projektu, wstępna analiza
1926	Jaz Rędzin	koniec rozbudowy jazu
1925	Śluza Rędzin II	opracowanie projektu
1927	elektrownia wodna (planowana)	opracowanie projektu
1931	Śluza Rędzin II	rozpoczęcie budowy
1934	Śluza Rędzin II	zakończenie budowy
1934	most nad śluzą II	realizacja budowy
1942	Śluza Rędzin II	instalacja wrót pośrednich
2008	Most Rędziński	rozpoczęcie budowy
2011	Most Rędziński	oddanie do użytku

Nazewnictwo

W powojennej Polsce nastąpił rozwój systematycznego nazewnictwa odnoszącego się do różnych obiektów związanych ze stopniem wodnym oraz obiektów mu towarzyszących, jak i kanałów wodnych. Nazwy, które stosujemy w odniesieniu do tych obiektów, pochodzą od osiedla Rędzin, usytuowanego na północnym brzegu przekopu Śluz Rędzin. W przypadku śluz, nazewnictwo jest zgodne z nazwą stopnia wodnego, w związku z czym mamy do czynienia z terminem Śluzy Rędzin, natomiast dla jazu używa się określenia Jaz Rędzin.

Warto dodać, że ponieważ obiekty te powstały w okresie, gdy Wrocław był w granicach Niemiec, nadano im także niemieckie odpowiedniki nazw, co odzwierciedla historie lokalizacji i zmiany przynależności politycznej w regionie.

Obecna nazwa	Nazwa w języku niemieckim
Jaz Rędzin	Ransern–Wehr
Śluzy Rędzin	Ransern–Schleuse

Lokalizacja stopnia

Ogólnie, stopień wodny Rędzin posiada architekturę hydrotechniczną, która znajduje się wzdłuż dwóch ważnych cieków wodnych. Te budowle piętrzące są umiejscowione zarówno w głównym korycie rzeki Odra, jak i na bocznym kanale, który został stworzony w celu ułatwienia żeglugi oraz budowy komorowych śluz.

W szczególności, przekop, wykorzystywany do transportu wodnego, tworzy cięciwę małego zakola rzeki, w którym to mieści się jaz. Po stronie południowej stopnia rozciąga się zespół terenów osiedla Kozanów, a zwłaszcza zalesiony obszar Lasu Pilczyckiego. Z kolei na północnej stronie można zobaczyć osiedle Rędzin, otoczone polami irygacyjnymi, które mają kluczowe znaczenie dla procesu oczyszczania ścieków w Wrocławiu.

Na prawym brzegu rzeki, przy wejściu do przekopu Rędzin, jego początek zaznacza Las Osobowicki, natomiast koniec kanału prowadzi do obszaru Lasu Rędzińskiego, który także znajduje się na prawym brzegu rzeki. Do zaplanowanego dostępu do stopnia oraz sąsiedniej wyspy, można wykorzystać drogę z kierunku północnego, prowadzącą od osiedla Rędzin wzdłuż ulicy Piłkarzy.

Element stopnia	Km biegu	Kierunek	Brzeg	Przyczółek, ramię kanał	Elementy pomocnicze, towarzyszące
Jaz Rędzin	260,70 km Odry	Południowy	Lewy	Kozanów – Las Pilczycki	Most jazowy, przepławka dla ryb
		Dolna Odra Wrocławska
		Północny	Prawy	Wyspa Rędzińska
Śluza Rędzin I	_	Południowy	Lewy		Dwa mosty drogowe Budynki: administracyjny, gospodarczy, mieszkalne
		Przekop Rędzin
		Północny	Prawy	„Wyspa” rozdzielająca śluzy
Śluza Rędzin II	_	Południowy	Lewy
		Przekop Rędzin
		Północny	Prawy	Rędzin

Miejsce w układzie funkcjonalnym

Wrocław, usytuowany nad skanalizowaną częścią rzeki Odry, pełni istotną rolę w zarządzaniu poziomem wody w tym regionie. W kontekście układu funkcjonalnego, Stopień Wodny Rędzin jest kluczowym elementem, który wspiera ciąg stopni wodnych utrzymujących optymalny poziom wody na tej ważnej rzece. Kolejne stopnie wodne wśród nich to:

• na Głównej Drodze Wodnej we Wrocławiu – Stopień Wodny Różanka,
• na Miejskiej Drodze Wodnej we Wrocławiu – Śluza Miejska, która jest częścią Stopnia Wodnego Psie Pole,
• na Odrze Śródmiejskiej – Mieszczański Stopień Wodny.

Po Stopniu Wodnym Rędzin, kolejny stopień to umiejscowiony poza granicami Wrocławia Stopień Wodny Brzeg Dolny.

Również warto zaznaczyć, że szlak wodny, który przechodzi przez Stopień Wodny Rędzin, jest traktowany jako droga wodna w ujęciu prawnym, w myśl odpowiednich regulacji, takich jak rozporządzenie Rady Ministrów dotyczące śródlądowych dróg wodnych. Ta trasa jest wymieniona w załączniku do rozporządzenia jako część Odrzańskiej Drogi Wodnej, która stanowi integralny element międzynarodowej drogi wodnej E–30.

Obiekty podstawowe

Obiekty, które są kluczowe dla prawidłowego funkcjonowania stopnia wodnego, pełnią znaczącą rolę w utrzymywaniu właściwego poziomu piętrzenia oraz w realizacji innych określonych zadań. Ich konstrukcja i funkcje są ściśle zaprojektowane z myślą o efektywności działania całego systemu hydrotechnicznego. W przypadku normalnego poziomu piętrzenia, spad na stopniu wynosi około 2,0 m.

Nazwa	Ramię, kanał	Rodzaj	Data powstania	Podstawowe dane
Jaz Rędzin	Odra	Jaz	1917 (1926)	Przęsła: 30,62 + 54,08 + 30,62 m; zamknięcia: segment + zasuwy + segment
Śluza Rędzin I	Przekop Rędzin	Śluza wodna	1917	Wymiary: 203,1 × 12,0 m; zamknięcia: wrota wsporne
Śluza Rędzin II	Przekop Rędzin	Śluza wodna	1934	Wymiary: 226,0 × 12,0 m; zamknięcia: wrota wsporne

Pozostałe obiekty

Wśród elementów infrastruktury, które towarzyszą stopniu wodnemu w Rędzinie, można wskazać na szereg niezwykle istotnych obiektów. Wśród nich znajdują się:

• przepławka dla ryb zlokalizowana przy jazie,
• most jazowy,
• most drogowy usytuowany nad śluzą I, przy górnej głowie śluzy,
• most drogowy znajdujący się nad śluzą II, również przy górnej głowie,
• budynek sterowni dla śluz, umiejscowiony pomiędzy dwiema śluzami,
• drobną infrastrukturę techniczną oraz budynki gospodarcze powiązane z obiektami hydrotechnicznymi,
• budynki administracyjne, mieszkalne i gospodarcze zlokalizowane na wyspie Rędzińskiej, z których część została w wyniku działań budowlanych zniszczona.

Nad górną głową Śluzy Rędzin II znajdują się również dwie tablice pamiątkowe, które upamiętniają ważne historyczne wydarzenia:

• tablica ku czci jeńców francuskich, którzy pracowali przy budowie śluzy II w latach 1941-1942; została odsłonięta w latach 70. XX wieku, a jej fundatorami byli tkacze z Lyonu,
• tablica upamiętniająca polskich pracowników, którzy po zakończeniu II wojny światowej stracili życie podczas odbudowy infrastruktury oraz przywracania żeglugi na Odrze.

Warto również zauważyć, że most nad śluzą I powstał w roku 1916, równocześnie z budową tej śluzy. Jest to most jednoprzęsłowy o długości 34,60 m. Rozpiętość w świetle podpór wynosi 23,10 m, zaś w świetle przyczółków mostu 21,96 m. Szerokość mostu wynosi 5,70 m, z jezdnią o szerokości 4,05 m oraz dwoma chodnikami o szerokości 0,50 m każdy. Konstrukcja mostu składa się z dwóch stalowych dźwigarów w rozstawie 5,50 m, z górnym pasem parabolicznym, którego wysokość sięga 4,58 m. Przyczółki mostu zostały wykonane z cegły murowanej. Odpowiedzialna za stalową konstrukcję była firma Beuchelt z Grünberg (Zielona Góra), która wykorzystała stal dostarczoną przez Laurahütte. Montaż zlecony został firmie G. Trelenberg z Wrocławia.

Podobnie, most nad śluzą II został zbudowany równocześnie ze śluzą. Także i ten obiekt to most jednoprzęsłowy, o długości 34,05 m. Rozpiętość w świetle podpór wynosi 22,96 m. Szerokość tego mostu to 4,82 m, w tym jezdnia o szerokości 3,52 m oraz dwa chodniki, każdy o szerokości 0,50 m. Konstrukcja mostu składa się z dwóch stalowych dźwigarów w rozstawie 3,20 m; jego blachownice osiągają wysokość środnika na poziomie 1460 mm. Pomost oparty jest na belkach poprzecznych rozmieszczonych co 3,28 m. Balustrady stalowe, zamocowane do pomostu w rozstawie 4,52 m, mają wysokość 1,18 m.

---

Oceń: Stopień Wodny Rędzin

---