Stopień Wodny Bartoszowice

---

Elementy stopnia

Stopień wodny Bartoszowice tworzy niezwykle ważny system hydrotechniczny, który składa się z kilku kluczowych elementów. Wśród nich wyróżniamy podstawowe konstrukcje, takie jak budowle piętrzące, które są niezbędne dla efektywnego działania tego obiektu. Do najistotniejszych składników zaliczają się:

• Jaz Bartoszowice,
• Śluza Bartoszowice.

Oprócz tych podstawowych budowli, zrealizowano również szereg elementów pomocniczych i towarzyszących. Należą do nich mosty oraz kładki, które ułatwiają komunikację, a także różnorodne budynki techniczne, administracyjne oraz mieszkalne. Dodatkowo, w obrębie stopnia wodnego znajdują się różne urządzenia i inne budowle techniczne, które wspierają jego funkcjonowanie.

Historia

Obecny kształt Stopnia Wodnego Bartoszowice jest wynikiem złożonych działań inwestycyjnych, które miały na celu utworzenie nowej drogi wodnej, a także zastosowanie nowoczesnych systemów zabezpieczających miasto przed powodziami. W projekcie uwzględniono także inne inicjatywy, które miały na celu modernizację i budowę nowych obiektów.

Pierwotna inwestycja była realizowana w latach 1913 do 1917, co miało kluczowe znaczenie dla rozwoju infrastruktury wodnej regionu. W trakcie prac część istniejących obiektów została gruntownie przebudowana, natomiast inne uległy zniszczeniu i zostały zdemontowane.

Rok	Obiekt	Opis wydarzenia / rodzaj prac
1913	Stopień wodny Bartoszowice	Rozpoczęcie budowy
1917	Stopień wodny Bartoszowice	Zakończenie budowy
1945	Most Bartoszowicki	Wysadzenie mostu przez Niemców w trakcie II wojny światowej
1948	Most Bartoszowicki	Odbudowa
1997	Jaz Bartoszowice (wraz z Mostem Bartoszowickim)	Remont po wielkiej powodzi
2004	Kładka	Budowa
2006	Śluza Bartoszowice	Remont oraz modernizacja

Nazewnictwo

W powojennej Polsce nastąpiło ustalenie odpowiedniego nazewnictwa dla obiektów związanych z wodami, w tym dla stopni wodnych oraz ich towarzyszących elementów. W odniesieniu do tych struktur, nazwy są bezpośrednio związane z osiedlem Bartoszowice, znajdującym się na lewym brzegu Odry.

Dla obiektów jak śluza i jaz wykorzystuje się terminologię opartą na nazwie Stopnia Wodnego Bartoszowice. Oznacza to, że śluza nosi miano Śluza Bartoszowice, a jaz – Jaz Bartoszowice. Warto zauważyć, że obiekty te powstały, gdy Wrocław był częścią Niemiec, co sprawiło, że wcześniej posiadały one swoje niemieckie nazewnictwo.

Stopień Wodny Bartoszowice współdziała z innym obiektem umiejscowionym na Miejskiej Drodze Wodnej, a mianowicie Stopniem Wodnym Opatowice. Oba te stopnie piętrzą wodę Odry w rytmie wcześniejszego na szlaku Stopnia Wodnego Janowice. W związku z tym, niektórzy autorzy traktują te obiekty razem w kontekście lokalnego układu hydrologicznego, definiując to jako Węzeł Wodny Bartoszowicko-Opatowicki.

Obecna nazwa	Nazwa w języku niemieckim
Jaz Bartoszowice	Barlhelner Wehr
Śluza Bartoszowice	Barlhelner Schleuse

Lokalizacja stopnia

„Obiekt, którego dotyczy opis, to stopień wodny Bartoszowice, który składa się z budowli piętrzących usytuowanych w dwóch różnych kanałach wodnych, rozdzielonych groblą. Krawędź tej grobli została określona jako Ulica Folwarczną. Dostęp do stopnia zapewnia ulica Braci Gierymskich, biegnąca od strony osiedla Bartoszowice, a w ciągu tej ulicy znajduje się Most Bartoszowicki.

Element stopnia	Długość (km)	Kierunek	Brzeg	Przyczółek, ramię kanał	Elementy towarzyszące
Jaz Bartoszowice	0,45 km Kanału Powodziowego	Południowo-zachodni	Lewy	Bartoszowice	Most Bartoszowicki
		Kanał Powodziowy
		Północno-wschodni	Prawy	Grobla rozdzielająca kanały (ulica Folwarczna)
Śluza Bartoszowice	244,4 km Odry 0,5 km Kanału Żeglugowego	Południowo-zachodni	Lewy		Budynki administracyjne i techniczne, kładka, wrota przeciwpowodziowe
		Kanał Żeglugowy
		Północno-wschodni	Prawy	Swojczyce – Strachocin

Miejsce w układzie funkcjonalnym

Wrocław, zlokalizowany nad uregulowanym odcinkiem rzeki Odry, jest kluczowym punktem w układzie wodnym regionu. Stopień Wodny Bartoszowice odgrywa istotną rolę w systemie, umożliwiając utrzymanie właściwego poziomu wody w rzece. Do głównych stopni wodnych w tym obszarze należą:

• Stopień Wodny Janowice jako poprzedni w układzie,
• Stopień Wodny Opatowice, znajdujący się na Miejskiej Drodze Wodnej we Wrocławiu, dostępny pod tym linkiem, oraz.
• również śluza wałowa, która umożliwia odprowadzenie części wezbranych wód do Widawy poprzez Kanał Odpływowy,
• Stopień Wodny Zacisze, stanowiący kolejny stopień wodny w szeregu.

Szlak wodny przecinający Stopień Wodny Bartoszowice jest formalnie uznawany za drogę wodną, zgodnie z przepisami określonymi w rozporządzeniu Rady Ministrów o śródlądowych drogach wodnych. Jest on opisany w wykazie dróg wodnych, w ramach tzw. Odrzańskiej Drogi Wodnej, która ma również międzynarodowe znaczenie jako część trasy E–30.

Warto zaznaczyć, że Stopień Wodny Bartoszowice oraz Stopień Wodny Opatowice są pierwszymi stopniami z kaskady, która tworzy Wrocławski Węzeł Wodny. Oba te stopnie oraz wspomniana już śluza wałowa regulują cały wodny przepływ w Odrze płynącej przez Wrocław.

Stopień Wodny Opatowice jest odpowiedzialny za kierowanie wód do Śródmiejskiego Węzła Wodnego oraz Miejskiej Drogi Wodnej, podczas gdy Stopień Wodny Bartoszowice odpowiada za regulowanie przepływu do Głównej Drogi Wodnej i Kanału Powodziowego. Śluza wałowa stanowi mechanizm umożliwiający przenoszenie wód Odry do Widawy przez Kanał Odpływowy.

Dlatego ten cały skomplikowany układ jest znany jako Węzeł Wodny Bartoszowicko–Opatowicki, wyróżniający się swoją funkcjonalnością i znaczeniem w systemie hydrauliki miejskiej.

Obiekty podstawowe

Obiekty podstawowe na stopniu wodnym odgrywają kluczową rolę w utrzymaniu optymalnego poziomu piętrzenia, który jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania struktury. Ich zadaniem jest nie tylko osiąganie pożądanego poziomu, ale także realizowanie różnych funkcji, dla których zostały zaprojektowane. W przypadku stopnia Bartoszowice, spad poziomu piętrzenia wynosi 3,7 metra dla jazu oraz 3,1 metra dla śluzy, co jest istotnym parametrem dla efektywności obiektów.

Warta podkreślenia jest różnorodność obiektów podstawowych, które występują w tym stopniu. Zawierają one zarówno jaz, jak i śluzę, które pełnią różne, lecz komplementarne funkcje. Dzięki nim możliwe jest nie tylko kontrolowanie przepływu wody, ale także zapewnienie bezpieczeństwa dla okolicznych terenów.

Nazwa	Ramię/Kanał	Typ	Rok powstania	Podstawowe informacje
Jaz Bartoszowice	Kanał Powodziowy	Jaz	1917	Przęsła: 30+40+30 m; Zamknięcia: stały+segmentowy+stały
Śluza Bartoszowice	Kanał Żeglugowy	Śluza wodna	1917	Wymiary: 187,7 × 9,6 m; Zamknięcia: wrota wsporne

Pozostałe obiekty

Wśród różnorodnych obiektów towarzyszących oraz uzupełniających, które zostały zrealizowane w obrębie stopnia wodnego Bartoszowice, można wymienić kilka istotnych elementów infrastruktury:

• kanał powodziowy i żeglugowy, oddzielony groblą,
• Most Bartoszowicki,
• budynki mieszkalne, administracyjne oraz techniczne,
• prowadzona kładka,
• wrota przeciwpowodziowe umiejscowione w górnej części śluzy,
• dodatkowe zamknięcia iglicowe przy jazie.

Warto także zwrócić uwagę na nieistniejące obecnie obiekty, w tym stalowy most, który znajdował się w poblżu śluzy. Niestety, został on zniszczony podczas działań wojennych i nigdy nie został odbudowany. W 2004 roku w jego miejsce wybudowano nową kładkę.

---

Oceń: Stopień Wodny Bartoszowice

---