Swojczyce

---

Nazwa

Wieś, którą historycznie odnajdujemy w dokumentach, została po raz pierwszy wspomniana w 1292 roku w łacińskim zapisie jako Swoyczce. Zgodnie z tym dokumentem, książę Henryk V Brzuchaty przekazał ją palatynowi Mikołajowi z Kalisza, lokując wieś na prawie niemieckim, co było istotne dla jej dalszego rozwoju.

Przez wieki nazwa wsi ewoluowała, co zostało udokumentowane w różnych pismach. W 1310 roku występuje pod nazwą Schwoytsch, w 1336 jako Swoyczh, a w latach 1340 i 1353 zapisano ją jako Swoycz. Przez kolejne lata pojawiały się także różne warianty, takie jak Swoychs oraz Schwoicz w 1360 roku, a także Swoytsch w 1376 i Swoicz w 1425 roku. W 1532 roku nazwa przyjęła formę Schwoitsch, z kolei w 1630 roku zapisano ją jako Schweitsch, a w 1651 roku jako Swoitz.

Niemiecki językoznawca, Paul Hefftner, analizując pochodzenie nazw miejscowości z obszaru ziemi wrocławskiej, w swojej pracy zatytułowanej Ursprung und Bedeutung der Ortsnamen im Stadt und Landkreise Breslau, wskazał, że nazwa ta ma swoje korzenie w języku polskim. Twierdził, że wywodzi się ona od polskiego zaimka „swój” lub imienia Swojan. Zgodnie z jego badaniami, etymologia ta sięga słowiańskiego zaimka posiadawczego „svoj”, który w języku polskim brzmi podobnie jako „swoj”, co potwierdza długą historię i złożoność etymologiczną tego terminu.

Historia

W drugiej połowie XIV wieku, w dokumentach jakie zachowały się z księstwa wrocławskiego, uwieczniono, że wieś Swojczyce miała swojego sołtysa oraz karczmę. Jej ziemie obejmowały areał wynoszący 48 łanów, w tym 8 folwarcznych. Dwa z tych łanów były własnością proboszcza parafii św. Jacka. Pozostałe tereny stanowiły lasy, łąki oraz grunty wykorzystywane do upraw. W 1360 roku wieś była w posiadaniu Klary, wdowy po znanym Hynku z Psiego Pola, która później zdecydowała się przekazać ją w ręce nieznanego z imienia mieszkańca Wrocławia, rezygnując jednocześnie z części folwarku oraz pastwisk.

W 1376 roku Swojczyce znalazły się w rękach szpitala Bożego Ciała we Wrocławiu. Kolejne zapisy w kronikach potwierdzają, że Paweł z Kowal przekazał miastu dąb, który rósł w okolicach tej wsi. Historia Swojczyc jest również związana z tragicznym pożarem, który w 1536 roku strawił m.in. kościół św. Jacka. Już rok później, w 1537 roku, zbudowano nowy kościół na wzgórzu, co zapewniało mu lepszą ochronę przed powodziami, które w tym regionie występowały dosyć często.

W roku 1630, kościół przeszedł przebudowę, a dwa lata później, w 1710 roku, dobudowano wieżę zegarową. Niestety, wieża ta zawaliła się w 1889 roku, jednak w 1890 roku została odbudowana i wzbogacona o nowe dzwony. Warto zaznaczyć, że ten obiekt sakralny był użytkowany przez protestantów w latach 1530–1654 oraz 1707–1946, a jednym z jego pastorów był Adam Regius, który przebywał tam do 1653 roku.

W spisie ludności z 1795 roku zanotowano 287 mieszkańców Swojczyc, którzy zamieszkiwali w 44 domach. Ich utrzymanie opierało się nie tylko na rolnictwie, ale także na różnorodnym rzemiośle. W tym czasie we wsi mieszkał tkacz, kowal oraz rzeźnik. Oprócz karczmy oraz plebanii, funkcjonowały tu także dwie szkoły. Kolejne pięćdziesiąt lat przyniosło wzrost liczby ludności do 523, w tym 10 rzemieślników i kramarzy, a także hodowlę 1370 owiec. Warto nadmienić, że wieś, do której należała również osada Wojnów, pozostawała w posiadaniu szpitala Bożego Ciała.

W 1891 roku, Uniwersytet Wrocławski zainaugurował Rolniczą Stację Doświadczalną, która dziś funkcjonuje jako Rolniczy Zakład Doświadczalny Swojec, mimo że obecnie jest zarządzana przez inną uczelnię – Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu.

W latach 1912-1917, w ramach regulacji systemu wodnego Wrocławia, wykopano Kanał Nawigacyjny oraz równoległy do niego Kanał Powodziowy, które oddzieliły Swojczyce od Sępolna i Bartoszowic. Kanały te umożliwiały połączenie z Karłowicami przez most przeznaczony dla transportu, znany jako Güntherbrücke, później przekształcony na Most Swojczycki, a obecnie noszący imię Chrobrego. W dniu 1 kwietnia 1922 roku przez Swojczyce poprowadzono linię kolejową prowadzącą w stronę Jelcza i dalej do Opola. Mimo że przez długi czas nie obsługiwała ruchu pasażerskiego, od 2017 roku przystanek Wrocław-Swojczyce znów jest czynny.

W 1928 roku Swojczyce stały się częścią administracyjnych granic Wrocławia, w towarzystwie Sępolna, Bartoszowic oraz Biskupina. Pomimo oczekiwanych działań ze strony Rosjan podczas oblężenia Festung Breslau, nie zauważono większych strat w osiedlu. W okresie marca i maja 1945 roku linia frontu ustabilizowała się nad rzeką Widawą, co pozwoliło uniknąć poważnych zniszczeń, z wyjątkiem niektórych budowli kościoła. Po zakończeniu działań wojennych, osiedle dość szybko wróciło do życia cywilnego, stając się siedzibą pierwszej szkoły podstawowej w Wrocławiu, która nosiła numer siódmy. Kierownikiem szkoły był Tadeusz Nowak, który został przymusowo deportowany wraz z rodziną. Z kolei w latach sześćdziesiątych zainstalowano tu system wodociągowy.

Statystyki z 1970 roku wykazały, że Swojczyce zamieszkiwało 1055 mieszkańców (533 mężczyzn i chłopców oraz 522 kobiety i dziewczęta). Mieszkańcy osiedla mieszkali w 79 budynkach i 67 gospodarstwach rolnych. 148 osób znalazło zatrudnienie w rolnictwie, a hodowano wówczas 92 krowy, 67 świń, 32 konie i 4 owce. Niewątpliwie, ciężkie doświadczenie dla mieszkańców przyniosła powódź tysiąclecia w lipcu 1997 roku, która na kilka dni zalała znaczną część osiedla.

Zabytki

Na liście zabytków wojewódzkiego rejestru znajduje się wiele interesujących obiektów, z których jeden zasługuje na szczególną uwagę.

Do najważniejszych z nich należy kościół ewangelicki, który aktualnie funkcjonuje jako rzymskokatolicki pod wezwaniem św. Jacka. Budowla jest przykładem szachulcowo-murowanej architektury z okresu XVI-XVII wieku.

Znajdziesz go przy ulicy Miłoszyckiej 20a, co czyni go dostępnym dla odwiedzających i miłośników historii.

Osiedle dziś

Obszar Swojczyc w dzisiejszych czasach ulega intensywnej industrializacji. W granicach tej miejscowości znajdują się tereny przeznaczone na rozwój infrastruktury przemysłowej.

W szczególności okolice, które leżą pomiędzy Kanałem Nawigacyjnym a torami kolejowymi, na zachód od stacji, zyskały lokalną nazwę Popiele. W tych rejonach zlokalizowane są ważne zakłady przemysłowe, w tym m.in. baza oraz magazyny produktów naftowych przy Orlenie.

Warto również wspomnieć o obecności Zakładów Monopolowych oraz Zakładów Chemii Nieorganicznej, a także montowni autobusów i ciężarówek produkcji Volvo. Te różne jednostki przyczyniają się do rozwoju gospodarczego regionu i dostarczają miejsc pracy dla mieszkańców.

W przeszłości działały tutaj także zakłady Instal, które do lat osiemdziesiątych zajmowały się wytwarzaniem produktów do budowy sieci grzewczych we Wrocławiu. Po jasnym zakończeniu ich działalności przez pewien czas w części tego zlikwidowanego zakładu funkcjonowała drukarnia, gdzie powstawały publikacje wrocławskiego dziennika „Słowo Polskie”.

---

Oceń: Swojczyce

---