Przedmieście Świdnickie

---

Historia

Przedmieście Świdnickie, znane dawniej jako Schweidnitzer Vorstadt, ma swoje korzenie związane z lokalizacją przed Bramą Świdnicką, która była istotnym punktem w miejskich murach, prowadzącym z wrocławskiego Rynku w kierunku Świdnicy. W drugiej połowie XVIII wieku w procesie urbanizacji obszar ten, jako część przedmieść podwrocławskich, został włączony pod jurysdykcję miasta, aż do linii ówczesnych Schweidnitzer Anger, dzisiejszych terenów zwanych Świdnickimi Błoniami.

W tym okresie budownictwo było ograniczone do drewnianych struktur. Oszczędności na materiałach budowlanych nakazywały unikanie konstrukcji murowanych, co miało na celu zminimalizowanie zagrożenia podczas ewentualnych najazdów obcych wojsk, które w przypadku zbliżenia się do miasta były bezwzględnie wypalane. Takie wydarzenie miało miejsce w listopadzie 1806 roku, gdy armia napoleońska zbliżała się do Wrocławia.

W pierwszej połowie XIX wieku, po decyzji Francuzów związanej z kapitulacją pruskiego garnizonu w mieście, nastąpiła generalna likwidacja fortyfikacji miejskich. Wrocławskie przedmieścia, w tym Przedmieście Świdnickie, były zamieszkiwane przez ludność, która w znaczący sposób przyczyniała się do zaopatrywania miasta w niezbędne artykuły spożywcze, co uwidacznia się w historycznych nazwach ulic. Na przykład, Schweidnitzer Anger, od 1823 roku znany był jako Gartenstraße, co oznacza ulicę Ogrodową. Wschodni fragment tej ulicy nazywano Angerstraße, co tłumaczy się jako ulicą Pastwiskową.

W 1808 roku, niedługo po kapitulacji, wprowadzono nowe prawo miejskie (Städteordnung), które formalnie włączyło przedmieścia do Wrocławia, w tym Przedmieście Świdnickie. Interesujące jest to, że granice nowych obszarów dość dokładnie odpowiadały współczesnym granicom, jako że linia kolejowa wytyczona w latach 40. XIX wieku wyznaczyła południową granicę obszaru przedmieścia.

Od tamtego momentu rozpoczęła się intensywna zabudowa Przedmieścia Świdnickiego, obejmująca budowę miejskich kamienic oraz obiektów publicznych i rozrywkowych. Ulicę Świdnicką przedłużono, a także ustalono nowe trasy, jak Tauentzien Straße (dzisiejsza ul. Kościuszki) oraz Gartenstraße (obecnie ul. Piłsudskiego). Dodatkowo, wyznaczono działki wzdłuż ulicy Podwale, co przyczyniło się do przemiany tej części Wrocławia.

Obecnie te ulice pełnią kluczową rolę w komunikacji w tej części miasta. Ważnymi osią pozostają także ulice takie jak ul. Piotra Skargi, prowadząca do Kołłątaja oraz Grabiszyńska. Natomiast historyczne place, takie jak Berlinerplatz, który zyskał nazwę po budowie dworców kolejowych, oraz placyki Sonnenplatz i Tauentzien Platz, są nadal centralnymi punktami współczesnej infrastruktury transportowej.

Obiekty

Na obszarze Przedmieścia Świdnickiego istnieje szereg znaczących budowli, które mają duże znaczenie historyczne oraz architektoniczne. Do najbardziej znanych należą: Dworzec Główny, którego budowa miała miejsce w latach 1855–1857, znajduje się przy ul. Piłsudskiego. Innym istotnym obiektem jest gmach aresztu, dawniej używany jako więzienie oraz budynki sądowe, które powstały w latach 1845–1852, z późniejszymi rozbudowami w 1881–1887 oraz 1930. Obiekty te usytuowane są w kwartale ulic Muzealnej, Podwale, Świebodzkiej oraz Sądowej.

Warto również wspomnieć o koszarach 11 regimentu grenadierów im. króla Fryderyka III, które zbudowano w latach 1828–1834; obecnie przy Podwalu mieści się tam Starostwo Powiatowe. Komenda Wojewódzka Policji, datowana na lata 1925–1927, znajduje się w kwartale Podwala, Muzealnej, Druckiego-Lubeckiego i Łąkowej. Natomiast loża masońska „Hermann zur Beständigkeit”, wzniesiona w 1912 roku, obecnie funkcjonuje jako klub policyjny „Śnieżka”. Gmach Sejmu Śląskiego, wybudowany w latach 1893–1895, jest dziś siedzibą NOT.

Obiekty handlowe, takie jak domy handlowe Martina Schneidera (1908/1929, obecnie DH „Podwale”) oraz Wertheim (1928, dziś znany jako DH „Renoma”), znajdują się przy skrzyżowaniu Świdnickiej z Podwalem. Niestety, nie zachowała się Synagoga na Wygonie z lat 1865–1872, która została zniszczona podczas nocy kryształowej w 1938 roku i nie została odbudowana po II wojnie światowej. Kolejną stratą było Śląskie Muzeum Sztuk Pięknych, które uszkodzone podczas oblężenia Festung Breslau w 1945 roku, zostało ostatecznie zburzone w 1962 roku. Na jego miejscu znajduje się obecnie szkoła podstawowa nr 67, zlokalizowana przy ulicy Podwale 57.

Hala targowa nr II, wybudowana w 1908 roku, również nie przetrwała próby czasu. Była ona bliźniaczą konstrukcją wobec hali targowej przy ul. Piaskowej, która także uległa znacznym szkodom. Obiekt ten ostatecznie zburzono w 1973 roku, a jego lokalizacja znajdowała się na tyłach dawnej Filharmonii Wrocławskiej, blisko zachodniego końca zlikwidowanego placu targowego przy ul. Zielińskiego.

Dodatkową stratą wśród pomników były te poświęcone ważnym postaciom historycznym, w tym pomnik konny cesarza Fryderyka III, który znajdował się na placu Muzealnym przed Śląskim Muzeum Sztuk Pięknych oraz pomnik generała Friedricha Bogislava von Tauentziena, usytuowany na placu Kościuszki. Po wojennej dewastacji w rejonie placu Kościuszki w latach 1954–1956 wzniesione zostały nowe budynki mieszkalne w stylu socrealistycznym, porównywalne do tych znajdujących się w Marszałkowskiej Dzielnicy Mieszkaniowej (MDM) w Warszawie, które dostały nazwę „Kościuszkowskiej Dzielnicy Mieszkaniowej” (KDM).

W okolicach placu Legionów (wówczas znanego jako pl. PKWN) zrealizowano projekt osiedla mieszkaniowego, znanego jako osiedle mieszkaniowe Plac PKWN, gdzie zbudowano także zespół budynków mieszkalno-usługowych przy ulicy marsz. Józefa Piłsudskiego 2-10.

Podział administracyjny Przedmieścia Świdnickiego do roku 1945

Podział administracyjny Przedmieścia Świdnickiego do roku 1945 obejmował kilka istotnych jednostek, które miały wpływ na rozwój tego terenu. Wśród nich wyróżniały się:

• Gabitz (dzisiejsze Gajowice),
• Kleinburg (dzisiejszy Borek),
• Kaiser-Wilhelm-Viertel, znana jako Dzielnica Cesarza Wilhelma,
• Neudorf, nazywana Nową Wsią,
• Siebenhufen, czyli Siedem Łanów,
• Tauentzienviertel, znana jako Dzielnica Tauentziena.

Te obszary odgrywały kluczową rolę w historii i urbanistyce Przedmieścia Świdnickiego, wpływając na jego charakter i społeczność.

---

Oceń: Przedmieście Świdnickie

---