Budynek szkoły przy ulicy Podwale 57 we Wrocławiu

---

Położenie i otoczenie

Budynek szkoły znajduje się we Wrocławiu, dokładnie przy ulicy Podwale 57 (kod pocztowy: 50-039). Obiekt ten jest częścią obszaru Przedmieścia Świdnickiego, które usytuowane jest w centralnej dzielnicy miasta. Na północ od szkoły rozciąga się ulica Podwale, będąca drogą jednokierunkową o kluczowym znaczeniu w kontekście komunikacyjnym, klasy zbiorczej, gdzie natężenie ruchu jest znaczne. Jej rolą jest również służenie jako bulwar ogólnomiejskiej komunikacji, po którym kursują różnego rodzaju autobusy w ramach wrocławskich linii transportowych.

Zaraz za tą ulicą zlokalizowana jest fosa miejska, a w dalszej kolejności tereny zielone, które obejmują Promenadę Staromiejską. Po stronie wschodniej, w tej części miasta, przebiega ulica Hugona Kołłątaja, stanowiąca jedną z kluczowych osi przesyłających ruch między Starym Miastem a Dworcem Głównym.

Na południe od obszaru szkolnego, możemy zobaczyć zabudowania znajdujące się w rejonie ulicy Tadeusza Kościuszki oraz ponownie wspomnianej ulicy Hugona Kołłątaja. Zachodnia strona budynku szkoły to miejsce, gdzie znajdują się budynki mieszkalne przy ulicy Podwale 45-56. Teren ten wyróżnia się doskonałym dostępem do infrastruktury transportowej, a w jego bezpośrednim sąsiedztwie znajdują się przystanki tramwajowe oraz autobusowe, obsługujące linie w ramach wrocławskiej komunikacji miejskiej.

Historia

W okresie międzywojennym teren, na którym zbudowano szkołę, stanowił zagęszczony obszar w śródmieściu Wrocławia. Wzdłuż ulicy Hugona Kołłątaja oraz ulicy Podwale rozciągała się ciągła zabudowa. Niestety, podczas II wojny światowej, szczególnie w obrębie oblężenia Wrocławia w 1945 roku, doszło do znacznych zniszczeń, w tym niemal całkowitego zrujnowania zabudowań zarówno przy ulicy Hugona Kołłątaja, jak i wzdłuż odcinka ulicy Podwale.

Po wojennej katastrofie, kiedy gruz został usunięty, tereny te stały się dostępne do nowego zagospodarowania. Część obszaru przeznaczono na budowę mieszkań, między innymi w rejonie ulic Hugona Kołłątaja oraz Tadeusza Kościuszki, a także przy ulicy Piotra Skargi i ulicy Teatralnej (budynki mieszkalne przy ulicy Teatralnej 22-26 i Piotra Skargi 7-17). Inne tereny wzdłuż ulicy Podwale również otrzymały przeznaczenie mieszkaniowe (budynki mieszkalne przy ulicy Podwale 45-56 we Wrocławiu), ale obszar leżący na skrzyżowaniu ulic Hugona Kołłątaja i Piotra Skargi z ulicą Podwale postanowiono zagospodarować na szkoły. W rezultacie tam powstały dwie odrębne placówki edukacyjne, w tym opisywana szkoła przy ulicy Podwale 57, która funkcjonuje do dziś jako część większej jednostki edukacyjnej.

W propozycje budowy szkoły w tym miejscu zaczęto się zastanawiać w drugiej połowie lat 40. XX wieku, a prace nad koncepcją architektoniczną trwały w latach 1947–1948. Projekt przygotowała Jadwiga Grabowska-Hawrylak, która działała nad nim jeszcze w czasie studiów na Politechnice Wrocławskiej. Ostateczna wersja projektu powstała około 1955 roku, a budowa rozpoczęła się w 1958 roku i trwała do 1960 roku. Ta konstrukcja była jednym z pionierskich dzieł Jadwigi Grabowskiej-Hawrylak, a jednocześnie stanowiła pierwszą w Wrocławiu szkołę tysiąclecia. Szkoły te zbudowano w ramach programu zwanego „1000 szkół na 1000-lecie”, a budynek przy ulicy Podwale 57 został wzniesiony w pierwszej fazie realizacji projektu, gdy wciąż przykładano wagę do estetyki architektury wszelkich budynków edukacyjnych.

Architektura była postrzegana jako istotny element w procesie wychowania estetycznego młodzieży. Na nowym terenie przeniesiono z innego miejsca istniejącą już Szkołę Podstawową nr 71, która rozpoczęła naukę w nowym obiekcie 1 września 1960 roku. Dzięki innowacyjnym metodom nauczania, placówka ta uzyskała status eksperymentalnej szkoły, co odzwierciedlało jej nowoczesne podejście do edukacji.

Nieruchomość, własność i użytkownicy

Omawiana lokalizacja, na której zbudowano obiekt edukacyjny, zajmuje przestrzeń o powierzchni wynoszącej 0,5548 hektara. Działka ta została sklasyfikowana jako Bi – Inne tereny zabudowane, co oznacza, że jest przeznaczona do różnorodnych form zabudowy. Posiada przypisany identyfikator w ewidencji gruntów oraz budynków, który to brzmi: EGiB G5 026401_1.0001.AR_33.51/1, a także identyfikator IIP PL.PZGiK.112.EGiB DB314905-2461-4D18-8C3B-F8E8C1AA11C0.

W kontekście ewidencji gruntów, na badanej działce zlokalizowany jest budynek główny, o identyfikatorze EGiB G5 026401_1.0001.AR_33.51.4_BUD. Ten obiekt, jak i inne na działce, mają swój identyfikator w systemie IIP, który dla budynku głównego brzmi PL.PZGiK.112.EGiB A7BF77D8-64DF-4DDA-A9D0-C98D63CB197E. W obrębie ewidencji zarejestrowano także przylegający łącznik oraz inne struktury związane z budynkiem, takie jak zaplecze przy sali gimnastycznej oraz sama sala gimnastyczna.

Każdy z wymienionych wcześniej obiektów oświatowych, objętych ewidencją, ma przypisany typ w systemie Klasyfikacji Środków Trwałych, oznaczony jako k – budynki oświaty, nauki, kultury oraz sportowe (107). Są to obiekty użyteczności publicznej, które pełnią istotne funkcje w lokalnej społeczności. Warto dodać, że współczesna placówka korzysta również z sąsiedniej nieruchomości, gdzie znajduje się inny budynek szkolny, który nie został wymieniony w powyższym opisie.

Nieruchomość, na której usytuowany jest ten obiekt edukacyjny, jest własnością gminy, jednak pozostaje zarządzana przez lokalne władze. W budynku tym mieści się Szkoła Podstawowa nr 71 imienia Zesłańców Sybiru. Placówka ta korzysta z sąsiedniego budynku oraz terenu przy ulicy Hugona Kołłątaja 1-6, co wskazuje na szerszą infrastrukturę wspierającą edukację w tym regionie.

Dodatkowo, w północno-zachodnim narożniku omawianej działki znajduje się niewielki pawilon o funkcji handlowej, który został określony w systemie Klasyfikacji Środków Trwałych jako h – budynki handlowo-usługowe (103). Powierzchnia zabudowy tego pawilonu wynosi 21 m², co podkreśla różnorodność funkcji, jakie mogą pełnić obiekty na tej działce.

Zabudowa i zagospodarowanie terenu

Na analizowanym terenie znajduje się wielofunkcyjna zabudowa, która została podzielona na różne sekcje zgodnie z ewidencją. W skład tej zabudowy wchodzi:

• budynek główny o powierzchni zabudowy 980 m²,
• łącznik zajmujący 39 m²,
• część z zapleczem, która ma 110 m²,
• budynek z salą gimnastyczną o powierzchni 186 m².

Na terenie szkoły, oprócz wymienionych budynków, znajduje się także zieleń, a także placówki sportowe. Na południe od głównej zabudowy usytuowane są boiska oraz inne urządzenia sportowe, które są zlokalizowane na analizowanej działce oraz na sąsiedniej ewidencyjnej, gdzie stoi drugi budynek szkolny.

Na obszarze o powierzchni 0,1283 ha, przed budynkiem, stworzono skwer, który nosi nazwę „Dzieci Sybiru”. Teren szkoły oddzielony jest od pobliskich ulic za pomocą muru, natomiast w pozostałych częściach ogrodzenie stanowią pręty stalowe. Wjazd na teren placówki prowadzi bezpośrednio od ulicy Podwale.

Architektura i aspekty budowlane

Wprowadzenie do architektury

Obiekt znajdujący się przy ulicy Podwale we Wrocławiu jest doskonałym przykładem modernistycznej stylistyki. W momencie jego powstania stanowił jeden z pierwszych budynków o tej charakterystyce w mieście. Architektoniczne i konstrukcyjne innowacje doprowadziły do wykreowania fasady z rozległymi przeszkleniami, co zyskało miano „szklanego domu”. Obiekt ten stał się symbolem nowoczesności w architekturze Wrocławia. Budynek składa się z trzech kubusów, które różnią się zarówno powierzchnią, jak i wysokością, a ich rozmieszczenie jest asymetryczne.

Rzut poziomy

W rzucie poziomym, dominującą formą budynku jest kształt przypominający literę „T”. Skrzydło północne, określane jako „daszek”, usytuowane jest w górnej części układu, zgodnie z równoleżnikiem, zaś „nóżka” wybiega w kierunku południowym, co odpowiada układowi południkowemu. Oba skrzydła łączą się w około jednej trzeciej długości „daszka”, bliżej jego strony zachodniej. Wzdłuż południowego krańca „nóżki” znajduje się korytarz prowadzący do bloku sportowego, który jest wyposażony w fasilitas sanitarnym, a jego rzut przyjmuje kształt prostokątny.

Bryła

Na nieruchomości wchodzącej w skład tego zespołu architektonicznego znajduje się budynek szkoły o zróżnicowanej wysokości i ilości kondygnacji. Budowlana część główna ma trzy kondygnacje nadziemne, natomiast łącznik oraz część z zapleczem i salą gimnastyczną składa się z jednej kondygnacji nadziemnej. Rzeczywiste ukształtowanie przestrzenne tych elementów architektonicznych odzwierciedla współczesne zapisy w ewidencji budynków, pokazując ich asymetryczne rozplanowanie i różne wysokości. Budynek główny ma dwa skrzydła – jedno skierowane bezpośrednio na ulicę Podwale o formie pawilonowej z dwiema kondygnacjami, drugie prostopadłe, z trzema kondygnacjami, gdzie znajdują się pomieszczenia lekcyjne. Ta część budowli szkoły jest podpiwniczona. Blok sportowy jest połączony z południowym skrzydłem poprzez wspomniany łącznik i posiada jedną kondygnację nadziemną oraz salę gimnastyczną.

Elewacje

Północna fasada budynku, która zwraca uwagę przechodniów, posiada 21 osi o prostym geometrycznym podziale, osiągniętym dzięki zastosowaniu elementów konstrukcyjnych. Duże, identyczne piony zostały wypełnione niską ścianką podokienną i znacznej wielkości oknami, co sprawia, że elewacja sprawia wrażenie ogromnych przeszkleń. Na górze tego geometrycznego wzoru znajduje się wąski pas gładkiej ściany. Kolorystyka budynku jest starannie dobrana – elementy pionowe pomalowano na niebiesko, natomiast poziome i ścianki przybierają barwę białą. Zwracają uwagę ogromne okna o kwadratowych proporcjach, podzielone szprosami na mniejsze przeszklone segmenty. Cokół przyziemia pokryto otoczakami, a przed głównym wejściem, umiejscowionym powyżej poziomu terenu, zaprojektowano rampę oraz schody prowadzące do budynku.

Wnętrza

Wnętrze budynku zostało zaprojektowane w sposób przemyślany, dzieląc przestrzeń na funkcjonalne bloki. Skrzydło północne jest przeznaczone na biura i administrację, podczas gdy skrzydło południowe związane jest z działalnością dydaktyczną. Blok sportowy z kolei spełnia potrzeby związane z wychowaniem fizycznym. Pawilon frontowy charakteryzuje się różnorodną ilością traktów na poszczególnych kondygnacjach, natomiast skrzydło południowe posiada układ dwu i pół traktowy, z klasami lekcyjnymi po obu stronach. W drugim skrzydle umieszczono kilka klatek schodowych, a także ścisłe oddzielenie między uczniami a osobami obcymi poprzez starannie zaplanowany system korytarzy.

Pozostałe elementy zewnętrzne

W przedniej części budynku, na północnej elewacji pawilonu, znajdują się zarówno rampa, jak i schody prowadzące do głównego wejścia, które ulokowane jest powyżej poziomu gruntowego. Nad wejściem zaprojektowano proste zadaszenie, a po jego bokach umieszczono balustrady wykonane z giętej stali. W rejonie południowo-wschodnim budynku powstały dodatkowe schody i galeria, które prowadzą do wejścia gospodarczego oraz prywatnego mieszkania. Na dachu łącznika do bloku sportowego usytuowano taras, z galerią biegnącą wzdłuż szczytowej ściany skrzydła południowego, zakończoną schodami opartymi na betonowym filarze. Balustrady przy schodach do części gospodarczej oraz sportowej wykonano w formie pełnych murów.

Aspekty budowlane

Fundamenty tego budynku miały charakter monolityczny, a układ konstrukcyjny oparty jest na schemacie szkieletowym. Elementy szkieletu, takie jak słupy i podciągi, wykonano z drobnowymiarowych stali żelbetowych. Okna z kolei są plastikowe, a ściany budynku marsko murowane z cegły. W przeszłości ściany osłonowe wykonano z drewnianego szkieletu, pełniącego także funkcję ościeżnicy, jednak obecnie są one murowane. Stropy wykonane z prefabrykowanych elementów typu „DMS” o gęstożebrowej konstrukcji a dachy pokryto papą. Skrzydła budynku, z wyjątkiem piwnic, posiadają lastriko w komunikacyjnych ciągach, parkiet w salach zajęciowych, a w sanitariatach zostały położone glazury. Wnętrze jest wyposażone w betonowe schody z balustradami wykonanymi ze stali oraz drewnianymi poręczami.

Ochrona obszaru i obiektu

Szkoła jest zlokalizowana w obrębie historycznego układu urbanistycznego Przedmieścia Południowego we Wrocławiu. Ten wyjątkowy zespół urbanistyczny objęty jest ochroną w ramach gminnej ewidencji zabytków oraz figuruje w wojewódzkim rejestrze zabytków. Kształtowanie obszaru miało miejsce od XIII wieku, a kontynuowane było od około 1840 roku do początku lat 60. XX wieku. Rodzaj ochrony jest określony jako „inny”, a stan zachowania tego terenu oceniany jest na: 4 (dobry) w skali pięciopunktowej, gdzie 5 to doskonały.

Sam obiekt szkolny również objęty jest ochroną. Jest on wpisany do gminnej ewidencji zabytków i uwzględniony w wojewódzkim wykazie zabytków jako „Szkoła Tysiąclecia”, obecnie znana jako Szkoła Podstawowa Nr 71 im. Leona Kruczkowskiego. Podobnie jak w przypadku obszaru, rodzaj ochrony budynku określony jest na „inny”. Dodatkowo, obiekt posiada przypisany identyfikator Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_02_BK.174060.

Warto zaznaczyć, że przed uchwaleniem studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego dla Wrocławia w 2018 roku, w trakcie prac analitycznych dotyczących obiektów kultury współczesnej, budynek szkoły był proponowany jako jedno z dóbr kultury. Jednakże, propozycja ta nie została uwzględniona i w rezultacie obiekt nie znalazł się na wrocławskiej liście dóbr kultury współczesnej. Wspomniana propozycja została również zawarta w karcie ewidencyjnej zabytków architektury oraz budownictwa.

Odbiór, opinie

Budynek szkolny, który znajduje się przy ulicy Podwale 57 we Wrocławiu, zyskał uznanie za swoją wyjątkową architekturę, która wyróżniała się na tle dominującej wówczas zabudowy socrealistycznej. Wyróżniająca się elewacja sprawiła, że obiekt ten jako pierwszy w mieście otrzymał miano „szklanego domu”, stając się symbolem nowoczesności architektury powojennego Wrocławia.

Realizacja tego projektu była jednym z pierwszych całkowicie modernistycznych przedsięwzięć w regionie. Niestety, kolejne prace remontowe i modernizacyjne wpłynęły negatywnie na jego oryginalne walory architektoniczne, co skłoniło do postulatów dotyczących gruntownej rewaloryzacji obiektu, aby przywrócić mu pierwotny blask i estetykę.

Generalnie projekt cieszy się pozytywnymi opiniami. Zwraca się uwagę na interesujące zestawienie brył w asymetrycznych układach, zróżnicowanych pod względem powierzchni oraz wysokości. Doceniane są także zastosowane rozwiązania plastyczne, które wpływają na charakter brył budynku oraz jego elewacji.

Wzbogacona forma architektoniczna stanowi idealne tło dla rytmicznych podziałów elewacji. Układ rysunku elewacji oraz dobór pierwotnych materiałów budowlanych, w połączeniu z odpowiednią kolorystyką, nadają całości elegancki i lekki wygląd, prowadząc do efektownych kontrastów.

Do istotnych atutów budynku należy również jego funkcjonalność oraz program użytkowy, który został starannie przemyślany i zrealizowany. Jako zespół edukacyjny, obiekt ten wpisuje się w kontekst modernistycznego podejścia do projektowania przestrzeni publicznych, które są estetyczne i funkcjonalne.

---

Oceń: Budynek szkoły przy ulicy Podwale 57 we Wrocławiu

---