Budynki mieszkalne przy ulicy Podwale 45-56 we Wrocławiu

---

Położenie i otoczenie

Teren, na którym zrealizowano opisaną zabudowę, znajduje się w obrębie osiedla Przedmieście Świdnickie. Od północy graniczy z ulicą Podwale, która jest jednokierunkowa i odgrywa kluczową rolę w sieci komunikacyjnej, będąc drogą klasy zbiorczej o intensywnym natężeniu ruchu. Ta ulica stanowi także bulwar ogólnomiejski i obsługiwana jest przez autobusy w ramach wrocławskiego systemu komunikacji miejskiej.

Za Podwalem, napotykamy fosę miejską, a w dalszej kolejności tereny zielone, które obejmują Promenadę Staromiejską oraz Park Staromiejski (znany również jako Ogród Staromiejski).

Na zachodzie terenu ogranicza go ulica Czysta, charakteryzująca się ruchem klasy dojazdowej, na której znajdują się m.in. Dom Handlowy Renoma oraz plac Czysty, przekształcony w skwer miejski. Na południu obszaru można zauważyć charakterystyczną zabudowę śródmiejską, która sięga aż do ulicy Tadeusza Kościuszki. Natomiast wschodnia granica terenu obejmuje obszary szkolne, w tym budynek szkoły przy ulicy Podwale 57.

Opisywana zabudowa znajduje się na terenie Przedmieścia Południowego, które stanowi część Starego Miasta, chronionego w ramach wykazu zabytków na obszarze byłej dzielnicy. Układ urbanistyczny tej części miasta ma historię sięgającą XIII wieku oraz rozwijał się od około 1840 roku do początku lat 60. XX wieku. Ocena stanu zachowania obszaru wynosi 4 w systemie 5-punktowym, czyli jest on w dobrej do bardzo dobrej kondycji. Istotne jest również to, że teren ten znajduje się w obszarze rehabilitacji istniejącej zabudowy i infrastruktury technicznej, co sprzyja poprawie warunków życia mieszkańców.

Zgodnie z danymi na dzień 31 grudnia 2021 roku, w rejonie statystycznym numer 933330 zameldowanych było 662 mieszkańców, co daje gęstość zaludnienia wynoszącą 7534 ludzi na km².

Interesującym obiektem, który znajduje się pomiędzy budynkami pod numerami 51-56, a terenem szkolnym, jest pomnik przyrody, którym jest drzewo z gatunku Platan klonolistny (Platanus x hispanica Acerifolia) o obwodzie wynoszącym 527 cm.

Historia

W trakcie II wojny światowej, a szczególnie w czasie oblężenia Wrocławia w 1945 roku, obszar Przedmieścia Świdnickiego doświadczył brutalnych zniszczeń. Zabudowa, która istnieje tutaj od dawna, została poważnie uszkodzona w wyniku działań wojennych. W szczególności odcinek ulicy Podwale od ulicy Hugona Kołłątaja do sąsiednich budynków niemal całkowicie stracił swoją pierwotną formę, a zniszczenia były tak ogromne, że nie nadawał się do odbudowy. Również obiekty znajdujące się przy ulicy Czystej zostały zastąpione nowymi strukturami.

Po zakończeniu działań wojennych oraz uprzątnięciu terenu, podjęto decyzję o rozpoczęciu zabudowy tego obszaru. Projekt nowej architektury został stworzony przez architekta Witolda Skowronka. Realizacja budowy miała miejsce głównie w drugiej połowie lat 50. oraz na początku lat 60. XX wieku. W 1960 roku, w południowej części osiedla, przy skrzyżowaniu ulicy Podwale z ulicą Hugona Kołłątaja, powstała pierwsza w Wrocławiu szkoła tysiąclecia – szkoła podstawowa nr 71, która obecnie jest wpisana do gminnej ewidencji zabytków.

W jednym z budynków, pod numerem 47, mieszkał i pracował Józef Hałas. W latach 60. XX wieku artysta stworzył liczne mozaiki, które zdobiły elewacje przyziemia budynków w rejonie ulicy Podwale oraz Czystej. Dzieła te, zachowane do dzisiaj, zostały poddane renowacji dzięki społecznej inicjatywie, z którą współpracowała firma Skanska Property Poland przy wsparciu architekta Zbigniewa Maćkowa. Warto zaznaczyć, że w dwa lata po śmierci Józefa Hałasa, w bramie nr 47, gdzie znajdowało się jego mieszkanie i pracownia, odsłonięto dedykowaną mu tablicę pamiątkową.

Budynki i architektura

Przedmiotowe osiedle składa się z dwóch zespołów budynków, z których każdy przyjmuje formę prostokątną, przypominającą literę C. Takie szczególne rozmieszczenie konstrukcji umożliwiło stworzenie trzech przestronnych dziedzińców, które są bogato zagospodarowane zielenią. Dwa z nich są zamknięte od strony ulicy, otoczone budynkami z trzech stron, natomiast jeden z dziedzińców, otwarty na ulicę Podwale, jest obramowany zabudową zarówno od strony wschodniej, jak i zachodniej.

Zespoły zabudowy przedstawiają się następująco:

• zachodni zespół budynków:
• skrzydło zachodnie i częściowo północne: budynki znajdujące się przy ulicy Podwale 45, 46 oraz 47
• skrzydło wschodnie i częściowo północne: budynki zlokalizowane przy ulicy Podwale 48, 49 oraz 50
• wschodni zespół budynków:
• skrzydło zachodnie i częściowo północne: budynki usytuowane przy ulicy Podwale 51, 52 oraz 53
• skrzydło wschodnie i częściowo północne: budynki leżące przy ulicy Podwale 54, 55 oraz 56.

Architektura tych budynków charakteryzuje się prosto zarysowanymi formami. Kluczowymi elementami ich elewacji są loggio-balkony, gzymsy kordonowe oraz opaski okienne, które otaczają okna. Owo ostatnie umiejscowione są w zewnętrznych ścianach nośnych, co wpłynęło na zastosowanie mieszczących się wewnątrz solidnych filarów międzyokiennych. Wnętrza budynków, zwłaszcza od strony ulicy, są wzbogacone o galerie, które pełnią funkcję korytarzy prowadzących do mniejszych mieszkań. Wejścia do tych lokali usytuowane są od strony południowej, gdzie umiejscowione są już wcześniej wspomniane dziedzińce, częściowo zaaranżowane zielenią.

Wszystkie budynki mają pięć kondygnacji nadziemnych oraz planują utworzenie placu zabaw o powierzchni nie mniejszej niż 160 m². W ramach miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego szczególnej ochronie podlega też zieleń, ze szczególnym uwzględnieniem istniejących drzew. Wskazówki dotyczące zagospodarowania obejmują również:

• ochronę widoku od strony ulicy Podwale,
• wymóg estetycznego kształtowania elewacji oraz obudowy urządzeń,
• zakaz grodzenia od strony ulicy,
• wymogi dotyczące odpowiedniego kształtowania potencjalnych ogrodzeń przy dziedzińcach.

Na elewacjach budynków przy ulicy Podwale 45 i 47 zostały umieszczone ozdobne mozaiki, które zaprojektował znakomity artysta profesor Józef Hałas.

Ocena i odbiór

Ocena zastosowanych rozwiązań architektonicznych oraz układu budynków przy ulicy Podwale we Wrocławiu jest pozytywna i wyróżniająca się. W publikacjach można odnaleźć liczne pochwały, które podkreślają, że stworzono przyjemne miejsce do życia w centrum miasta, mimo bliskości ruchliwej ulicy. Rozmieszczenie budynków uznawane jest za niekonwencjonalne, zwłaszcza ze względu na zaprojektowanie wewnętrznych dziedzińców, które są odizolowane od ulicznego zgiełku i posiadają dobrze dobrane proporcje.

Architektura tych obiektów charakteryzuje się prostotą, co nie umniejsza ich praktyczności i funkcjonalności, nawet pomimo braku spektakularnych elementów w porównaniu do innych budynków powstałych w tym czasie na wolnych terenach Wrocławia. Forma zabudowy nie zdobyła jednak dużej popularności i nie została kontynuowana. W tamtym okresie dominował trend modernistyczny, który skłaniał projektantów do tworzenia prostych, wolnostojących budynków, które rozlokowywano w otoczeniu zieleni.

Budynek mieszkalny pod numerami 45 i 47, na którym znajdują się wspomniane mozaiki Józefa Hałasa, zyskał status dóbr kultury współczesnej. W ramach miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obiekty te zostały objęte szczególną ochroną. Zakazane jest parkowanie pojazdów w obrębie ulic, na których znajdują się te wyjątkowe mozaiki.

---

Oceń: Budynki mieszkalne przy ulicy Podwale 45-56 we Wrocławiu

---