Kamienica Szwedzka Sień we Wrocławiu

---

Historia kamienicy i jej architektura

„Pierwszy murowany budynek powstał w 1372 roku. Zrealizowano go równocześnie z kamienicą nr 46, a zachodnią część połączono ze ścianą już istniejącego w XIII wieku obiektu (kamienica nr 48). Ten pierwotny budynek miał jedną izbę, a jego piwnica była pokryta czteropolowym sklepieniem krzyżowym bez żebrowania, z centralnym filarem. We frontowej części znajdowały się dwie wnęki nad którymi umieszczono okna, natomiast z tyłu znajdowała się jedna wnęka, a drzwi były przewężone od zewnątrz węgarami.

Na końcu XIV wieku budynek przeszedł rozbudowę, w wyniku której powstał drugi trakt z piwnicą z kolebkowym sklepieniem, dodatkową izbą tylną oraz przechodem; frontowa część wzbogaciła się o sień wejściową. Wszystkie struktury tylnej części były wykonane z cegły w wątku jednowozówkowym. Od podwórza ulokowano trzy okna, a zejście do piwnicy umieszczono wzdłuż wschodniej ściany. Parter drugiego traktu podzielono na izbę oraz przechód. W okresie pomiędzy 1390 a 1417 rokiem do kamienicy dołączono budynek z tyłu, znajdujący się na ulicy Igielnej 20. Pod koniec średniowiecza piwnica została podzielona na dwa pomieszczenia, a ściana przebiegała wzdłuż słupa sufitu.

Od 1564 roku w kamienicy zamieszkiwał rajca i podskarbnik wrocławski, Ludwig Pfintzing, a mury domu zostały bogato udekorowane; z tego okresu zachowały się m.in. kolumna kandelabrowa z pierwszej połowy XVI wieku oraz drewniany, gęsto belkowy strop z końca XVI wieku, dekorowany zieloną wicią roślinną oraz owocami na białym tle.

W 1694 roku wprowadzono istotne zmiany w wystroju, szczególnie w sieni tylnej, gdzie stworzono sufit bogato zdobiony sztukaterią. Na reliefie umieszczono wizerunek króla szwedzkiego Gustawa Adolfa na koniu, a całość otaczał szeroki fryz z akantowymi splotami. Po bokach znalazły się herby Riemerów i Halmannów oraz data 1633, upamiętniająca przystąpienie Wrocławia do konfederacji śląskiej protestantów w czasie wojny trzydziestoletniej. Dekoracje zostały ufundowane przez rajcę Daniela von Riemera und Eiemberga oraz jego małżonkę Johannę Reginę von Halmann von Halmenfeld. Obecny układ dekoracji przetrwał do połowy XIX wieku, a ich wartość szacowano w 1802 roku przez sztukatora Antona Haselbauera na 100 talarów, podczas gdy całkowita wartość sztukaterii fasady oceniano na 150 talarów. W kolejnych latach do dekoracji dodano płyciny z konnymi przedstawieniami cesarzy rzymskich; na początku XVIII wieku dodano stiukowe kariatydy międzyokienne, a w podłuczach okiennych umieszczono herby rodów kolejnych właścicieli, von Reuss (lub von Reuschner) i (zachowany do dzisiaj) von Eben und Brunn.

Na przełomie XVIII wieku (około 1780 roku) fasada budynku przeszła renowację, podczas której nadoknami dodano naczółka segmentowe i trójkątne, a szczyt wzbogacono o kanciaste woluty i zakończono trójkątnym tympanonem.

W 1868 roku zdecydowano o zburzeniu budynku, który został odbudowany w stylu klasycystycznym i w takiej formie, z trzema piętrami oraz poddaszem z płaskim dachem istnieje do dziś.

Od 1832 roku funkcjonowała tam księgarnia, a następnie wydawnictwo Ferdinanda Hirta. Hirt, będący wrocławskim księgarzem i wydawcą, specjalizował się w drukowaniu książek edukacyjnych oraz literatury dla młodzieży. W 1847 roku jako pierwszy wydał podręcznik Friedricha Gottholda Kunze, który stał się pierwszym podręcznikiem dla szkół elementarnych w Niemczech. W latach sześćdziesiątych XIX wieku Hirt zdobył tytuł księgarza uniwersyteckiego. Po jego śmierci w 1879 roku syn Arnold Hirt otworzył księgarnię Ferdinand Hirt & Sohn w Lipsku i przejął wrocławskie wydawnictwo, które funkcjonowało przynajmniej do 1943 roku.

We wrześniu 1911 roku Georg Chemise uruchomił w kamienicy swoje drugie stałe kino nazwane „Ring-Theater”. Jego wcześniejsza działalność w Wrocławiu miała miejsce przy ulicy Gartenstrasse 53-55 (obecnie ul. Piłsudskiego) w kinie Residenz-Theater, otwartym w 1909 roku. W „Ring-Theater” znajdowało się początkowo 222 miejsca, a w szczytowym okresie aż 236 widzów. W 1916 roku kino zostało sprzedane Karlowi Jatzke i działało pod adresem Ring 47 maksymalnie do 1929 roku.

Właściciele i postacie związane z kamienicą

Prawdopodobnie do 1372 roku posesja nr 47, wydłużona do ulicy Igielnej, była podzielona na kilka mniejszych działek z osobnymi budynkami lub mieszkaniami, które należały do różnych właścicieli. Dopiero w 1369 roku, posesja ta, w większej części będąca własnością Katarzyny Slegelynne, została sprzedana staremu pisarzowi Piotrowi (ówczesnemu właścicielowi kamienicy nr 48), a w trzy lata później złotnikowi Klausowi z Brzegu (Clause von Brige). W tym samym roku, w 1372 roku, rozpoczęto budowę pierwszego murowanego obiektu. W latach 1387–1389 dom należał do małżeństwa Andrzeja i Anny Sussewynckel, chociaż brak jest informacji o roku, w którym posesję nabyli. Andrzej trudnił się piwowarstwem, a od 1404 roku był właścicielem innej wrocławskiej nieruchomości zlokalizowanej na północnej pierzei rynku, przy Rynek 34. Po trzech latach Andrzej sprzedał tę nieruchomość nowemu właścicielowi, Mikołajowi Fetterowi, który razem z żoną Agnithe zamieszkiwał w budynku przez następne dwadzieścia lat. Możliwe, że to Mikołaj połączył posesję przyrynkową z nieruchomością ztylną przy ulicy Igielnej. W latach między 1410 a 1418 wdowa Agnieszka odziedziczyła po swoim drugim mężu Kamienicę Pod Błękitnym Słońcem, a posesję przy nr 47 sprzedała około 1416 roku. Nowym właścicielem został złotnik Piotr Ficker, którego żona była właścicielką dojazdu przy ulicy Igielnej, znanego jako Grzebieniarski. W rodzinie Fickerów kamienica pozostawała do 1440 roku, kiedy to z uwagi na znaczną zadłużenie, posesja (podobnie jak cały majątek) została przekazana przez Margareth (córkę Piotra) małżonkom Lorenzowi i Agnes Rotkel. Według Mateusza Golińskiego mogła to być siostra Margareth.

W kolejnych trzech latach (1443) kamienicą mógł być sprzedany Niklasowi Marner, posesjonata i rentiera handlującego nieruchomościami. Do 1449 roku właścicielami budynku byli złotnicy, w tym Lorenz Polak (1445), a następnie od 1449 roku kolejny kupiec i rentier Valentinus Haunold, który nie mieszkał w kamienicy, nabywszy ją za długi. W 1460 roku budynek przeszedł w ręce złotnika Lorenzowi Polakowi (niezwiązanym z wcześniejszym właścicielem tego samego imienia), który był obywatelem miasta od 1460 roku. Lorenz spłacił wszystkie długi czynszowe; był zaprzysięgłym królewskim probierczym oraz również zajmował się kupiectwem (posiadał komorę w sukiennicach). W 1498 roku przeniósł się do Nysy, sprzedając kamienicę Barbarze Kupferschmiedowej oraz jej mężowi Hannsowi Dresscher. W ich rękach posesja pozostawała przynajmniej do 1501 roku.

Na początku XVI wieku prawdopodobnie patrycjuszowski ród Pfintzingów z Norymbergi stał się właścicielem kamienicy, a w 1564 roku mieszkał w niej rajca i podskarbnik wrocławski Ludwig Pfintzing.

---

Oceń: Kamienica Szwedzka Sień we Wrocławiu

---