Budynek szkoły przy ulicy Kruczej 49 we Wrocławiu

---

Położenie i otoczenie

Budynek placówki edukacyjnej zlokalizowany jest we Wrocławiu, a dokładny adres to ulica Krucza 49, usytuowany na osiedlu Gajowice, w obrębie historycznej dzielnicy Fabryczna. Warto dodać, że do tej edukacyjnej instytucji przypisany jest również adres ulica Jemiołowa 59. Teren, na którym się znajduje, cechuje się kameralnymi osiedlami z przewagą zabudowy mieszkalnej, jednak w bliskim sąsiedztwie występuje także znaczna zabudowa blokowa, co wpływa na stosunkowo dużą gęstość zaludnienia.

Cały Zespół Szkół Ludowych ulokowany jest w pobliżu skrzyżowania ulicy Jemiołowej z ulicą Kruczą, gdzie wspomniany budynek stoi w bezpośrednim sąsiedztwie tego ważnego węzła komunikacyjnego. Rejon, w którym się znajduje, identyfikuje się jako osiedle kompletne – Śródmieście Południowe – wskazane przez urbanistów jako obszar z wyznaczonym kierunkiem rozwoju, który ukształtował się na podstawie społecznych konsultacji oraz zgodnie z Wytycznymi przestrzennymi na rzecz osiedli kompletnych.

W dokumentach dotyczących tego opracowania, ulica Jemiołowa jest opisana jako kluczowy element, który wpływa na spójność przestrzeni publicznej tego osiedla. Z kolei ulica Krucza pełni rolę szkieletu przestrzennego, będąc ulicą o charakterze lokalnym i jedną z najważniejszych osi komunikacyjnych całej jednostki urbanistycznej. Dodatkowo, wzdłuż ulicy Kruczej kursują autobusy, co zapewnia mieszkańcom wygodne połączenia w ramach publicznego transportu miejskiego.

Historia

Teren, na którym wzniesiono obecny budynek szkolny, usytuowany jest w obrębie osiedla Gajowice, znanego także jako Gabitz. To właśnie w 1868 roku osiedle to zostało włączone do granic administracyjnych miasta Wrocław. Z kolei w 1895 roku, powstała jedna z głównych arterii komunikacyjnych – środkowy odcinek ulicy Kruczej (Charlottenstraße), która przebiega w sąsiedztwie planowanej inwestycji. Należy również wspomnieć o istnieniu przed rozpoczęciem budowy ulicy Jemiołowej (Yorckstraße), a po stronie zachodniej znajdowały się tereny Kwaśnego Źródła (Sauerbrunn), gdzie istniał staw oraz zaaranżowana zieleń w postaci parku przy Kwaśnym Źródle. Ten park zlokalizowany był wzdłuż ulicy Karasiej (Spluderstraße), która obecnie już nie istnieje.

W obliczu dynamicznego rozwoju tego osiedla podjęto decyzję o wzniesieniu Zespołu Szkół Ludowych. Jako pierwszy z budynków, w latach 1898–1900 powstał budynek szkoły przy ulicy Jemiołowej 57, zaprojektowany przez architektów Richarda Plüddemanna oraz Karla Klimma. Kamień węgielny pod drugi budynek w zespole szkół ludowych na Gajowicach został położony w 1900 roku. To właśnie wtedy zaczęto projektować różnorodne koncepcje, które uwzględniały zarówno budowę szkoły, jak i osobnego budynku mieszkalnego. Projekty te były autorstwa wspomnianych architektów i w 1902 roku do współpracy dołączył Hermann Froböse.

Ostatecznie przyjęto projekt z 1903 roku również autorstwa Richarda Plüddemanna oraz Hermanna Frobëse, a pozwolenie na budowę wydano w 1906 roku. Budowa samego obiektu przebiegała w latach 1905–1907, a oryginalny program użytkowy przewidywał pomieszczenia dla 40 klas, salę rysunkową, salę gimnastyczną, pracownię do zajęć manualnych, a także łaźnię oraz mieszkania dla personelu.

Niestety, w wyniku działań wojennych II wojny światowej, budynek ucierpiał podczas oblężenia Wrocławia w 1945 roku. Główne zniszczenia dotknęły dach oraz ozdobne elementy szczytowe. Prace związane z odbudową i naprawą dachu zrealizowano w latach 50-tych XX wieku, a dekoracje szczytów odtworzono w prostszej formie, niż to miało miejsce wcześniej. Przez wiele lat w budynku funkcjonowała Szkoła Podstawowa nr 33, jednak w styczniu 1984 roku, część pomieszczeń oddano do użytku Liceum Ogólnokształcącemu nr VII. Z biegiem lat szkoła podstawowa została zlikwidowana, a cały obiekt dostosowano do potrzeb liceum.

W kolejnych latach realizowano różne prace budowlane, w tym remonty instalacji elektrycznej w 1997 roku, renowację dachu w latach 1997-1998, remont sali gimnastycznej na poddaszu w 2002 roku, a także wymianę stolarki okiennej w latach 2005-2007 i remoncie elewacji, który został ukończony w 2013 roku. Jednym z ważniejszych projektów była budowa hali sportowo-rekreacyjnej w 1998 roku, połączonej z historycznym budynkiem łącznikiem, która została oddana do użytku w lutym 1999 roku.

Od września 2019 roku, liceum przejęło również budynek przy ulicy Jemiołowej 57, gdzie obecnie mieści się Szkoła Podstawowa Tikkun Olam. Po wojnie zlikwidowano także Park przy Kwaśnym Źródle, a staw zasypano gruzem, który pochodził z rozbiórek zrujnowanych kamienic. Teren byłej zieleni przydzielono do funkcjonujących szkół. Ulica Karasia również została zamknięta. Na jej miejscu urządzono boiska oraz inne obiekty zewnętrzne: wschodni plac zabaw dla Szkoły Podstawowej nr 57 i zachodni obszar dla Liceum Ogólnokształcącego nr VII, które mieściło się w opisywanym budynku przy ulicy Kruczej 49. W południowej części terenu powstała w latach 90. XX wieku wspomniana hala sportowo-rekreacyjna. W 2019 roku z północno-zachodniego obszaru znajdującego się w obszarze liceum, wydzielono teren o powierzchni około 0,5 ha, który zamieniono w park kieszonkowy przy ulicy Kwaśnej.

Architektura

Układ i rzut

W nowoczesnej architekturze szkoły przy ulicy Kruczej 49 we Wrocławiu wyróżnia się interesujący układ przestrzenny, który obejmuje dwie główne sekcje: zabytkową część obiektu oraz nowo dobudowaną, w skład której wchodzi łącznik wraz z halą sportowo-rekreacyjną.

Zabytkowa część budynku posiada prostokątne wymiary i można ją podzielić na trzy kluczowe sekcje: obszerną część główną, która rozciąga się równolegle do ulicy Kruczej, łącznik oraz wschodnie skrzydło, skierowane frontem w stronę ulicy Jemiołowej. Co istotne, ściana południowa budynku tworzy pierzeję północną ulicy Kruczej, współdziałając z wymienionymi wcześniej fragmentami.

Budynek główny prezentuje kształt wydłużonego prostokąta, którego dłuższe boki są równoległe do ulicy. Łącznik, który jest nieco zwężony, charakteryzuje się łukowatym zarysem w rzucie, a wschodnie skrzydło przyjmuje kształt prostokąta, jego dłuższy bok również biegnie równolegle do ulicy Jemiołowej. Po stronie północnej skrzydła znajduje się dodatkowy, wąski aneks z przedsionkiem. Wszystkie te części historycznej zabudowy tworzą jedną, spójną całość.

Bryła i dach

Obiekt historyczny cechuje silnie rozczłonkowany kształt bryły. Cały budynek jest podpiwniczony, a jego parter zyskuje miano wysokiego. Budowla składa się z czterech kondygnacji nadziemnych oraz częściowo użytkowanego poddasza, co pozwala zakwalifikować ją jako pięciokondygnacyjną.

Ryzality w elewacjach, zarówno jednoosiowe jak i trójosiowe, zwieńczone są wysokimi trójkątnymi szczytami. Większość budynku wieńczy dach dwu- lub czterospadowy, w zależności od jego fragmentu, a wschodnia część dachu ma formę namiotową z wentylacyjną wieżyczką.

Wieżyczka w rzucie przypomina kwadrat i jest przykryta ostrosłupowym hełmem z kulą oraz iglicą. Dodatkowo, nie tylko główny dach, ale również dach nad łącznikiem manifestuje podobny styl. Zjawiskowy kształt dachu dopełniają kominy oraz lukarny z dachami pulpitowymi.

Elewacje

Elewacje budynku są bogato zdobione detalami architektonicznymi, co znacząco wpływa na estetykę obiektu. Wykończenia ścian zostały zrealizowane z cegły klinkierowej, przeplatanej wstawkami z innych materiałów, takich jak cegła glazurowana czy piaskowcowe obramowania okien.

Okna sal lekcyjnych są umieszczone w grupach po trzy i są zgodne z wewnętrzymi podziałami pomieszczeń. Na szczególną uwagę zasługuje partia cokołowa, która lekko wysunięta tworzy efektowny detal oraz otwory piwniczne, zamknięte łukiem odcinkowym lub prostym. Dekoracje na elewacjach to gzymsy, fryzy arkadowe i ząbkowe, ryzalit oraz elementy sgraffito. Co ciekawe, krótkie elewacje, szczególnie zachodnia, zachowują symetrię, co jest rzadkością w całej architekturze obiektu.

Na elewacji południowej umieszczono zegar słoneczny oraz płaskorzeźbę przedstawiającą herb Wrocławia, co dodaje budowli historycznego kontekstu i charakteru.

Wnętrza

Układ i rozmieszczenie

Wnętrze szkoły zostało zorganizowane w różnorodny sposób w poszczególnych częściach budynku. Główna część, przedstawiająca wydłużony prostokąt, ma trójtraktowy plan rozłożony na czterech kondygnacjach nadziemnych. W jej centralnej części znajduje się obszerny korytarz, a w trakcie bocznymi umieszczono sale lekcyjne i klatki schodowe.

Wejścia do budynku można znaleźć zarówno od południa, jak i północy, gdzie wschodnia część główna jest połączona z łącznikiem o zaokrąglonym rzucie. Skrzydło wschodnie również ma dwutraktowy rozkład, co sprawia, że wewnętrzna organizacja przestrzeni jest klarowna i funkcjonalna. Na piątej kondygnacji, która stanowi pierwszą kondygnację poddasza, zlokalizowane są sale gimnastyczne z dogodnym dostępem do nowo powstałej hali sportowo-rekreacyjnej.

Korytarze i klatki schodowe

Korytarze zdobione są eleganckimi elementami wykończenia, takimi jak gładkie tynki na stropach, ozdobione różnorodnymi detalami. Stropy odcinkowe lub sklepienia krzyżowe nad klatkami schodowymi wzbogacają wizualnie przestrzeń. Przy drzwiach do sal lekcyjnych wykonano łuki odcinkowe, a nad nimi umiejscowiono naświetla.

W sieniach, do pewnej wysokości, ściany pokryte są klinkierem, a schody wyróżniają się granitowymi stopnicami na stalowych belkach. Balustrady są ozdobne, z giętymi prętami stylizowanymi w motyw liści, co podkreśla elegancję wnętrz.

Pozostałe wnętrza

Sale lekcyjne charakteryzują się podłogami, które mogą być pokryte parkietem lub nowoczesnymi wykładzinami PVC. Otwory drzwiowe do pomieszczeń posiadają obramowania z klinkierowej cegły, jednak w salach lekcyjnych są one wyoblone, co różnicuje wykończenie tych przestrzeni. W piwnicach dominują współczesne płytki ceramiczne, które także wykończono w sanitariatach, dbając o ich nowoczesny wygląd.

Konstrukcja oraz inne aspekty budowlane

Konstrukcja tego obiektu jest solidnie zaprojektowana i wykonana. Główne elementy budynku stworzone są z murowanych ścian, które wykonano z cegły pełnej, a całość opiera się na zaprawie cementowo-wapiennej.

Wśród ogólnych rozwiązań budowlanych zwracają uwagę ceramiczne stropy odcinkowe umieszczone na stalowych belkach. W korytarzach stropy te wyróżniają się podziałami, które zrealizowano za pomocą szerokich pasów gurtowych. Warto również podkreślić, że przy klatkach schodowych zastosowano innowacyjne sklepienia krzyżowe, które dodają charakteru architektonicznego.

Na czwartym piętrze usytuowana jest dwukondygnacyjna więźba dachowa, która zrealizowana została z drewna, w układzie płatwiowo-kleszczowym. Dodatkowo, budynek wyposażono w dwie ściany stolcowe wzmocnione pochyłymi stolcami, z wyspecjalizowanym wieszakiem, umiejscowionym na drugiej kondygnacji więźby. Ważnym elementem jest także wzmocnienie więźby nad salami gimnastycznymi, gdzie zastosowano nitowane belki stalowe.

Pokrycie dachu zrealizowano przy użyciu nowoczesnej dachówki ceramicznej typu karpiówka. Nad salami gimnastycznymi zainstalowano natomiast zadaszenie z tworzywa sztucznego, co zapewnia ochronę przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi.

W obrębie klatek schodowych dla każdej kondygnacji zaplanowano po dwa biegi ze spocznikiem. Stworzono stopnice, które wykonano z granitowych bloków. Te z kolei zamontowane są na stalowych belkach, przy użyciu techniki nitowania, co zapewnia ich stabilność i trwałość.

Wykończenie ścian zasługuje na uwagę; zostały one tynkowane na gładko. W tym procesie zastosowano tynk cementowo-wapienny, szczególnie w sieniach przy klatkach schodowych, gdzie w dolnej części zastosowano obłożenie cegłą klinkierową.

W obiekcie zrealizowano również różnorodne instalacje, w tym: wodno-kanalizacyjną, system centralnego ogrzewania, instalacje elektryczne, system odgromowy oraz teletechniczną.

Teren

Zabudowa całego kompleksu edukacyjnego, który znajduje się pod adresami ulicy Jemiołowej 57 i 59 oraz ulicy Kruczej 49, zajmuje obszar o powierzchni 2,6473 ha (co odpowiada 26 471 m²). Z tej przestrzeni 0,7927 ha stanowią inne obszary zabudowane, natomiast 1,8546 ha przeznaczone jest na tereny rekreacyjne i wypoczynkowe.

Całkowita powierzchnia zabudowy na wskazanej działce wynosi 4 793 m², w tym 1 697 m² przypada na omawiany budynek szkoły znajdujący się przy ulicy Kruczej 49 oraz Jemiołowej 59, a 1 168 m² zajmuje nowoczesna hala sportowa połączona z budynkami szkolnymi.

Działka, na której usytuowane są szkoły, jest własnością Gminy Wrocław, lecz pozostaje w zarządzie oraz użytkowaniu. Główne wejście na teren znajduje się od strony ulicy Jemiołowej, prowadzi na wewnętrzny skwer, który z południa i północy otoczony jest budynkami edukacyjnymi. Wjazd na teren szkoły oddzielony jest od wymienionej ulicy ozdobnym ogrodzeniem, które biegnie pomiędzy obydwiema szkołami.

Teren wykorzystywany przez placówkę oświatową ulokowaną w budynku przy ulicy Kruczej 49 obejmuje skwer oraz zachodnią i północno-zachodnią część obiektu. Obszar ten oddzielony jest nowoczesnym ogrodzeniem z prętów metalowych. Wjazd na posesję możliwy jest zarówno od ulicy Jemiołowej, jak i od ulicy Kruczej.

Pomiędzy chodnikiem wzdłuż ulicy Kruczej a elewacją budynku znajduje się wąski trawnik, odgrodzony od drogi niewysokim murkiem oporowym, wykonanym z bloczków kamiennych. Na terenie skweru rośnie między innymi lipa drobnolistna (Tilia cordata), która ma obwód 396 cm oraz wysokość 21 m, a rozpiętość jej korony także wynosi 21 m. Wiek tego drzewa, określony w 2003 roku, wynosi 120 lat. Lipa ta została uznana za pomnik przyrody.

Zestawienie podstawowych parametrów

Przedstawiamy istotne parametry budynku zlokalizowanego przy ulicy Kruczej 49 we Wrocławiu. W szczególności zwracamy uwagę na następujące aspekty:

• typ zgodnie z klasyfikacją środków trwałych: k – obiekty szkolnictwa, nauki oraz kultury i sportu (107),
• powierzchnia zabudowy wynosi 1 697 m², a łącznie z nowoczesną halą sportową z łącznikiem to 1 754,90 m²,
• liczba kondygnacji nadziemnych to 5, a także jedna kondygnacja w hali sportowej z łącznikiem,
• maksymalna wysokość budynku osiąga 23,88 m,
• powierzchnia użytkowa to blisko 7 528 m²,
• kubatura budynku wynosi około 50 010 m³.

Użytkownicy

Budynek przy ulicy Kruczej 49 w Wrocławiu ma bogatą historię, w której pełnił funkcję dla wielu placówek edukacyjnych. W ciągu swojej działalności był miejscem, w którym odbywała się nauka dla różnych grup wiekowych.

W szczególności, placówka ta była użytkowana przez:

• Miejską Szkołę Ludową „Städtische Volksschule”,
• Szkołę podstawową nr 33,
• Szkołę podstawową nr 33 oraz Liceum Ogólnokształcące nr VII im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego,
• Liceum Ogólnokształcące nr VII im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego.

Ochrona

Obiekt znajduje się w obrębie dzielnicy Południe, gdzie układ urbanistyczny jest chroniony w ramach gminnej ewidencji zabytków. Ten unikalny plan przestrzenny kształtował się stopniowo od XIII wieku, a także w latach 80. XIX wieku aż do 1945 roku. Ocena stanu zachowania tego obszaru jest pozytywna, wskazując na dobry stan.

Ujęcie budynku szkolnego w gminnej ewidencji zabytków dotyczy szkoły ludowej, która obecnie nosi nazwę Liceum Ogólnokształcące Nr VII im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego. Obiekt usytuowany jest przy ulicy Kruczej 49 we Wrocławiu. Daty powstania struktury przypadają na lata 1898-1900, projekt został opracowany w latach 1905-1907 przez R. Plüddemanna i K. Klimma, a realizacja miała miejsce w latach 1910-1912. Rodzaj ochrony, który przyznano budynkowi, został określony jako inny.

Aktualny stan zachowania budynku również klasyfikuje się jako dobry. Oznacza to, że budowla kwalifikuje się do objęcia ochroną konserwatorską poprzez wpisanie jej do rejestru zabytków.

Ocena i odbiór

Styl architektoniczny obiektu można określić jako zbliżony do hanowerskiej szkoły neogotyku, co nadaje mu niezwykły charakter. Jest to imponujący, reprezentatywny budynek o dużej kubaturze, który wyróżnia się elewacjami bogato zdobionymi detalami architektonicznymi.

Warto również zauważyć, że projekt tego budynku został stworzony w okresie, który współczesni badacze określają jako drugi etap działalności Richarda Plüddemanna. W tym czasie architekt stosował już uproszczone formy detali, w porównaniu do bardziej skomplikowanych wzorów wykorzystywanych w wcześniejszym etapie jego twórczości, co przyczyniło się do unikalnego stylu tego obiektu.

Obiekt należy do zespołu dwóch budynków usytuowanych na rozległej parceli przy skrzyżowaniu dwóch ulic, co czyni go istotnym punktem urbanistycznym w okolicy Gajowic. Projekt budynku powstał zgodnie z ówczesnymi standardami dotyczącymi projektowania szkół, co odzwierciedla zarówno w jego formach architektonicznych, jak i w praktycznym układzie przestrzennym.

W szczególności, układ wnętrz charakteryzuje się trójtraktowym układem, gdzie pośrodkowy korytarz oddziela sale lekcyjne, zlokalizowane po obu stronach. Warto podkreślić, że każda z izb lekcyjnych była zaprojektowana z myślą o komforcie uczniów, co objawia się poprzez umieszczenie w nich trzech dużych okien, które zapewniają odpowiednią ilość światła naturalnego oraz właściwą wentylację, co jest kluczowe w projektowaniu budynków użyteczności publicznej.

---

Oceń: Budynek szkoły przy ulicy Kruczej 49 we Wrocławiu

---