Budynek szkoły przy ulicy Jemiołowej 57 we Wrocławiu

---

Położenie i otoczenie

„Budynek szkoły jest zlokalizowany we Wrocławiu, przy ulicy Jemiołowej 57, w obrębie osiedla Gajowice, które znajduje się w historycznej dzielnicy Fabryczna. Ten rejon charakteryzuje się jednostką urbanistyczną Śródmieście Południowe. Jest to obszar zaliczany do osiedli o charakterze kameralnym, z przeważającą zabudową wielorodzinną, aczkolwiek w bliskim sąsiedztwie występuje również duża zabudowa blokowa, co wskazuje na relatywnie dużą gęstość zaludnienia.

Cały Zespół Szkół Ludowych ma dogodną lokalizację przy skrzyżowaniu ulicy Jemiołowej z ulicą Kruczą. Warto podkreślić, że sam budynek znajduje się w pewnej odległości od wskazanego skrzyżowania. Teren ten stanowi przykład osiedla kompletnego, które urbanistycznie zostało wskazane jako Śródmieście Południowe, z uwagi na planowy rozwój oraz konsultacje społeczne, które pozwoliły na określenie kierunków rozwoju danego obszaru. W kontekście przyjętych standardów, ulicę Jemiołową uznaje się za kluczową dla zachowania spójności przestrzeni publicznej, podczas gdy ulica Krucza bywa opisywana jako fundament lokalnej struktury przestrzennej, będąca jedną z głównych osi komunikacyjnych jednostki urbanistycznej, po której poruszają się autobusy miejskie.

W obszarze, w którym znajduje się szkoła, wskaźnik wysokości zabudowy został ustalony na 18 metrów. Sąsiedztwo budynku z południa jest ograniczone przez zadrzewiony skwer, który znajduje się na terenie dawnego zespołu szkół oraz przez drugi budynek szkoły wraz z kompleksem sportowo-rekreacyjnym. Strony północna i zachodnia są przeznaczone na tereny związane ze szkołą, a za nimi rozciąga się zabudowa osiedla mieszkaniowego Gajowce od północy i północnego zachodu, oraz pozostałości dawnego osiedla robotniczego, które znajdują się na zachodzie.

Niezwykle istotnym elementem otoczenia budynku jest park kieszonkowy, zlokalizowany po stronie północno-zachodniej, przy ulicy Kwaśnej, o powierzchni wynoszącej około 0,5 hektara (Zieleniec przy ul. Kwaśnej). Z kolei na wschód od ulicy Jemiołowej, widnieją dodatkowe zabudowy osiedla Gajowice, gdzie wzdłuż ulicy znajduje się ciągła zabudowa budynków pięcio- i sześciokondygnacyjnych, które tworzą nieprzerwaną pierzeję od ulic Kruczej aż po ulicę Grochową.

Historia

Obszar, na którym stoi szkoła, znajduje się w granicach osiedla Gajowice (Gabitz). To właśnie w 1868 roku osiedle to stało się częścią administracyjnych granic Wrocławia. W 1895 roku wytyczono natomiast centralny fragment ulicy Kruczej (Charlottenstraße), który przebiegał blisko miejsca przyszłej budowy. Równocześnie istniała już ulica Jemiołowa (Yorckstraße). Na zachodzie królował teren Kwaśnego Źródła (Sauerbrunn), z malowniczym stawem i urządzoną zielenią, czyli Parkiem przy Kwaśnym Źródle przy ulicy Karasiej (Spluderstraße), która nie przetrwała do dzisiejszych czasów.

Ze względu na dynamiczny rozwój okolicy postanowiono zainwestować w budowę Zespołu Szkół Ludowych. Projekt pierwszego budynku zostało opracowane przez architektów Richarda Plüddemanna oraz Karla Klimma, którzy wspólnie zaprojektowali wiele punktów edukacyjnych. Zawarty na projekcie rok to 1898, a sama budowa miała miejsce w latach 1898–1900. W 1900 roku powstała równocześnie dokumentacja powykonawcza budynku. Plany dotyczące wzniesienia drugiego obiektu pojawiły się w tym samym roku, lecz realizacja miała miejsce dopiero w latach 1905–1907 (Budynek szkoły przy ulicy Kruczej 49 we Wrocławiu).

Niestety, budynek ucierpiał w wyniku działań wojennych podczas II wojny światowej, zwłaszcza w 1945 roku, kiedy Wrocław był oblegany. Uszkodzenia dotyczyły głównie dachu, a także częsci elewacji, w której występowały ubytki w okładzinach. Rewitalizacja dachu oraz inne prace naprawcze miały miejsce w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XX wieku. Na przestrzeni lat przeprowadzano różne prace budowlane. W 2000 roku zrealizowano remont dachu nad szkołą oraz infrastrukturą sportową. Od 2003 roku sukcesywnie wymieniano okna na nowe, z PVC, mimo że zalecano, by były to okna drewniane w identycznym układzie jak pierwotne. Zmieniano również wykładziny w salach lekcyjnych na nowe z PVC. W 2008 roku zrealizowano renowację głównych drzwi wejściowych, a także podejmowano inne działania, takie jak remonty izb lekcyjnych, malowanie korytarzy czy usuwanie malarskich powłok z ceglanej architektury.

Z kolei od 7 maja do 30 listopada 2015 roku zrealizowano inwestycję miejską, w ramach której powstało wielofunkcyjne boisko o wymiarach 30 na 44 metry oraz czterotorowa bieżnia zakończona skocznią w dal. Koszt tej inwestycji wyniósł 628 000,00 zł.

Architektura

Układ i bryła

Główna konstrukcja obiektu edukacyjnego jest złożona z dwuskrzydłowego, pięciokondygnacyjnego budynku, który jest również podpiwniczony. W jego ramach znajdują się cztery kondygnacje dostępne do użytkowania oraz poddasze, przykryte stromymi dachami i zwieńczone wieżą zegarową. Wysokość całej konstrukcji sięga około 15 metrów. Jego rzut na planie prostokątnym przypomina literę „L”.

Skrzydło wschodnie z główną fasadą wykazuje układ bliski południkowemu i jest krótsze od skrzydła północnego, które z kolei charakteryzuje się ułożeniem podobnym do równoleżnikowego. Długość fasady wschodniej wynosi 32,62 metra, zaś trakt tego skrzydła wynosi 17,15 metra. Skrzydło północne rozciąga się na długość 34,70 metra, a jego elewacja północna ma 50,30 metra długości.

W obrębie obu skrzydeł budynku umieszczono trójtraktowe korytarze, a na przecięciu korytarzy usytuowano przestronny hol z centralnie położonym słupem. Piętro budynku wyposażone jest w trzy klatki schodowe, każda z dwóch biegów schodowych oraz spocznikiem umiejscowionym przy ścianie zewnętrznej. Budynek ma kilka wejść, z czego główne prowadzi od strony ulicy Jemiołowej, przez hol z schodami. Dodatkowo, na końcu skrzydła północnego znajduje się wejście do łącznika sali gimnastycznej.

Bryła obiektu charakteryzuje się silnym rozczłonkowaniem. Oprócz już wspomnianej wieży zegarowej, w szczytach budynku zrealizowano trójkątne zwieńczenia ozdobione wysokimi sterczynami. Na dachu umieszczono również niewielkie lukarny z pulpitowymi dachami. Samo zwieńczenie wieży zegarowej wznosi się na wysokość dwóch kondygnacji powyżej gzymsu wieńczącego czwartą kondygnację, a przykryte jest dachami dwuspadowymi.

Elewacje

Elewacje budynku zostały oblicowane cegłą klinkierową, która w połączeniu z glazurowanymi kształtkami tworzy zdobienia. Otwory okienne są zamykane łukami odcinkowymi, a pomiędzy drugą a trzecią kondygnacją znajduje się szeroki okap gzymsowy. Powyżej czwartej kondygnacji umiejscowiono gzyms koronujący, a na nim rozpoczynają się połacie dachowe. Wieża zegarowa i zwieńczenia dekorowane są fryzem arkadowym wykonanym z materiałów ceramicznych.

Fasada elewacji wschodniej, gdzie znajduje się główne wejście, jest układem siedmioosiowym i trójdzielnym, aczkolwiek niesymetrycznym. Cała elewacja bogata jest w detale, takie jak ryzality, pseudoryzality, płyciny oraz różnorodne gzymsy i fryzy. Wejście główne wyróżnia się portalem zwieńczonym trójkątnym szczytem, podtrzymywanym przez solidne filary.

Elewacja południowa oraz zachodnia skrzydła wschodniego są dwudzielne i niesymetryczne. Elewacja północna osiąga długość piętnastu osi, przewyższając inne pod względem rozmiaru, a jej układ jest symetryczny. Zachodnia elewacja, przylegająca do łącznika sali gimnastycznej, jest jednoosiowa, symetryczna.

Wszystkie elewacje obiektu są bogato zdobione detalami, które różnią się w złożoności od pozostałych części budynku. Okna w salach lekcyjnych są grupowane w trzy, odpowiadające układom poszczególnych klas.

Wnętrza

Korytarze znajdują się w centralnych traktach budynku i są połączone przestronnym holem, który podpierają kolumny. Korytarz wschodni, jak również hol i wloty do klatek schodowych, są przykryte sklepieniami krzyżowymi zdobionymi szerokimi gurtami. Krawędzie tych sklepieni zostały oszlifowane wałkiem, a dodatkowe dekoracje imitują boniowanie.

Kolumny wspierające sufit mają granitową obudowę i są osadzone na ośmiobocznych podstawach, a na górze każdy z nich zwieńczony jest kapitelami z fryzami rombowymi. Zdobienia pojawiają się również wokół otworów drzwiowych, natomiast w strefach cokołowych umiejscowiono różne okładziny z cegły klinkierowej. Posadzki w korytarzach wyłożone są jasnymi płytkami ceramicznymi, wyróżniającymi się bordową opaską.

W obiektu zachowane są również dekoracyjne przekartowania przy klatkach schodowych oraz ozdobne balustrady biegów schodowych. Sale lekcyjne nie zawierają dodatkowych elementów dekoracyjnych.

Teren

Obiekt szkolny, zlokalizowany pod adresami Jemiołowa 57 i 59 oraz Krucza 49, usytuowany jest na działce o powierzchni 2,6473 ha. Z tej powierzchni 0,7927 ha to tereny zabudowane, a 1,8546 ha to tereny rekreacyjne. Całkowita powierzchnia zabudowy wynosi 4 793 m², z czego na omawiany obiekt przypada 1 928 m².

Działka jest własnością Gminy Wrocław, jednak pozostaje w zarządzie instytucji edukacyjnej. Główne wejście na teren szkoły prowadzi od ulicy Jemiołowej do wspólnego, międzyszkolnego skweru, oddzielonego ogrodzeniem od otoczenia. Teren obejmuje boisko oraz bieżnię do skoków.

Konstrukcja oraz inne aspekty budowlane

Konstrukcja obiektu została zaplanowana z myślą o solidności oraz funkcjonalności. Ściany wykonano z pełnej cegły, które są osadzone na zaprawie cementowo-wapiennej, co zapewnia dobre właściwości nośne budynku. Dodatkowo, w obiekcie zastosowano ceramiczne stropy odcinkowe osadzone na stalowych belkach, które w korytarzach mają podziały realizowane poprzez szerokie pasy gurtowe.

Warto zauważyć, że na każdej kondygnacji, szczególnie w skrzydle wschodnim, zaprojektowano hol oraz korytarz, które posiadają w przęsłach wylotu klatek schodowych sklepienia krzyżowe. Te elementy architektoniczne nadają budynkowi nie tylko estetyczny wygląd, ale również stabilność konstrukcyjną.

Transparentność oraz elegancja budowli podkreślają również elementy dachu. Nad piątą kondygnacją zaplanowano wieźbę dachową z drewna w układzie płatwiowo-kleszczowym, co umożliwia efektywne odprowadzanie wody deszczowej i śniegu. Dodatkowo, na konstrukcję składają się dwie ściany stolcowe, które są wzmocnione poprzez pochyłe stolce oraz osadzony w osi wieszak, co wpływa na trwałość całej budowli.

W klatkach schodowych zaplanowano po dwa biegi z spocznikiem dla każdej kondygnacji. Stopnice wykonane z granitowych bloków są zamontowane na stalowych belkach, które wykorzystują technikę nitowania, zapewniając tym samym solidność i bezpieczeństwo. Ściany budynku tynkowane są na gładko, z zastosowaniem tynku cementowo-wapiennego, co podkreśla nowoczesny charakter obiektu.

W budynku zainstalowano istotne instalacje, w tym: wodno-kanalizacyjną, centralnego ogrzewania, elektryczną, odgromową, oraz teletechniczną. Te elementy mają kluczowe znaczenie dla codziennego funkcjonowania obiektu, zapewniając użytkownikom wygodę oraz bezpieczeństwo.

Zestawienie podstawowych parametrów

Oto tabela najważniejszych informacji dotyczących budynku zlokalizowanego przy ulicy Jemiołowej 57 we Wrocławiu. Te dane pokazują kluczowe parametry obiektu.

• rodzaj według Klasyfikacji Środków Trwałych: k – budynki oświaty, nauki i kultury oraz sportowe (107),
• powierzchnia zabudowy wynosi 1 928 m²,
• liczba kondygnacji nadziemnych to 5,
• wysokość budynku szacuje się na około 15 m,
• powierzchnia użytkowa wynosi około 6 592 m²,
• kubatura obiektu wynosi około 17 500 m.

Użytkownicy

Historia budynku przy ulicy Jemiołowej 57 we Wrocławiu jest ściśle związana z różnorodnymi placówkami edukacyjnymi, które miały w nim swoją siedzibę. W ciągu lat, obiekt ten gościł wiele instytucji, które miały wpływ na społeczność lokalną i edukację młodzieży.

Wśród użytkowników budynku znajdują się:

• miejska szkoła ludowa „Städtische Volksschule”,
• szkoła podstawowa nr 57,
• gimnazjum nr 16 im. Andrzeja Waligórskiego,
• niepubliczna szkoła podstawowa Tikkun Olam, która zajmowała jedynie trzecie piętro,
• liceum ogólnokształcące nr VII im. K. K. Baczyńskiego.

Ochrona

Budynek, w którym znajduje się szkoła, ulokowany jest w znanej dzielnicy Południe, a jego urbanistyczny układ podlega ochronie w ramach gminnej ewidencji zabytków. Warto подkreślić, że historia tej lokalizacji sięga aż XIII wieku, z dalszym kształtowaniem w okresie od lat 80. XIX wieku aż do 1945 roku. Obecny stan zachowania tego obszaru ocenia się jako dobry.

Wspomniany budynek szkolny został wpisany do gminnej ewidencji zabytków w dwóch kategoriach:

• Miejska Szkoła Ludowa „Städtische Volksschule”, obecnie funkcjonująca jako Gimnazjum nr 16 im. Andrzeja Waligórskiego – to sam budynek szkoły, który powstał w latach 1898-1899 przy ulicy Jemiołowej 57 we Wrocławiu, rodzaj ochrony: inny,
• Miejska Szkoła Ludowa „Städtische Volksschule”, obecnie Gimnazjum nr 16 im. Andrzeja Waligórskiego – z kolei sala gimnastyczna z łącznikiem, w skład którego wchodzą toalety, również objęta jest inną formą ochrony.

Ocena stanu obecnego budynku jest również na poziomie dobrym, co prowadzi do jego kwalifikacji do objęcia ochroną konserwatorską poprzez wpisanie do rejestru zabytków.

Ocena i odbiór

Styl architektoniczny obiektu można opisać jako nawiązujący do neogotyku w stylu hanowerskim. Budynek wyróżnia się imponującą bryłą oraz znaczną kubaturą, a jego elewacje zdobią bogate detale architektoniczne, które przyciągają wzrok i nadają budowli charakteru. Należy zwrócić uwagę na to, że projekt tego obiektu należy do okresu, który w pracach architektonicznych Richarda Plüddemanna przypisuje się do drugiego etapu jego kariery, kiedy to zaczęły pojawiać się już uproszczone formy detali w porównaniu do jego wcześniejszych realizacji.

Budynek ten jest częścią zespołu dwóch obiektów usytuowanych na obszernym terenie, który stanowi kluczowy punkt urbanistyczny w rejonie Gajowic, zwłaszcza na skrzyżowaniu dwóch ulic. Projekt został stworzony zgodnie z współczesnymi trendami w architekturze edukacyjnej, które nie tylko koncentrowały się na wyglądzie zewnętrznym, ale również na praktycznych rozwiązaniach przestrzennych. Przykładem takiego podejścia jest ulokowanie sali gimnastycznej w osobnym budynku, połączonym z główną częścią szkoły za pomocą linku, co sprzyja funkcjonalności całego zespołu edukacyjnego.

Wnętrze budynku zaprojektowane zostało w układzie trójtraktowym, co oznacza, że korytarz znajduje się w środkowej części, a sale lekcyjne rozlokowane są po jego obu stronach. Każda z izb lekcyjnych została wyposażona w trzy duże okna, które zapewniają odpowiednią ilość naturalnego światła oraz skuteczną wentylację, co jest niezwykle istotne dla komfortu uczniów podczas zajęć edukacyjnych.

---

Oceń: Budynek szkoły przy ulicy Jemiołowej 57 we Wrocławiu

---