Stopień Wodny Opatowice

---

Elementy stopnia

Stopień wodny Opatowice składa się z kluczowych elementów hydrotechnicznych, które odgrywają ważną rolę w systemie zarządzania wodami. Obiekty te obejmują zarówno budowle piętrzące, jak i różnorodne budynki pomocnicze oraz towarzyszące infrastruktury.

Wśród najważniejszych elementów tego stopnia znajdują się:

• Jaz Opatowice,
• Śluza Opatowice.

Te podstawowe obiekty nie tylko regulują poziom wody w rzece, ale również stanowią fundament dla dodatkowych struktur. W sąsiedztwie stopnia wodnego zbudowano także elementy pomocnicze i towarzyszące, które są niezwykle istotne dla funkcjonowania całej infrastruktury.

W skład tych elementów wchodzą między innymi mosty i kładki, które ułatwiają komunikację, budynki techniczne oraz administracyjne i mieszkalne. W kontekście nowoczesności, znaczenie ma także budynek sterowni oraz przepławka dla ryb, które sprzyjają migracji ryb i wspierają ekosystem wód.

Historia

Aktualna forma Stopnia Wodnego Opatowice jest rezultatem działań inwestycyjnych, które miały na celu stworzenie nowej drogi wodnej oraz efektywnego systemu ochrony przeciwpowodziowej dla miasta. W ramach tych prac przeprowadzono także kolejne inwestycje dotyczące modernizacji istniejących jazów na Odrze. Inwestycje te rozpoczęły się w latach 1913–1917. W efekcie, część pierwotnych zabudów została gruntownie przebudowana, podczas gdy inne uległy zniszczeniu i zostały usunięte. Na obszarze, gdzie obecnie znajduje się stopień wodny, funkcjonowały już wcześniej budowle piętrzące, usytuowane na Przekopie Bartoszowicko–Szczytnickim.

Rok	Nazwa obiektu	Opis zdarzenia, typ robót
1531	Przekop Bartoszowicko–Szczytnicki	rozpoczęcie budowy
1555	Przekop Bartoszowicko–Szczytnicki	zakończenie budowy
1896	Jaz Opatowice	realizacja budowy
1916	Jaz Opatowice	budowa jazu kozłowo-iglicowego
1917	Śluza Opatowice	rozpoczęcie budowy
1945	most obok śluzy	zniszczenie
1985	Jaz Opatowice	budowa nowego jazu sektorowego

Nazewnictwo

W powojennej Polsce ukształtowało się precyzyjne nazewnictwo, które odnosi się do budowli hydrotechnicznych oraz związanych z nimi kanałów wodnych. Nazwy, które są stosowane w kontekście tych obiektów, mają swoje korzenie w osiedlu Opatowice, usytuowanym na południowym, lewym brzegu Odry. Dla obiektów takich jak śluza i jaz przyjęto nazewnictwo zgodne z nazwą całego stopnia wodnego, mianowicie: Śluza Opatowice oraz Jaz Opatowice.

Warto zauważyć, że obecne konstrukcje stopnia powstały w czasach, gdy Wrocław należał do Niemiec, więc posiadały także swoje pierwotne niemieckie nazewnictwo. Stopień Wodny Opatowice oraz sąsiadujący z nim obiekt, Stopień Wodny Bartoszowice, działają w ścisłej współpracy, odpowiadając za piętrzenie wód Odry na odcinku rzeki prowadzącej do Stopnia Wodnego Janowice. W związku z tym, niektórzy autorzy publikacji hydrologicznych traktują obydwa stopnie jako całość, włączając je w lokalny układ hydrologiczny, co definiuje Węzeł Wodny Bartoszowicko–Opatowicki.

Obecna nazwa	Nazwa w języku niemieckim
Jaz Opatowice	Ottwitzer Wehr Nadelwehr
Śluza Opatowice	Ottwitzer Schleuse

Lokalizacja stopnia

Obiekt omawiany w poniższym tekście to stopień wodny Opatowice, który składa się z konstrukcji piętrzących zlokalizowanych w dwóch wodnych ciekach. Działania związane z tym stopniem obejmują zarówno koryto główne Odry, jak i boczny kanał wodny, znany jako Kanał Opatowicki. Ta część infrastruktury jest kluczowa dla zapewnienia prawidłowego funkcjonowania systemu wodnego w regionie.

Element stopnia	Km biegu	Kierunek	Brzeg	Przyczółek, ramię kanał	Elementy pomocnicze, towarzyszące
Jaz Opatowice	245,035 km Odry	północny	prawy	Bartoszowice	Przepławka dla ryb, Kładka Opatowicka, budynek sterowni jazu
		Odra
		południowy	lewy	Wyspa Opatowicka
Śluza Opatowice	1,0 km Kanału Opatowickiego	północny	prawy		Budynki administracyjne i techniczne, przystań
		Kanał Opatowicki
		południowy	lewy	Opatowice

Miejsce w układzie funkcjonalnym

Wrocław, usytuowany wzdłuż skanalizowanego odcinka rzeki Odry, pełni ważną rolę w zarządzaniu wodami, w tym Stopień Wodny Opatowice, który jest kluczowym elementem tego systemu. Stanowi on część większego ciągu stopni, których celem jest utrzymanie optymalnego poziomu wody w rzece.

Na trasie wodnej znajdują się istotne punkty, takie jak Stopień Wodny Bartoszowice, który jest z równorzędnym miejscem na Głównej Drodze Wodnej w Wrocławiu. Ta lokalizacja współpracuje również z wałem, który umożliwia przejście wód wezbraniowych do Widawy za pośrednictwem Kanału Odpływowego. Ponadto, w zestawieniu z innymi stopniami, w tym z Stopniem Wodnym Szczytniki oraz systemem w Śródmiejskim Węźle Wodnym, znajduje swoje miejsce Piaskowy Stopień Wodny oraz Mieszczański Stopień Wodny.

Szlak wodny, przez który przepływa Stopień Wodny Opatowice, klasyfikowany jest jako droga wodna, co reguluje odpowiednie rozporządzenie Rady Ministrów dotyczące śródlądowych dróg wodnych. Wowykazie urzędowym jest on wskazany jako Odrzańska Droga Wodna, a chociaż spełnia wymogi II klasy drogi, uznawany jest za element regionalny międzynarodowej drogi wodnej E–30.

Wrocławski układ wodny obejmujący Stopień Wodny Opatowice i Stopień Wodny Bartoszowice działa w zharmonizowany sposób, a ich synergiczne funkcjonowanie jest kluczowe dla zarządzania wodami na terenie Wrocławia. Woda z Opatowic kierowana jest do Śródmiejskiego Węzła Wodnego, z kolei Bartoszowice przekazują wodę do Głównej Drogi Wodnej oraz Kanału Powodziowego. Wspomniane węzły bardzo skutecznie regulują przepływ wód w tym regionie.

W rezultacie, cały ten złożony mechanizm funkcjonalny jest określany jako Węzeł Wodny Bartoszowicko–Opatowicki, i stanowi kluczowy element infrastruktury wodnej w regionie, mający na celu efektywne zarządzanie wodami odrzańskimi.

Obiekty podstawowe

Obiekty podstawowe stopnia wodnego pełnią kluczową rolę w utrzymaniu założonego poziomu piętrzenia, a także w realizacji różnych funkcji, do których zostały zaprojektowane. Te budowle muszą spełniać wymogi inżynieryjne i środowiskowe, aby ich działanie było efektywne.

W przypadku normalnego poziomu piętrzenia, spad na stopniu wynosi 2,0 m, co odpowiada głębokości 2,46 m. Właściwe funkcjonowanie owych obiektów jest niezbędne dla stabilności systemów wodnych oraz zapewnienia bezpieczeństwa i efektywności przeprowadzanych procesów hydraulicznych.

Obiekty podstawowe Stopnia Wodnego Szczytniki

nazwa	ramię, kanał	rodzaj	data powstania	podstawowe dane
Jaz Opatowice	Odra	jaz	1896, 1916, 1985	przęsła: 3 × 32,0 m; zamknięcia: sektorowe
Śluza Opatowice	Przekop Szczytnicki	śluza wodna	1917	wymiary: 74,6 × 9,6 m; zamknięcia: wrota wsporne

Pozostałe obiekty

W obszarze związanym z budowlań stopnia wodnego Opatowice znajduje się wiele obiektów dodatkowych, które odgrywają istotną rolę w funkcjonowaniu całego kompleksu. Wśród nich można wyróżnić:

• kanał Opatowicki oraz wyspę Opatowicką,
• dawną przystań ulokowaną przy wyspie Opatowickiej, zlokalizowaną w dolnej części kanału Opatowickiego,
• budynki o charakterze administracyjnym i technicznym, wśród których warto wspomnieć o dawnym domu śluzowego,
• kąt kładki jazowej,
• przepławka dla ryb znajdująca się przy jazie,
• budynek sterowni jazu.

Warto również zaznaczyć, że w przeszłości istniał stalowy most przy śluzie, który niestety nie przetrwał prób czasu, zniszczony podczas działań wojennych i do tej pory nie został odbudowany. Jeszcze przed jazem, poniżej jego poziomu, funkcjonowała przystań Wilhelmshafen, która również wystąpiła w tej strukturze.

---

Oceń: Stopień Wodny Opatowice

---