Kozanów

---

Wieś (do 1928)

W 1208 roku Henryk Brodaty postanowił przekazać wieś Kozanowo (znaną również jako Chosanouo) biskupowi wrocławskiemu Wawrzyńcowi. Od tego momentu staje się ona własnością biskupstwa wrocławskiego, która pozostała w jego rękach aż do momentu wprowadzenia edyktu sekularyzacyjnego przez pruskie władze w 1810 roku. W 1305 wieś pojawia się pod nazwą, którą znamy obecnie, czyli Kozanów.

Jak pokazują źródła, co najmniej do XVIII wieku zamieszkiwała ją ludność polska, co potwierdza istnienie szkoły, gospody oraz czterech gospodarstw rolnych funkcjonujących na jej terenie. W 1613 roku słynny śląski regionalista oraz historyk Mikołaj Henel, pochodzący z Prudnika, uwzględnił miejscowość w swoim znanym dziele o geografii Śląska, noszącym tytuł Silesiographia, podając jej łacińską nazwę: Cosla.

W 1898 roku podjęto decyzję o budowie dwóch cmentarzy na zakupionym terenie od hrabiego Remusa von Woyrscha. Nowy cmentarz komunalny zlokalizowano pomiędzy Coselstrasse a Pilsnitzer Str. (dzisiejsze ulice Pałucka i Pilczycka), gdzie obecnie znajduje się park. Obok niego zlokalizowano cmentarz wiejski Kozanów oraz cmentarz parafialny pw. św. Mikołaja. Równocześnie, bardziej na południe, pomiędzy ulicami Pilsnitzer Str. a Flughafen Str. (czyli Pilczycką i Lotniczą), przeznaczono teren na nowy cmentarz gminy żydowskiej. Jego budową zajmowało się bractwo Chewra Kadisza, znane jako Israelitische Kranken-Verpflugengs-Anstalt und Beerdigungs-Gesellschaft, czyli Żydowski Zakład Opieki nad Chorymi i Towarzystwo Pogrzebowe. Wszelkie prace nadzorował architekt Paul Ehrlich, a zagospodarowanie zieleni było dziełem dyrektora miejskiego ogrodnictwa, Hugo Richtera.

Otwarcie Juedischer Friedhof an der Flughafenstrasse miało miejsce w 1902 roku, kiedy to ukończono również budowę kaplicy. W 1920 roku utworzono specjalne pole honorowe dla dokumentowania żołnierzy pochodzenia żydowskiego, którzy zginęli podczas I wojny światowej. W centralnej części tego miejsca postawiono pomnik, na którym umieszczono osiem tablic zawierających nazwiska 432 poległych żołnierzy; warto dodać, że podczas I wojny światowej zginęło w sumie około 10 tysięcy żołnierzy z Breslau.

W efekcie, w sąsiedztwie funkcjonowały cztery cmentarze, z których do naszych czasów przetrwał tylko żydowski:

• Friedhof St. Nikolai – cmentarz parafii pw. św. Mikołaja,
• Dorffriedhof Cosel – cmentarz wiejski Kozanów,
• Kommunal Friedhof im Cosel (Coseler Friedhof) – cmentarz komunalny w Kozanowie,
• Juedischer Friedhof an der Flughafenstrasse – cmentarz żydowski przy ulicy Lotniczej.

Osiedle

W okresie międzywojennym, zabudowa tej dzielnicy koncentrowała się głównie w północnej części ulicy Pałuckiej, znanej wtedy jako Coselstrasse. Z końcem lat dwudziestych XX wieku, pomiędzy Alemannenweg (obecnie Dziadoszańska) a Westpark (park Zachodni), wzniosły się niewielkie osiedla domów bliźniaczych, zaprojektowane z myślą o osobach, które straciły bliskich na frontach I wojny światowej.

W wyniku tragicznych wydarzeń II wojny światowej, do 1943 roku większość wrocławskich Żydów została deportowana. Cmentarz żydowski w tym okresie przyjmował jedynie Żydów z rodzin mieszanych oraz więźniów z obozów pracy. W tym samym roku, na polecenie Karla Hankego, powstała w Kozanowie żydowska placówka medyczna, która działała do końca 1944 roku.

Teren osiedla został przejęty przez wojska rosyjskie 1 kwietnia 1945 roku. Po wojnie, w północno-zachodniej części Kozanowa, utworzono bazę wojskową, która powstała na miejscu dawnych niemieckich koszar saperów, znanych jako Adolf Hitler Kaserne. Obecnie, na tym terenie znajduje się wiele instytucji, w tym komisariat policji Wrocław-Fabryczna oraz policyjny parking depozytowy, a także przystań żeglarska Klubu Żeglarskiego „Wyspy Zaczarowane”. Przed II wojną światową na tym obszarze znajdowała się największa stocznia rzeczna w Europie.

W wyniku transformacji przestrzennej, cmentarz komunalny został zlikwidowany i jego teren włączono w obręb parku Zachodniego. Pozostał po nim tylko pomnik przedstawiający anioła z symbolem urny i węża, z tablicą mówiącą „Auch der Schmerz ist Gottes Bote”, co oznacza „Również cierpienie jest posłańcem Boga”. W latach 80. XX wieku, w południowo-zachodniej części tego terenu, wybudowano kościół parafii pw. św. Jadwigi, znany lokalnie jako „czerwony kościół”, aby odróżnić go od kościoła pw. Macierzyństwa Najświętszej Maryi Panny, zwanego „białym”. Cmentarz żydowski, po powrocie do właścicieli, do dziś pełni funkcję nekropolii Gminy Żydowskiej we Wrocławiu i został w 1983 roku wpisany do rejestru zabytków.

Przed latami 70. XX wieku, Kozanów był mało zaludnioną okolicą, skupiającą jedynie sporadyczne zabudowania wzdłuż ulicy Sielskiej. Teren ten, ze względu na swoje położenie w obniżeniu, uznawano za potencjalnie zagrożony powodziami, które czasem dotykały mieszkańców w obrębie wezbrane rzeki Odry oraz Ślęzy. Zdecydowano o budowie wysokich bloków mieszkalnych z wielkiej płyty, co miało długofalowe konsekwencje. Po dwóch dekadach, podczas katastrofalnej powodzi tysiąclecia w 1997 roku, Kozanów stał się jednym z najsilniej poszkodowanych rejonów Wrocławia, gdzie poziom wody miejscami sięgał pierwszego piętra budynków. Również podczas powodzi w 2010 roku, Kozanów znów ucierpiał, zostając częściowo zalany 22 maja.

Środowisko przyrodnicze

Osiedle Kozanów jest otoczone rozległymi oraz cennymi terenami zielonymi, w tym takimi jak park Zachodni, park Pilczycki oraz Las Pilczycki. Tereny te, przynajmniej częściowo, charakteryzują się ważnymi wartościami przyrodniczymi. W otaczającym krajobrazie znajdują się ogródki działkowe, zbiorowiska nieleśne, parki, a także lasy, które przeszły transformację na skutek działalności ludzkiej, oraz obszary leśne zbliżone do naturalnych.

W pobliżu osiedla Kozanów można dostrzec koryto Odry, a także zbiorniki wodne, zarówno sztuczne (takie jak glinianki), jak i naturalne (starorzecza). Teren ten jest również siedliskiem bogatej fauny, w tym populacji chronionych owadów, takich jak kozioróg dębosz, pachnica dębowa oraz przeplatka maturny. Oprócz tego, zarejestrowano obecność czerwończyka nieparka oraz drapieżnego modraszka telejusa.

W okolicach Kozanowa gniazdują różne gatunki ptaków, takie jak krzyżówki, łyski, potrzosy, trzcinniczki, bączki, perkozy dwuczube oraz łabędzie nieme. W samym osiedlu zaobserwowano lęgi czterech par pustułek, podczas gdy w Lesie Pilczyckim zauważono dzięcioła czarnego oraz dzięcioła zielonosiwego.

Oprócz ptaków, w regionie tym żyje wiele gatunków płazów, takich jak traszka zwyczajna, traszka grzebieniasta, rzekotka drzewna, a także ropuchy, w tym zielona i szara, oraz różne gatunki żab, jak żaba trawna, moczarowa i jeziorkowa. Występują tu również kumak nizinny i grzebiuszka ziemna.

W faunie ssaków znajdziemy m.in. różnorodne gatunki nietoperzy, a także kuny leśne, lisy rude, tchórze zwyczajne, gronostaje, zające szare, wydry europejskie i dziki.

Placówki publiczne

Na terenie osiedla usytuowane są różnorodne placówki oświatowe i zdrowotne, które pełnią kluczowe funkcje w społeczności lokalnej.

• Zespół Szkół nr 21, przy ul. Piotra Ignuta 28,
• SP 75 z Oddziałami Integracyjnymi im. Henryka Sienkiewicza,
• SP 116,
• Gimnazjum 52 dla Uczniów z Mózgowym Porażeniem Dziecięcym,
• Gimnazjum nr 7 (aktualnie SP nr 33 w wyniku reformy z 2017 roku) im. Tradycji Herbu Wrocławia, zlokalizowane przy ul. Kolistej 17,
• Przedszkole 110 Domek Krasnoludków, przy ul. Gołężyckiej 4a,
• Wrocławski Klub Anima, mieszczący się przy ul. Pilczyckiej 474,
• Komisariat Policji Wrocław Fabryczna,
• Przychodnia Kozanów,
• Centrum Medyczne SportsMedic.

Komunikacja miejska

Możliwości dojazdu na Kozanów są zróżnicowane i obejmują zarówno tramwaje, jak i autobusy. Linie tramwajowe, które obsługują tę lokalizację to:

• 12 Sępolno – Kozanów (Górnicza),
• 18 Gaj – Tarczyński Arena (Królewiecka),
• 19 ZOO – Kozanów (Dokerska),
• 21 Gaj – Tarczyński Arena (Królewiecka).

Oprócz tramwajów, na Kozanów można dotrzeć również autobusami, które oferują wiele korzystnych połączeń. Oto lista dostępnych linii autobusowych:

• 101 Kwiska – Leśnica,
• 102 pl. Jana Pawła II – Kosmonautów Szpital,
• 103 pl. Jana Pawła II – Pracze Odrzańskie,
• 104 Ślazowa – Rędzińska,
• 126 Kozanów – Wojszycka,
• 127 Kozia – Zwycięska,
• 136 Kozanów – Tarnogaj,
• 245 Pracze Odrzańskie/Kozanów – Brochów/Bieńkowice/Gaj-pętla (nocny),
• 246 Kozanów – Świniary/Sołtysowice (nocny).

---

Oceń: Kozanów

---