Tarnogaj

Osiedla

Tarnogaj to osiedle znajdujące się w południowo-wschodniej części Wrocławia, które historycznie należało do dzielnicy Krzyki. Jest usytuowane pomiędzy ulicą Bardzką po stronie zachodniej, a torami kolejowymi na południu, które znajdują się za ulicą Śliwkową. Na wschodzie granice osiedla wyznaczają ulice biskupa Bogedaina oraz Międzyleska, natomiast na północy sięga ono ulic Prudnickiej i Sernickiej.

Osiedle Tarnogaj jest nieformalnie podzielone na dwie części, które rozdziela ulica Armii Krajowej. Te dwie części to Osiedle Henrykowskie oraz Osiedle mieszkaniowe Tarnogaj we Wrocławiu. Każda z nich ma swoją własną parafię, co podkreśla zróżnicowanie tego regionu.

W Osiedlu Henrykowskim znajduje się Kościół Ducha Świętego we Wrocławiu, natomiast w części osiedla związanej z Tarnogajem można odwiedzić Parafię św. Stefana we Wrocławiu. Te miejsca są nie tylko centrum duchowym, ale także stanowią integralną część społeczności lokalnych mieszkańców.

Nazwa

Według Heinricha Adamy’ego, nazwa miejscowości ma swoje korzenie w polskim terminie określającym niewielkie tereny leśne – „gaj”. W jego dziele, opublikowanym w 1888 roku we Wrocławiu, odnajdujemy najstarszą nazwę tego miejsca jako Gay, której znaczenie to „Trockenes Wäldchen”, co w języku polskim tłumaczy się jako „Suchy gaik”. Co ciekawe, pierwotna forma została później fonetycznie przekształcona przez Niemców na Durrgoy, przez co utraciła swoje pierwotne znaczenie.

Podobne tezy stawia niemiecki językoznawca Paul Hefftner. W swojej książce dotyczącej nazw miejscowych regionu wrocławskiego, wydanej w 1910 roku, pisze: „Der Name ist das polnische Appellativum gaj, cech. und wend. haj = lucus, Hain, Wäldchen.”

Historia

W dawnych wiekach tereny te zamieszkiwała wieś, która była już wzmiankowana w źródłach historycznych w 1288 roku. Kolejno pojawiały się na kartach historii jako Gay, Gaya, a nawet Dirngay, aż wreszcie, do roku 1904, przyjęła nazwę Dürrgoy, włączoną do miasta. Osiedle pod tą nazwą funkcjonowało aż do 1945 roku, kiedy to krótko zostało przemianowane na Cierniogaj, a od 1948 roku jest znane jako Tarnogaj.

W 1336 roku zapisano, że Jan z Głogowa otrzymał tę wieś od Małgorzaty, wdowy po Piotrze z Głogowa. Jej właścicielem w 1352 roku był Ernko ze Złotoryi, a po nim, od 1385 roku, przeszła w ręce wrocławskich misjonarzy z kapituły Świętego Krzyża, aż do sekularyzacji w 1810 roku. W roku 1795 w osiedlu mieszkało 144 mieszkańców, którzy przede wszystkim zajmowali się uprawą warzyw dla Wrocławia, zamieszkując 21 domów. W 1845 roku liczba mieszkańców wzrosła do 230.

Na przełomie XIX i XX wieku w dzisiejszym Tarnogaju zaczęła działać gazownia, znana obecnie jako Dolnośląskie Okręgowe Zakłady Gazownicze, która zaopatrywała miasto w gaz. 12 marca 1933 roku niemieccy naziści uruchomili tutaj pierwszy w III Rzeszy oboz koncentracyjny KZ Dürrgoy dla więźniów politycznych, jednak ten został zamknięty już w jesieni tego samego roku. W 1945 roku, podczas oblężenia Festung Breslau, na tym terenie toczyły się intensywne walki, które doprowadziły do znacznych zniszczeń, w tym zniknięcia młyna istniejącego tu od średniowiecza.

Obszar został zaprojektowany jako nowoczesne osiedle robotnicze, w którym komunikacja była dobrze rozwinięta od samego początku. Już w 1901 roku doprowadzono linię tramwajową do końca ulicy Hubskiej, a w 1922 roku przedłużono ją do końca ulicy Pięknej, następnie w 1930 roku do ulicy Gazowej. W latach 1912–1914 przez Tarnogaj przebiegała także linia trolejbusowa z Wilczego Kąta do Brochowa.

Po zakończeniu II wojny światowej wznowiono komunikację tramwajową w Tarnogaju w 1948 roku. Ze względu na bliskość gazowni nie planowano na tym osiedlu zabudowy mieszkaniowej, a w latach 70. lokalizowano ją w sąsiednim osiedlu Gaj, które znajduje się po drugiej stronie ulicy Bardzkiej. Gazownia pozostaje najstarszym, ale niejedynym zakładem przemysłowym w regionie, obok są także takie firmy jak Mostostal, Hydrobudowa Wrocław oraz Transbud Wrocław, a Tarnogaj wciąż posiada charakter osiedla przemysłowego z licznymi ogródkami działkowymi.

Na obszarze Tarnogaju znajduje się także kościół parafialny św. Stefana oraz siedziba Wrocławskiego Koła Towarzystwa Pomocy im. św. Brata Alberta i schronisko dla bezdomnych mężczyzn. W latach 70. przebudowano zakończenie linii tramwajowej, zastępując dotychczasowy trójkąt torowy nową pętlą, która otacza dwie kamienice.

Według historycznej mapy M. Grügera z 1911 roku, granice pomiędzy Dürrgoy i Herdain (dzisiejszym Gajem) biegły wzdłuż Münsterbergerstraße (obecna ulica Ziębicka). W rezultacie obecny Tarnogaj rozszerza się nieco bardziej na zachód w porównaniu do przestrzeni sprzed lat. Natomiast na wschodniej stronie, tereny, które niegdyś wchodziły w skład wsi Dürrgoy oraz okolice Wansenerstraße (obecnie ulica Skibińskiego) – które kiedyś obejmowały cmentarze, dziś są terenami przemysłowymi – obecnie należą do osiedla Księże Małe. Częścią współczesnego Tarnogaju jest również dawny teren Osiedle Henrykowskie.

Oceń: Tarnogaj

★★★★★
Średnia ocena:4.87 Liczba ocen:8