Osiedle Henrykowskie

---

Historia

Działka, na której usytuowane jest Osiedle Henrykowskie, od czasów średniowiecza była własnością biskupów wrocławskich. W dniu 19 listopada 1808 roku, obszar ten został włączony do Wrocławia, wzbogacając miasto o kolejne przedmieścia. Przez niemal całe XIX wieku dominowały tu jedynie użytki rolne, a okolica była sąsiadem wsi Huby, która stała się częścią miasta w 1868 roku. Na północ i wschód osiedle otaczały natomiast budynki kolejowe, natomiast od strony południowej rozciągały się pola przynależne do wsi Tarnogaj, przyłączonej do Wrocławia w roku 1904.

Na początku XX wieku, wraz z rozwojem zabudowy osiedla Huby, które zaczęło nabierać wielkomiejskiego charakteru, wzdłuż głównej osi komunikacyjnej – ulicy Hubskiej – zaczęto wznosić nowe kamienice. Wytyczono przy tym kilka bocznych ulic, które miały prowadzić na wschód. Wśród nich znajdowała się Merckelstrasse, obecnie znana jako Prudnicka, która odchodziła od Hubskiej i kończyła się w polach. Nazwa ulicy została nadana na cześć Friedricha Theodora von Merckela, nadprezydenta prowincji śląskiej w latach 1813-1820 oraz 1825-1845. Z kolei druga ulica, Beblostrasse, dziś Jesionowa, zawdzięcza swoją nazwę Carlowi Beblo, właścicielowi pobliskiej fabryki makaronu oraz radnemu miejskiemu.

Obie te ulice nie doczekały się zabudowy do czasów I wojny światowej, stając się później drogami prowadzącymi na grunt przyszłego osiedla. Plan budowy nowego osiedla mieszkalnego opracowano w 1922 roku przez spółdzielnię Siedlungsgesellschaft Breslau A.G., która w owym czasie była największym inwestorem w budownictwie mieszkalnym we Wrocławiu. Architekci Paul Heim i Albert Kempter są autorami koncepcji urbanistycznej oraz projektu pierwszych budynków. Ulice wytyczone w nowym osiedlu nosiły nazwy miejscowości z Przedgórza Sudeckiego. Główną arterią zostało ulica Nyska, pierwotnie Neißer Straße, która łączy się z równoległą Paczkowską, wcześniej znaną jako Patschkauer Straße. W 1935 roku w południowej części osiedla powstała ulica Otmuchowska, zwana Ottmachauer Straße.

Na północ od tej części z kolei zlokalizowane były dwa podwórka otoczone ulicami Henrykowską — Heinrichauer Straße oraz Sernicką — Schönborner Straße. Ostatnia z wymienionych ulic nosiła nazwę, która miała swoje korzenie w pobliskiej wsi Żerniki Wrocławskie, przekształconej po II wojnie światowej w Serniki. W latach 1926-1927 na podstawie planów Heima i Kemptera zbudowano siedem budynków mieszkalnych, oferujących 233 mieszkania o różnych układach. Trzypiętrowe domy, z dwuspadowymi dachami, otaczały zieleńce oraz place zabaw dla dzieci, wprowadzając do osiedla elementy przestrzeni użytkowej. Elewacje budynków zdobiono jasnymi kolorami.

Wówczas osiedle nosiło nazwę Siedlung Merckelstraße, która obowiązywała do roku 1945. Przez kolejne lata, w miarę postępującej rozbudowy, powstawały nowe domy. Nie były one jednak budowanymi na zlecenie spółdzielni, lecz innych inwestorów, przy współpracy odmiennych architektów. Niemniej jednak, zachowały podobny rozmiar i kształt do wcześniej zbudowanych. Do połowy lat trzydziestych udało się uzupełnić zabudowę Nyskiej, Henrykowskiej oraz Jesionowej, natomiast przed wybuchem II wojny światowej powstały również budynki przy Otmuchowskiej oraz Pięknej, zamykających osiedle od południa.

Wśród infrastruktury osiedla znalazły się również budynki użyteczności publicznej. W latach 1927-1928 na wschodnim końcu ulicy Jesionowej zbudowane zostało stacja transformatorowa, zgodnie z projektem Richarda Konwiarza, która służyła całej południowej części Wrocławia, a w roku 1938 powstała szkoła ludowa, zaprojektowana przez Paula i Erwina Kleinów, umiejscowiona w południowej części ulicy Nyskiej.

Podczas oblężenia Wrocławia w 1945 roku, osiedle częściowo uległo zniszczeniu, jednak większość budynków przetrwała i zostały później odbudowane. W latach powojennych w miejsce zniszczonych domów zaczęły powstawać nowe budynki mieszkalne z wielkiej płyty, takie jak czteropiętrowe bloki przy Nyskiej i Paczkowskiej, a także dziesięciopiętrowy punktowiec na rogu Nyskiej i Pięknej. Po wojnie w régionie zbudowano także nowe zakłady przemysłowe, na przykład Zakład Produkcyjno-Remontowy Energetyki oraz piekarnię pieczywa chrupkiego, otwartą w 1972 roku.

W latach osiemdziesiątych oraz na początku lat dziewięćdziesiątych zaczęto budować nowe zespoły domów wielorodzinnych, które stylistycznie lepiej wpisywały się w przedwojenną architekturę osiedla. Nowe budynki wypełniły puste nisze ulic Jesionowej, Pięknej i Sernickiej w ich zbiegu z Nyską. W pierwszej dekadzie XXI wieku oba zakłady przemysłowe zakończyły swoją działalność, a w miejscu ich zabudowań zrealizowano kolejne zespoły mieszkalne, co stanowiło kontynuację rozwoju poszczególnych obszarów osiedla.

Literatura

W obrębie literatury dotyczącej osiedla Henrykowskiego, wymienia się kluczowe prace, które przybliżają tematykę architektury oraz urbanistyki Wrocławia.

• Zygmunt Antkowiak: Stare i nowe osiedla Wrocławia. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk: Ossolineum, 1973.
• Rafał Eysymontt, Jerzy Ilkosz, Agnieszka Tomaszewicz, Jadwiga Urbanik (red.): Leksykon architektury Wrocławia. Wrocław: Via Nova, 2011.
• Komm, ich zeige Dir Breslau. Praktisches Wissen von Alt- und Neu-Breslau 2. Heft. Breslau: J. U. Kern’s Verlag, 1929.
• Tomasz Kruszewski: Niemiecko-polski spis ulic, placów i mostów Wrocławia 1873–1997. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1997.

---

Oceń: Osiedle Henrykowskie

---