Gaj (Wrocław)

---

Historia

Gaj, wieś wzmiankowana po raz pierwszy w 1273 roku, kiedy to mieszczanin Henryk, syn Herdana, nabył 5,5 łana ziemi. Prawdopodobnym źródłem nazwy tej miejscowości jest imię Herdan; w dokumentach pojawiła się również w 1304 roku jako Gayn. W tym czasie folwark w Gaju znajdował się w posiadaniu Krzyżaków, a od 1339 roku zdecydowana większość wsi przeszła w ręce komandorii joannitów, którzy nabyli 8 i 1/2 łana, a w 1354 roku jeszcze 4 łany. W połowie XIX wieku Gaj liczył 28 domów, przy czym funkcjonowały tu gorzelnia, karczma, oraz cmentarz.

W 1895 roku do Wrocławia włączono niewielki skrawek Gaju, obejmujący rejon na północ od Wojszyc i Ołtaszyna. Dziś możemy w tym obszarze znaleźć Park Skowroni, który leży między ulicami Spiską i Ślężną. Granica tego przyłączonego fragmentu wsi przebiegała wzdłuż obecnej ulicy Działkowej. Wzniesiono tam nowe cmentarze, takie jak św. Marii Magdaleny, św. Maurycego, św. Jana oraz Zbawiciela.

Większość pozostałej części Herdain, położonej na północ od linii ulicy Świeradowskiej, wschód od Bardzkiej, oraz na północ od linii kolejowej, a zachód od Ziębickiej, została przyłączona do miasta w 1904 roku. Już wtedy istniało tam kilka miejskich kamienic, które powstały przy Armii Krajowej (znanej wówczas jako Helmutstraße), Orzechowej (Herdeiner Feldweg – „Polna Droga na Gaju”) oraz Ślicznej (Cretiusstraße), pochodzących z ostatnich dwóch dekad XIX wieku.

Droga główna prowadząca do Gaju z Wrocławia, znana pierwotnie jako Hauptstraße, została przekształcona na Herdainstraße rok po przyłączeniu wsi do miasta, co miało miejsce w 1905 roku. Dzisiaj ulicę tę znamy jako ulicę Gajową. Należy podkreślić, że nie ma ona powiązania z osiedlem Gajowa przy ul. Kosmonautów. Ulica Gajowa biegnie od zbiegu z Dyrekcyjną, Suchą oraz Hubską, łączącą się również z ulicą Kamienną przy placu Zamenhofa. Trasa ta znajduje się poza granicami osiedla Gaj, gdyż przebiega przez Huby. Kiedyś sięgała aż do Ślicznej, jednak końcowy odcinek został zabudowany blokami mieszkalnymi w latach 70. XX wieku.

W pierwszym półroczu XX wieku na obszarze Herdain funkcjonowało gospodarstwo rolne oraz kilka budynków przemysłowych. Powstało także robotnicze osiedle, które powstało z myślą o pracownikach gazowni, wybudowanej w sąsiedniej dzielnicy Tarnogaj.

_

_

Koniec XX wieku, lata 1979-1994, to czas realizacji dużego projektu urbanistycznego, na którego czele stali Krystyna Chełmicka, Kazimierz Oziewicz oraz Andrzej Wolski. Zabudowano wtedy największą część osiedla Gaj w obszarze ograniczonym ulicami Armii Krajowej, Bardzką, Świeradowską oraz Borowską, z wewnętrznymi ulicami Orzechową i Krynicką. Osiedle zaplanowano dla 26 tysięcy mieszkańców, używając typowej dla tamtych czasów technologii wielkopłytowej. Z uwagi na kremacja budownictwa i kończenie stosowania tego modelu, architekci dążyli do zniwelowania wrażenia monotonii, projektując różnorodne układy zabudowy wzdłuż łamanych linii. Budynki zostały zaprojektowane tak, aby ich fasady obramowywały ciągi uliczne, zaś wewnątrz zaaranżowane były tereny zielone.

Niestety, moment budowy większości tych wieżowców zbiegał się z najcięższym okresem kryzysu gospodarczego w PRL oraz początkiem transformacji ustrojowej, co znacząco wpłynęło na jakość wykończenia mieszkań w tym osiedlu. Na południe od ulicy Świeradowskiej rozciąga się część osiedla, gdzie przeważa zabudowa jednorodzinna, natomiast od połowy lat 90. instaluje się również niską zabudowę wielorodzinną.

Aktualnie osiedle Gaj rozciąga się nieco na południe w stosunku do granic historycznych i jest ograniczone od północy przez ulicę Armii Krajowej, od południa przez linię kolejową, a od zachodu przez ulicę Spiską. Według szacunków Urzędu Miasta, pod koniec 2004 roku na tym terytorium mieszkało 19,6 tysięcy osób, co oznaczało mniej niż początkowe przewidywania dla wielkopłytowej zabudowy Krynicka/Orzechowa.

---

Oceń: Gaj (Wrocław)

---