Ulica Dyrekcyjna we Wrocławiu

---

Historia

Fragment ulicy, której historia sięga połowy XIX wieku, istniał jako Brunnen Straße, zlokalizowany od Ślężnej do Borowskiej. W obrębie czworokąta z ulicznych granic, które dzisiaj obejmują Borowską, Suchą, Gajową i Glinianą, zawierał niezagospodarowany obszar po zasypanych stawach, znanym jako Pola Stawowe. Na terenie tym, w sąsiedztwie ulicy Borowskiej, wzniesiono ewangelicki Kościół Zbawiciela w latach 1871–1876, który uległ zniszczeniu podczas działań wojennych 1945 roku i został całkowicie rozebrany po wojnie. Teren ten zamieniono w park Pola Stawowego, zaprojektowany w stylu angielskim.

Ulica Dyrekcyjna została utworzona zgodnie z planem urbanistycznym z 1895 roku, który obejmował również ulicę Joannitów oraz Jana Władysława Dawida, zaprojektowany przez Alfreda von Scholtz. Istotnym elementem planu był prostokątny skwer, obecnie nazywany Zieleniec przy ul. Dawida. Dzięki nowej ulicy Dyrekcyjnej stworzono bezpośrednie połączenie pomiędzy drogą prowadzącą od południa do centrum miasta przez ulicę Ślężną, a obecną ulicą Pułaskiego, która biegnie pod wiaduktem kolejowym i prowadzi do wschodnich części miasta.

Przed wytyczeniem Dyrekcyjnej, w latach 1891–1892, przy ulicy Ślężnej zbudowano szkołę elementarną o nazwie Auf den Hälteräckern. W kolejnych latach, aż do 1985 roku, obiekt przechodził rozbudowę, a w pracach brały udział znani architekci, tacy jak Richard Plüddemann, Karl Klimm oraz Hermann Froböse. W 1899 roku na południowej stronie ulicy powstał szpital Bethesda, który po zakończeniu II wojny światowej przekształcono w Akademicki Szpital Kliniczny, świadczący usługi w zakresie ginekologii, położnictwa oraz neonatologii.

W latach 1911–1914 zrealizowano budynek Dyrekcji Kolei dla Pruskiej Królewskiej Dyrekcji Kolei, zaprojektowany przez H. Königa. Ta okazała, neobarokowa struktura przybrała formę prestiżowego pałacu o nieregularnym prostokącie. Przed wybuchem II wojny światowej ulica Dyrekcyjna charakteryzowała się różnorodną zabudową – w początkowym odcinku od ulicy Ślężnej do Borowskiej znajdowały się kamienice w zwartej zabudowie, typowej dla wielkomiejskiego układu pierzejowego, natomiast w dalszej części północna strona sąsiadowała z parkiem przy kościele, a południowa z szpitalem oraz ogrodami działkowymi.

W 1945 roku, w wyniku oblężenia Wrocławia przez Armię Radziecką, ulica Dyrekcyjna stała się miejscem intensywnych walk, co doprowadziło do znacznych zniszczeń. Po wojnie przetrwały jedynie niektóre budynki, w tym szkoła, szpital oraz dyrekcja kolei. W wrześniu 1946 roku uruchomiono przedszkole, które początkowo działało przy ulicy Gajowej 52, a po remoncie budynku przeniesiono je na ulicę Dyrekcyjną 15. To przedszkole, znane jako „Mały Kolejarz”, stało się pierwszą kolejową placówką przedszkolną utworzoną po wojnie.

W 1965 roku pojawiła się idea przeniesienia dworca autobusowego z ulicy Dworcowej na teren między ulicami Borowską, Suchą, Joannitów oraz Dyrekcyjną. Po ponad 20 latach budowy, w 1994 roku otwarto nowy dworzec autobusowy, a w 2014 roku rozpoczęto budowę galerii handlowej Wroclavia, która została ukończona w 2017 roku.

Dalszy rozwój ulicy Dyrekcyjnej rozpoczął się w czerwcu 2008 roku, kiedy to rozpoczęto budowę budynku mieszkalnego Villa Vratislavia w rejonie ulicy Dyrekcyjnej i Gajowej. Od lutego 2013 roku do sierpnia 2014 roku trwały prace nad inwestycją Dyrekcyjna 33, w ramach której powstała zabudowa mieszkalno-usługowa. Projekt realizowała pracownia AP Szczepaniak, a inwestorem była firma ATAL S.A. z Cieszyna.

Jeszcze w latach 70. XX wieku droga krajowa numer 8 oraz międzynarodowa E12 prowadziły od ulicy Powstańców Śląskich przez Swobodną i Suchą, lecz w tym okresie ich przebieg przeniesiono na ulicę Ślężną i Dyrekcyjną do ulicy Pułaskiego. Zmiana oznaczenia dróg na krajową numer 98 oraz międzynarodową E67 miała miejsce w latach 70-tych, a status ten zniesiono pod koniec 2019 roku.

Od początku XX wieku (około 1905 roku) ulica Dyrekcyjna była również świadkiem rozwoju transportu publicznego, gdyż przez całą jej długość przebiegało torowisko tramwajowe, łączące ulicę Ślężną z generałem Kazimierzem Pułaskim. W latach 2016–2017 przeszła ona kompleksową przebudowę, a w kolejnych latach dokonano dalszych modernizacji, zmieniając nawierzchnię z kostki brukowej na asfalt oraz likwidując torowisko tramwajowe.

Ulica nabrała nowego znaczenia jako fragment Obwodnicy Staromiejskiej oraz Śródmiejskiej Trasy Południowej, teraz znanej jako Aleja Przedmieścia Południowego.

Nazwy

Ulica, która obecnie nosi nazwę Dyrekcyjna, miała wcześniej niemiecką nazwę: Gustav-Freytag-Strasse. Po zakończeniu II wojny światowej, zmieniono ją na obecną, aby odzwierciedlić polski kontekst tego miejsca.

Niemiecka nazwa była hołdem dla Gustava Freytaga, znanego pisarza ze Śląska, który był ściśle związany z Wrocławiem. Decyzję o nowej nazwie podjęto 7 marca 1946 roku, w ramach działań Zarządu Wrocławia.

Układ drogowy

Ulica Dyrekcyjna to interesujący odcinek, który rozciąga się na długości 859 metrów i posiada status drogi gminnej, z oznaczeniem drogi 105847D oraz numerem ewidencyjnym G1058470264011. Na tym terenie znajdują się również działki uznawane za drogi wewnętrzne oraz rezerwy.

Od zachodniej strony, aż do skrzyżowania z ulicą Joannitów, ulica charakteryzuje się dwujezdniowym układem, w którym wyznaczone są dwa pasy ruchu w każdym kierunku. Ponadto, na niektórych odcinkach znajdują się dodatkowe pasy przeznaczone do skrętu. Po kontynuowaniu w kierunku wschodnim, ulica przechodzi w jednojezdniowy układ, gdzie również można spotkać po dwa pasy w obu kierunkach. Warto zaznaczyć, że nawierzchnia jezdni na całej długości wykonana jest z masy bitumicznej.

Na mecie ulicy, na fragmencie od ulicy Ślężnej do ulicy Borowskiej, umiejscowione jest torowisko tramwajowe, co podkreśla znaczenie komunikacji miejskiej w tej okolicy. Co więcej, po obu stronach ulicy znajdują się drogi dla rowerów, które określane są jako główne rowerostrady, a przy galerii Wroclavia dostępna jest stacja roweru miejskiego. Oprócz tego, na obu stronach wyznaczono także chodniki, co znacząco wpływa na komfort pieszych.

Ulica Dyrekcyjna dysponuje także siecią skrzyżowań. Oprócz końcowych wlotów, zlokalizowane są dwustronne skrzyżowania z ulicami Borowską, Joannitów oraz Gajową. Większość skrzyżowań, z wyjątkiem tego z ulicą Gajową, zaopatrzona jest w sygnalizację świetlną, co poprawia bezpieczeństwo i płynność ruchu.

Komunikacja i transport

Wrocławska ulica Dyrekcyjna nie obsługuje żadnych miejskich linii autobusowych. Jednak odcinek tej ulicy, rozciągający się od ulicy Ślężnej do ulicy Borowej, jest częścią linii tramwajowej, która nie posiada przystanków na tym terenie. W kierunku od ulicy Ślężnej do ulicy Borowskiej zlokalizowany jest przystanek autobusowy o nazwie „Dyrekcyjna”, który znajduje się przy ulicy Glinianej.

W pobliżu północnej strony ulicy Suchej znajdują się istotne węzły przesiadkowe, w tym stacja kolejowa Wrocław Główny oraz budynek Centrum Handlowego Wroclavia, gdzie można znaleźć również dworzec autobusowy. Te punkty stanowią kluczowe połączenia transportowe dla osób podróżujących z różnych kierunków.

Warto zaznaczyć, że ciągiem ulic Ślężnej, Dyrekcyjnej i generała Kazimierza Pułaskiego przebiegała wcześniej droga krajowa numer 8. Po wybudowaniu obwodnicy autostradowej Wrocławia, odcinek ten został oznaczony jako droga krajowa nr 98. Zmiana statusu dróg krajowych na tych ulicach miała miejsce w 2019 roku. Przebiegały przez nie także drogi międzynarodowe, mianowicie E12, a następnie E67.

Obecnie, po odebraniu oznaczeń, ulica Dyrekcyjna oraz pozostałe wymienione ulice są klasyfikowane jako główne ulice o znaczeniu ogólnomiejskim. Co więcej, w planach przewiduje się przedłużenie ulicy Dyrekcyjnej w kierunku zachodnim, które ma stać się częścią tzw. Alei Śródmieścia Południowego, integralnego elementu Obwodnicy Staromiejskiej.

Zabudowa i zagospodarowanie

Wzdłuż północnej strony, tuż przy skrzyżowaniu z ulicą Ślężną, możemy dostrzec niewielki skwer, który nie jest ogrodzony. To ważne miejsce jestsięsiadujące z budynkiem szkoły, której teren, aż do ulicy Borowskiej, jest ogrodzony. W ciągu swojej historii budynek ten pełnił różnorodne funkcje edukacyjne. Historia rozpoczęła się od szkoły elementarnej, a po II wojnie światowej budynek przekształcono w szkołę podstawową, gimnazjum, technikum, aż do innych szkół ponadpodstawowych.

Na odcinku od ulicy Borowskiej do ulicy Joannitów jej charakter zdominowany jest przez kompleks handlowy Wroclavia, który obejmuje także biura i dworzec autobusowy. Cała inwestycja składa się z wielu budynków. Część handlowa rozciąga się na trzech kondygnacjach, w której mieści się około 200 sklepów. Istotnym elementem jest dworzec autobusowy, zlokalizowany na poziomie parteru, czynny w obsłudze podróżnych, natomiast perony są ulokowane na poziomach podziemnych. Obiekt dysponuje również kinem z 22 salami umiejscowionymi na drugim piętrze oraz parkingiem na 2300 miejsc. Siedziba POLBUS-PKS Sp. z o.o. znajduje się przy ulicy Joannitów 13, czyniąc tę galerię znaczącym punktem odniesienia w omawianej okolicy.

Idąc dalej, za ulicą Joannitów napotykamy biurowiec należący do PKP S.A. W przeszłości obiekt ten stanowił siedzibę Dyrekcji Kolei Królewskich. Za tym biurowcem znajduje się parking, a nieco dalej stację paliw, w sąsiedztwie zieleniec przeznaczony do przyszłego rozwoju komunikacji.

Na południe od ulicy, od Glinianej do Borowskiej, rozpościera się zieleniec, który sąsiaduje z ulicą Glinianą oraz hotelami Premiere Class i Campanile. Kolejny istotny obiekt, umiejscowiony za ulicą Borowską, to budynek Starter III, przylegający do Angel Care. Jest to średniowysoki budynek handlowo-usługowy, wybudowany w latach 2017-2020, mający siedem kondygnacji nadziemnych oraz 255 mikroapartamentów o powierzchni od kilkunastu do trzydziestu metrów kwadratowych, usytuowanych od pierwszego piętra w górę. Na parterze znajdują się lokale przeznaczone na działalność handlową i usługową. Projekt został zrealizowany przez pracownię AP Szczepaniak, a inwestorem były Dolnośląskie Inwestycje S.A.

Kolejnym znaczącym obiektem w tym rejonie jest Angel Care, który powstał w wyniku remontu i rewitalizacji historycznego zespołu budynków dawnego Szpitala Ewangelickiego Stowarzyszenia Opieki Bethesda. Po wojnie obiekt ten pełnił rolę Kliniki Ginekologii, Położnictwa i Neonatologii Akademickiego Szpitala Klinicznego. Modernizacja miała miejsce w latach 2014–2016. Angel Care dysponuje sześcioma kondygnacjami nadziemnymi, a w obiekcie zlokalizowane jest centrum opieki nad osobami starszymi oraz ośrodek badań, w tym apartamenty chronione, dom pomocy społecznej oraz centrum zajmujące się chorobami demencyjnymi.

Pod numerem 15 widnieje przedszkole w trzykondygnacyjnym budynku. W dalszej części, aż do ulicy Joannitów, znajdziemy przestrzeń przeznaczoną pod ewentualną zabudowę biurowo-usługową w formie budynku o wysokości od 16 do 20 metrów. Za ulicą Joannitów możliwe jest odnalezienie zieleniec, a obok budynek Narodowego Funduszu Zdrowia oraz nowoczesne zabudowy mieszkalno-usługowe, zapoczątkowane inwestycjami: Dyrekcyjna 33 oraz Villa Vratislavia, sięgającymi ulicy Gajowej. Droga za tą ulicą prowadzi do kolejnego terenu zieleni. Zespół budynków Dyrekcyjna 33 składa się z budynków mieszkalnych, z dodatkową funkcją handlową na parterze, które mają sześć kondygnacji i jedną podziemną. Znajduje się tu 222 lokale mieszkalne o powierzchni od 26 do 129 m² oraz osiem lokali handlowych i usługowych, co daje całkowitą powierzchnię użytkową wynoszącą 12 296 m². Villa Vratislavia z kolei obejmuje 266 mieszkań o metrażach od 37 m² do 106 m².

Początek ulicy zlokalizowany jest przy skrzyżowaniu z ulicą Ślężną. Dalej, w kierunku rozciąga się obszar powojennej zabudowy osiedla „Barbara”, które jest częścią znaczniejszego zagospodarowania urbanistycznego – Osiedla Mieszkaniowego „Południe” z lat 70. XX wieku, prezentującego pięcio- i jedenastokondygnacyjne bloki z wielkiej płyty. Już wtedy pozostawiono wolny teren przy wprost ulicy Dyrekcyjnej, przeznaczony na budowę ulicy w ramach przedłużenia ulicy Dyrekcyjnej, w formie tzw. Obwodnicy Staromiejskiej, co zostało również uwzględnione w późniejszych planach. Teren ten jest częścią osiedla Powstańców Śląskich.

Końcówka ulicy łączy się z ulicą Pułaskiego, nad którą przebiegają wiadukty kolejowe. Ulica Dyrekcyjna wije się przez teren o wysokości bezwzględnej w granicach od 119,0 do 119,8 m n.p.m. Obszar ten jest podzielony na dwa rejon statystyczne, z danymi na dzień 31.12.2020 r.:

• numer 931640, od ulicy Ślężnej do ulicy Borowskiej, liczba osób zameldowanych na pobyt stały wynosi 1211, gęstość zaludnienia to 1434 osoby/km²,
• numer 931400, od ulicy Borowskiej do ulicy Hubskiej i Pułaskiego, liczba osób zameldowanych na pobyt stały to 1954, gęstość zaludnienia wynosi 872 osoby/km².

Zieleń

„Obszary zieleni oraz inne zaaranżowane tereny w okolicy ulicy Dyrekcyjnej to istotny element krajobrazu tego rejonu. Właściwie zaprojektowana zieleń przyczynia się do poprawy jakości życia mieszkańców oraz estetyki otoczenia. Daje możliwość odpoczynku oraz rekreacji na świeżym powietrzu.”

Nazwa	Parametr	Strona	Położenie	Fotografia
Zieleniec przy ul. Borowskiej – Ślężnej z promenadą wzdłuż Parku generała Andersa oraz Parku Skowroniego, szpaler drzew od ulicy Dyrekcyjnej, wzdłuż ulicy Glinianej po stronie północnej	powierzchnia: 5797 m²	południowa	pomiędzy ulicami: Dyrekcyjną, Glinianą, Borowską oraz dalej wzdłuż Borowskiej w kierunku południowym po jej zachodniej stronie	_
teren zieleni parkowej, szpaler drzew od ulicy Dyrekcyjnej, wzdłuż ulicy Borowskiej po stronie zachodniej	w pasie drogowym od ulicy Dyrekcyjnej oraz Borowskiej, a także działka gruntu	północna	wzdłuż Dyrekcyjnej po stronie północnej, Borowskiej oraz pomiędzy Borowską a Ślężną za terenem szkoły	_
szpaler drzew	w pasie drogowym od ulicy Borowskiej do ulicy Joannitów	północna	na południe od Wroclavii	_
skwer	otwarty teren niepubliczny w ramach działki, na której usytuowany jest budynek dyrekcji PKP	północna	pomiędzy budynkiem dyrekcji PKP a ulicą Joannitów oraz Suchą	_
Zieleniec przy ul. Dawida	powierzchnia: 1334 m²	południowa	pomiędzy ulicami: Dyrekcyjną, Joannitów oraz Dawida, a także łącznikiem ulicy Dawida	_
Zieleniec przy ul. Suchej – Dyrekcyjnej	powierzchnia: 1775 m²	północna	pomiędzy ulicami: Gajową, Suchą oraz Dyrekcyjną	_
Zieleniec przy ul. Hubskiej – Gajowej	powierzchnia: 5703 m²	południowa	pomiędzy ulicami: Gajową, Hubską oraz Dyrekcyjną, a także zabudową przy ul. Gajowej 8-10 oraz ul. Hubskiej 7	_

Osiedle kompletne

Początkowy fragment ulicy Dyrekcyjnej, sięgający od ulicy Ślężnej do ulicy Borowskiej, jest częścią tzw. osiedla kompletnego, znanego jako Śródmieście Południowe. To właśnie ten odcinek wyznacza południową granicę omawianego obszaru. W ramach ustalonych standardów, w projekcie tym zdefiniowano kierunki rozwoju tego terenu, co zostało zrealizowane na podstawie konsultacji społecznych. Ich implementacja jest zgodna z Wytycznymi przestrzennymi dla osiedli kompletnych.

Miejsce to, znane jako skrzyżowanie ulic Dyrekcyjnej, Borowskiej oraz Ślężnej, pełni kluczową rolę jako publiczna przestrzeń. Jest to ważny punkt rozpoznawczy i orientacyjny, dodatkowo połączony z budynkiem Wroclavia oraz pobliską szkołą. Oferuje różne podstawowe usługi oraz służy jako miejsce spotkań i integracji dla mieszkańców.

Warto zauważyć, że w omawianym opracowaniu podkreślono znaczenie samej infrastruktury drogowej. Ulice Dyrekcyjna i Ślężna, prowadzące w kierunku południowym, a także planowana Aleja przedmieścia południowego, mają ogólnomiejski zasięg. Natomiast ulice Borowska i Ślężna, prowadzące w kierunku północnym, tworzą swoisty szkielet przestrzeni publicznej osiedla.

Dodatkowo, wzdłuż ulicy Komandorskiej, na północ od nowo planowanej trasy, przewidziano Obszar usługowy, w którym określono standardy dla różnych usług oraz znaczący obiekt handlowy – gastronomiczny, którym jest CH Arena. Z całą pewnością, cała ulica ma charakter ogólnomiejski, co sprawia, że jest istotnym elementem przestrzeni miejskiej.

Ochrona i zabytki

Ulica Dyrekcyjna w Wrocławiu to miejsce o znaczącej historii, gdzie ochrona dziedzictwa kulturowego jest kluczowym aspektem. Obszar ten, z wyjątkiem fragmentu od ulicy Ślężnej do ulicy Borowskiej, został włączony do gminnej ewidencji zabytków jako Huby i Glinianki. Osobliwym przedmiotem ochrony jest zabytkowy układ urbanistyczny w rejonie ulic Suchej, Hubskiej, Kamiennej oraz Borowskiej. Obejmuje on również Park Andersa, zajezdnię, a także osiedle przy ulicach Paczkowskiej i Nyskiej, które zyskiwały na znaczeniu od lat 60. XIX wieku przez cały XX wiek, a także po roku 1945. Ocena stanu zachowania tego układu jest pozytywna, wskazując na jego dobry stan.

W obrębie ulicy oraz jej najbliższym otoczeniu można znaleźć wiele zabytkowych obiektów, które przyciągają uwagę i są ważnym elementem lokalnej architektury:

Obiekt, lokalizacja	Data powstania, nr rejestru	Zdjęcie
północna strona
Szkoła podstawowa, obecnie szkoły ponadpodstawowe ulica Ślężna 2-24 (numer 22)	lata 1881–1882 (projekt Robert Mende), 1895 (rozbudowa – projekty: Richard Plüddemann, Karl Klimm i Hermann Froböse) rodzaj ochrony: gez, mpzp	_
Siedziba Dyrekcji Kolei Królewskich, obecnie biurowiec PKP S.A. ulica Joannitów 13	lata 1911–1914 rodzaj ochrony: zarejestrowany pod nr A/1258 z dnia 06.10.2009 r.	_
Szczelina przeciwlotnicza III ulica Sucha, działka 2/4 AM-18 obręb Południe	po 1935 rodzaj ochrony: gez, mpzp	_
południowa strona
Zespół zabytków: Szpital Ewangelicki Stowarzyszenia Opieki Bethesda – Klinika Ginekologii, Położnictwa i Neonatologii ulica Dyrekcyjna 5-7	rodzaj ochrony: inny	_
obiekt nr 1. Ewangelicki szpital Sióstr Miłosierdzia „Bethesda” – budynek I, obecnie nieużytkowany ulica Dyrekcyjna 5-7	około 1880 r. rodzaj ochrony: inny	_
obiekt nr 2. Ewangelicki szpital Sióstr Miłosierdzia „Bethesda” – budynek II, obecnie nieużytkowany ulica Dyrekcyjna 5-7	lata 30. XX wieku rodzaj ochrony: inny	_
obiekt nr 3. Ewangelicki szpital Sióstr Miłosierdzia „Bethesda” – kostnica, obecnie nieużytkowany ulica Dyrekcyjna 5-7	około 1880 rodzaj ochrony: inny	_
obiekt nr 4. Ewangelicki szpital Sióstr Miłosierdzia „Bethesda” – kaplica ulica Dyrekcyjna 5-7	rodzaj ochrony: inny	_
Budynek pogotowia ratunkowego, obecnie Przedszkole nr 50 ulica Dyrekcyjna 15	około 1905 rodzaj ochrony: inny	_
Skwer miejski ulica Dawida, działka nr 6 AM-18 obręb Południe	początek XX wieku rodzaj ochrony: gez, mpzp	_

---

Oceń: Ulica Dyrekcyjna we Wrocławiu

---