Plac Ludwika Hirszfelda we Wrocławiu

---

Historia

Historia tego miejsca sięga roku 1882, kiedy to jego granice zostały określone na podstawie planu regulacyjnego, który powstał dzięki pracy architektów Alexandra Kaumanna oraz A. Hofmanna. Początkowo plac był obszarem zielonym, który przebiegał podzielony dwujezdniową arterią, stanowiącą centralny punkt całego założenia. Z jego naroży wybijały się ulice, nadając miejscu charakterystyczny układ.

Na przełomie XIX i XX wieku wokół placu zaczęły powstawać kamienice czynszowe, z wyjątkiem wschodniej pierzei, gdzie zrealizowano kompleks architektoniczny. W skład tej zabudowy wchodziły między innymi neomanierystyczny gmach Krajowego Zakładu Ubezpieczeń (Landesversicherungsanstalt Schlesien) oraz szpital tego zakładu, realizowane w latach 1891-1893 według projektu architekta Karla Grossera.

Jednakże podczas oblężenia Wrocławia w 1945 roku większość zabudowy wokół placu została zniszczona. Na szczęście przetrwały budynki szpitala oraz zakładu ubezpieczeń. Warto również wspomnieć, że niegdyś ulicą Tadeusza Zielińskiego (Höfchenstrasse), przez Plac Ludwika Hirszfelda (Höfchenplatz), prowadziła linia tramwajowa, której ślady w postaci pozostałości szyn możemy jeszcze dostrzec w nawierzchni jezdni.

Po zakończeniu II wojny światowej, obszar wokół placu zyskał nową zabudowę mieszkaniową oraz kompleks szkolny, który dzisiaj funkcjonuje jako liceum. W ramach tego projektu z lat 1964-1974 powstało osiedle „Celina”. W zachowanych budynkach przedwojennych utworzono szpital, który obecnie nosi nazwę Dolnośląskiego Centrum Onkologii.

Co więcej, sam plac został zabudowany nowoczesnym kompleksem, w skład którego wchodzi budynek mieszkalny oraz budynek handlowo-usługowy. Realizacja tej inwestycji miała miejsce w latach 1972-1974. Budynek w rzucie poziomym przyjął formę zbliżoną do prostokąta, z dwiema jego stronami usytuowanymi nad przecinającą plac ulicą, a pozostałe boki zlokalizowane były w miejscu wcześniej istniejących terenów zielonych, po obu stronach arterii. Warto zaznaczyć, że części budynku usytuowane nad ulicą zostały rozebrane w 2006 roku.

Ulice

Plac Ludwika Hirszfelda jest usytuowany na skrzyżowaniu ulic Kruczej oraz Zaporoskiej. Ta ostatnia przecina przestrzeń placu, dzieląc ją na dwie jezdnie, które oddzielone są strefą zieleni. Z trzech narożników placu rozciągają się dodatkowo inne ulice, takie jak Żelazna, Tadeusza Zielińskiego oraz Wielka.

Oto szczegóły ulic, które otaczają ten plac:

• Krucza (Charlottenstrasse), jej początek kieruje się na zachód,
• Tadeusza Zielińskiego (Höfchenstrasse), końcowy odcinek ulicy prowadzi na północny-wschód,
• Wielka (Goethestrasse, Hugostrasse, Pintostrasse), zaczyna się w kierunku wschodnim,
• Zaporoska (Hohenzollernstrasse, ulicą Sudecką), która przechodzi przez plac od północy do południa,
• Żelazna (Opitzstrasse), jej początek znajduje się w kierunku północno-zachodnim.

Plac ten posiada przypisaną drogę gminną o długości 293 metrów, z numerem drogi 105485.

Układ urbanistyczny i otoczenie

Plac Ludwika Hirszfelda cechuje prostokątny kształt, którego orientacyjne wymiary wynoszą 140 na 120 metrów. W jego centralnej części znajduje się oś uliczna, która jest dwujezdniową arterią, oddzieloną od siebie pasem zieleni. Na południowej stronie placu przylega ona do ulicy, co nadaje temu miejscu specyficzny układ urbanistyczny. Z trzech narożników placu wybiegają ulice, co świadczy o jego znaczeniu w lokalnej strukturze komunikacyjnej.

Po wytyczeniu plac otoczono zabudową miejską, składającą się z kamienic czynszowych oraz istotnych budynków, takich jak szpital i zakład ubezpieczeń. Niestety, działania wojenne przyniosły zniszczenia, w wyniku których wiele budynków uległo degradacji, a spośród oryginalnej zabudowy przetrwały jedynie obiekty wspomnianych instytucji po wschodniej stronie placu.

W okresie powojennym nastąpiła intensywna zabudowa mieszkaniowa wokół placu, a także wzniosły się nowoczesne budynki, w tym szkoła. Natomiast sam plac również został poddany zabudowie, w ramach której powstał kompleks mieszkalno-handlowy. Zawierał on dwa skrzydła, które rozciągały się nad jezdnią przecinającą plac. Niestety, te fragmenty budynku zostały rozebrane, co miało znaczący wpływ na charakter przestrzeni.

W wyniku tych zmian, pierwotny wizerunek placu uległ całkowitemu przekształceniu. Zamiast sielskiego skweru i miejskiej przestrzeni zielonej, inicjatywy te stworzyły nowy, zdominowany przez zabudowania klimat. Wyburzenia części budynków przyczyniły się tylko do uwolnienia panoramy ulicy, która wcześniej prezentowała się jako szeroka aleja obsadzona zielenią.

Nazwy

W historii tego miejsca pojawiły się różne nazwy, którymi się posługiwało. Oto one:

• Höfchenplatz,
• Franz-Seldte-Platz (od 8 VIII 1933 r.),
• Plac Prostokątny (do 16 IV 1954 r.),
• Plac Ludwika Hirszfelda.

Patroni i odniesienia nazwy

Na placu obecnie patronem jest Ludwik Hirszfeld, który pozostawił znaczący ślad w historii Wrocławia. Urodził się w 1884 roku w Warszawie, a zmarł w 1954 roku we Wrocławiu. Był lekarzem, mikrobiologiem oraz immunologiem, przez co zyskał ogromne uznanie w społeczności lokalnej oraz wśród specjalistów z różnych dziedzin nauk przyrodniczych.

Kolejną osobą, która była związana z przeszłością placu, jest Franz Seldte. Urodził się 29 lipca 1882 roku w Magdeburgu, a swoją karierę polityczną zakończył tragicznie w więzieniu we Fürth 1 kwietnia 1947 roku. Pełnił funkcję ministra pracy w rządzie Hitlera oraz stał na czele Stahlhelmu, organizacji paramilitarnej.

Warto również wspomnieć, że wcześniejsze nazwy tego miejsca nawiązywały do koncepcji historycznych przestrzeni. Jedną z nich była niemiecka nazwa dzielnicy Dworek– Commende Höfchen. Kiedy obszar ten został włączony do Wrocławia, stał się częścią Przedmieścia Południowego (Südvorstadt), które obecnie kojarzy się z osiedlem Południe.

Plac zyskał prostokątny kształt, którego geometria idealnie wpisuje się w układ przestrzenny otaczających go ulic, co czyni go interesującym elementem architektonicznym tej części Wrocławia.

Obiekty

Szpital

W roku 1956 powstało Dolnośląskie Centrum Onkologii, które początkowo funkcjonowało jako Wojewódzki Ośrodek Onkologiczny. Jego siedziba ulokowana była w historycznych budynkach, będących częścią dawnego Szpitala Krajowego Zakładu Ubezpieczeń. Te niezwykle cenne obiekty zostały wzniesione pod koniec XIX wieku, w latach 1891-1893, a ich autorami byli znani architekci Eduard Blümner oraz Karl Grosser.

Kiedy mówimy o kompleksie szpitalnym, warto zaznaczyć, że obejmuje on zarówno budynki szpitalne, jak i pomocnicze. Został on usytuowany na narożniku ulic: Höfchenstrasse 112 (dzisiejsza ul. Tadeusza Zielińskiego) oraz Charlottenstrasse 15 (współczesna ul. Krucza). Naprzeciw tej lokalizacji znajdował się plac, który obecnie nosi nazwę Plac Ludwika Hirszfelda.

Sama architektura obiektów szpitalnych stanowi przykład neogotyckiego stylu, a ich układ został starannie przemyślany, co czyniło kompleks funkcjonalnym, zawierającym również Katedrę Onkologii oraz Klinikę Ginekologii Onkologicznej Akademii Medycznej we Wrocławiu. Obiekty te zostały wpisane na listę zabytków przez Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków we Wrocławiu. W skład zabytkowego kompleksu wchodzą:

• zespół szpitala onkologicznego,
• budynek administracyjny zakładu ubezpieczeń społecznych,
• budynek gospodarczy,
• dwa budynki administracyjne.

Kompleks mieszkalny i handlowo-usługowy

W latach 70., w obrębie prostokątnego placu Hirszfelda, który stanowił naturową przestrzeń między okrągłymi rondami, zrealizowano projekt kompleksu mieszkalnego i handlowo-usługowego. Wykonany przez architekta Leszka Tumanowicza, obiekt ten wyróżniał się awangardową formą, związaną z ideami brutalizmu. W skład kompleksu wchodziły elementy prefabrykowane, tworzące dwukondygnacyjny pawilon o szklano-aluminiowej elewacji oraz wieżowiec z betonową elewacją.

Pawilon był ustawiony w sposób, który dostarczał usługi mieszkańcom, w tym księgarnię, restaurację, pocztę oraz kawiarnie, jednakże ze względu na ograniczenia budżetowe zastosowano standardowe rozwiązania wykończeniowe. Niestety, projekt obiektu wykazał wiele wad, w tym problemy związane z jakością prefabrykatów, co negatywnie wpłynęło na jego stabilność.

Ponadto, ignorowanie problemu hałasu ulicznego oraz błędy w projekcie doprowadziły do licznych kolizji ze stropem przejazdu. Ostatecznie, niska wysokość przejazdu, wynosząca zaledwie 3,3 metra, stała się powodem wielu incydentów z udziałem samochodów ciężarowych. Mimo zapewnień o bezpieczeństwie ruchu, zdarzenia miały miejsce przez ponad trzy dekady, ale żaden z wypadków nie zakończył się tragicznie.

Do ostatniego incydentu doszło 23 sierpnia 2006 roku. Po tym incydencie administrator podjął decyzję o rozbiórce obiektu, co miało miejsce od listopada 2006 do stycznia 2007 roku. Całość wyburzono z funduszami rzędu 500 tys. PLN, pozostawiając niektóre fragmenty, które obecnie nie stwarzają zagrożenia, ale wciąż burzą harmonię urbanistyczną z XIX wieku.

Dolnośląskie Centrum Okulistyczne

Na placu Hirszfelda znajduje się także NZOZ Dolnośląskie Centrum Okulistyczne. Jest to specjalistyczna placówka medyczna, mająca na celu dostarczanie usług z zakresu okulistyki. W 1992 roku powstała z inicjatywy lekarzy specjalizujących się w tej dziedzinie, wywodzących się z Katedry i Kliniki Okulistyki Akademii Medycznej we Wrocławiu. Ośrodek uczestniczy w projekcie Przyjazna Przychodnia.

Budynek szkolny

Po drugiej stronie ulicy Kruczej, naprzeciwko placu, zbudowano kompleks budynków szkolnych, z oddzielonym od ulicy skwerem. W tej placówce działała szkoła podstawowa nr 110, a w 1986 roku przeniosło się tutaj Liceum Ogólnokształcące nr VIII imienia Bolesława Krzywoustego, tworząc w ten sposób Zespół Szkół Ogólnokształcących, który został rozwiązany w 1989 roku.

---

Oceń: Plac Ludwika Hirszfelda we Wrocławiu

---