Plac Icchaka Lejba Pereca we Wrocławiu

---

Historia

Plac Icchaka Lejba Pereca, znany również z bogatej historii, został pierwszy raz wzmiankowany w regulacyjnym planie architektonicznym datowanym na 1895 rok, a jego oficjalne uformowanie miało miejsce w 1903 roku. Ukończono zabudowę wokół tego placu w 1910 roku, w postaci ciągłych kamienic, z których zaledwie kilka przetrwało do dziś, głównie w północnej i wschodniej pierzei.

W rejonie parceli numer 3, w latach 1907-1909, powstał sierociniec żydowski, stworzony przez Związek dla Wychowania Dzieci Żydowskich Wymagających Opieki (Verband zur Erziehung Hilfsbedürftiger Israelitischer Kinder). W tym samym okresie znajdowała się również bożnica, a projekt budynku zrealizowali Paul i Richard Ehrlich, którzy blisko współdziałali z gminą żydowską, realizując dla niej wiele projektów budowlanych.

W latach 20. XX wieku, w kontekście rosnących nastrojów antysemickich, zainaugurowano działalność szkoły żydowskiej w tym budynku, a po II wojnie światowej w przekształconych pomieszczeniach utworzono podstawówkę, noszącą od 1946 roku imię Szolema Alejchema. W 1998 roku powstała Szkoła Lauder Etz-Chaim.

Okres II wojny światowej przyniósł ogromne zniszczenia w zabudowie placu, jednak odbudowę tej okolicy przeprowadzono w latach 60. XX wieku, w ramach nowego osiedla mieszkaniowego „Gajowice”. W jego skład wszedł m.in. wieżowiec, zaprojektowany przez M. Kiełczewską i oddany do użytku w 1964 roku. W tym budynku z czasem funkcjonował hotel wojskowy, a następnie także hotel dla sportowców WKS Śląsk Wrocław, a później obiekt ogólnodostępny.

W latach 80. XX wieku na parterze działała popularna kawiarnia „Celina”, a nieużytkowany kwartał między ulicami Żelazną, Pereca, Ołowianą i północnym sięgaczem Żelaznej przekształcono w zespół mieszkalno-usługowy w latach 1992-1995, na podstawie projektu architektów Wojciecha Jarząbka, P. Spychały i E. Wróblewskiej. W minionych latach plac wykorzystywany był również jako parking oraz miejsce dla przyjeżdżających do Wrocławia cyrków i wesołych miasteczek, a także do ulicznego handlu choinkami.

Warto również zaznaczyć, że ten obszar, wspólnie z ulicami Pereca i Żelazną, był miejscem wielu demonstracji oraz starć z milicją w latach 80. XX wieku. Wówczas nazywano go potocznie Gaz plac, co odnosiło się do gazu łzawiącego, stosowanego do rozpędzania protestujących.

Pierwsze manifestacje w rejonie placu Pereca miały miejsce 13 czerwca, kiedy to zorganizowano barykady, a 21 funkcjonariuszy milicji zostało rannych, a 123 osoby zatrzymano. Kolejne wydarzenie miało miejsce 28 czerwca, skutkując zatrzymaniem 257 osób. Największe protesty, w tym również te przy placu Pereca, odbyły się 31 sierpnia, gdzie miały miejsce zamieszki i starcia z przedstawicielami ZOMO, ORMO oraz żołnierzami kompanii desantowo-szturmowej.

Ulice

Plac Icchaka Lejba Pereca posiada przypisaną jezdnię o długości 95 m, która prowadzi od ulicy Icchaka Lejba Pereca do ulicy Żelaznej. Ta droga, będąca częścią infrastruktury gminnej, została formalnie określona przez uchwałę RM XXXIII/2303/05 z dnia 20 stycznia 2005 roku, a jej numer drogi, nadany uchwałą 166/III/07 z 26 lutego 2007 roku, to 106364.

W obrębie placu znajdują się następujące ulice:

• ulica Żelazna (nr drogi 105823),
• ulica Icchaka Lejba Pereca (nr drogi 106396),
• ulica Szczęśliwa (nr drogi 105687).

Układ urbanistyczny i otoczenie

Plac Icchaka Lejba Pereca ma trójkątny kształt, otoczony przez ulice: Żelazną, Szczęśliwą oraz Icchaka Lejba Pereca. W jego centralnej części znajduje się skwer z placem zabaw, który zajmuje powierzchnię 0,25 ha. Dodatkowo, w obrębie południowej strony ulicy Icchaka Lejba Pereca znajduje się niewielki kwartał, przekształcony w skwer z zielenią oraz pojedynczymi drzewami, o powierzchni wynoszącej 0,11 ha.

Wzdłuż południowej oraz północno-wschodniej pierzei placu znajduje się ciągła zabudowa mieszkaniowa, składająca się z kamienic, które przetrwały wojnę oraz budynków plombowych wzniesionych w XX wieku po zakończeniu działań wojennych. Szczególną uwagę poświęca się kamienicom oznaczonym numerami 2 i 4, które wymagają szczególnej ochrony. Stanowią one cenny przykład zabudowy czynszowej tego rejonu, która przetrwała zawirowania wojenne i ma potencjał, by w przyszłości zostać wpisana do gminnego rejestru zabytków – obecnie są już ujęte w wykazie takich obiektów. Uznaje się, że zachowanie tych kamienic miało kluczowe znaczenie dla powojennego kształtowania otoczenia placu i architektury, co miało na celu uzupełnienie zabudowy zgodnie z pierwotnymi liniami, zachowując wcześniejszy układ urbanistyczny.

Pierzeja zachodnia, rozciągająca się od ulicy Icchaka Lejba Pereca do granicy ulicy Żelaznej, to zespół budynków mieszkalno-usługowych, który powstał w latach 1992–1995. Z kolei południowo-zachodni narożnik placu, który stanowi skrzyżowanie z ulicą Żelazną, dominowany jest przez opisany wcześniej hotelowy wieżowiec, przekładający się na charakter całego obszaru.

Nazwy

Jak podają źródła, plac Icchaka Lejba Pereca we Wrocławiu był na przestrzeni lat przemianowywany, a każda z jego nazw odzwierciedlała zmieniające się realia historyczne i lokalne. Oto zestawienie nazw, które nosił ten placek:

• Rhedigerplatz: do 1906 r.,
• Rehdigerplatz: od 1906 r. do 1945 r.,
• Plac Zbożowy: od 1945 r. do 11 grudnia 1951 r.,
• Plac Leona Pereca: 1948/1956 – 1983/1986,
• Plac Icchaka Lejba Pereca.

Warto zauważyć, że podobne zmiany w nazewnictwie miały również miejsce w odniesieniu do ulicy, która obecnie nosi imię Icchaka Lejba Pereca.

Patroni

W historii placu wyróżniali się patroni, którzy pozostawili znaczący ślad w jego dziejach. Wśród nich był:

• Thomas Rehdiger, urodzony 19 grudnia 1540 roku we Wrocławiu, a zmarły 5 stycznia 1576 roku w Kolonii. Był to założyciel Biblioteki Miejskiej, który przyczynił się do rozwoju kulturalnego miasta,
• Icchok Lejb Perec (Leon Perec), żyjący w latach 1851-1915, historyczną postacią i znanym pisarzem, poetą oraz dramaturgiem. Jego dorobek literacki obejmował zarówno dzieła w literaturze jidysz, jak i hebrajskiej, co czyni go klasykiem swoich czasów.

---

Oceń: Plac Icchaka Lejba Pereca we Wrocławiu

---