Ulica Krupnicza we Wrocławiu

---

Przed zburzeniem murów miejskich

W 1356 roku miało miejsce ważne wydarzenie, związane z przekształceniem znacznej prywatnej działki należącej do osoby o nazwisku Hartusch. Właśnie wtedy powstała nowa ulica, którą zaczęto nazywać Hartuschinne houestat, co w wolnym tłumaczeniu oznacza „majątek Hartuscha”. Od 1463 roku ulica ta stała się częścią Szpitala Bożego Grobu, co wprowadziło pewną odrębność prawną dla jej mieszkańców, którzy tworzyli osobną gminę.

Od XV wieku na tej ulicy zaczęli osiedlać się krupiarze, którzy prowadzili swoje interesy. W 1504 roku nadano jej nazwę grawpengasse uff der hoffestat, co można zinterpretować jako „zaułek krupiarzy na majątku”. W wyniku rozwoju tej okolicy, małe parcele ziemi zaczęto scalować w ciągu XVI wieku.

Kolejny ważny moment to noc z 20 na 21 czerwca 1749 roku, kiedy to doszło do tragicznej katastrofy. Piorun uderzył w basztę, która znajdowała się w pobliżu dzisiejszej ul. Włodkowica. Wewnątrz tej baszty przechowywano dwa tysiące beczek prochu, co doprowadziło do ogromnej eksplozji, powodując zniszczenia w okolicy. W wyniku tej tragedii z powierzchni ziemi zniknęły drewniane domy przy Graupenstraße (obecnej Krupniczej). Około jedna trzecia spośród 60 ofiar oraz dwustu rannych stanowili Żydzi, którymi w tamtych czasach było wiele osób zamieszkujących okolice Wallstraße i Graupenstraße.

Po zniszczeniach wybuchu przystąpiono do budowy nowych domów w tym rejonie. W początkowych latach XIX wieku, przy Krupniczej nr 6, powstała synagoga Głogowska, która funkcjonowała tam aż do 1908 roku, kiedy to została przeniesiona na ulicę Świebodzką 6. Również w tym samym roku, pod numerem 5, założono synagogę Lwowską, jednak ta została przeniesiona w inne miejsce (na Antoniego 5) zaledwie po czterech latach działalności.

Wiek XIX i początek XX

Na początku XIX stulecia ulica Krupnicza prowadziła jedynie do miejskich murów. Po ich częściowym zburzeniu w 1807 roku, aż do połowy wieku układ drogowy nie zmienił się znacząco; przedłużeniem Krupniczej była jedynie kładka łącząca ją z Podwalem. Ta kładka, znajdująca się na terenie dzielnicy Siebenhufen, czyli „Siedem Łanów”, sprzyjała komunikacji z Przedmieściem Świdnickim. W 1847 roku na planie miasta pojawiła się nowa nazwa dla przedłużenia Graupenstraße – Neue Graupenstraße. Po remoncie i przekształceniu kładki w stałą przeprawę w 1862 roku, ulica zyskała na znaczeniu, poszerzając się o dodatkowe sto metrów i łącząc z Gartenstraße (Piłsudskiego) oraz Gräbscherner Straße (Grabiszyńską), co umocniło jej status jako istotnej arterii staromiejskiej.

W latach 1844–1847 na niewielkim obszarze przy Krupniczej, graniczącym z pałacem królewskim, wybudowano majestatyczny gmach Stanów Śląskich (Ständehaus). Jego właścicielem w 1897 roku stał się lokalny industrialista i mecenas kultury, Heinrich von Korn, który zlecił przekształcenie go w Schlesische Museum für Kunstgewerbe und Altertümer – Śląskie Muzeum Przemysłu Artystycznego i Starożytności, którego działalność rozpoczęła się 26 listopada 1899 roku. Gmach, który przetrwał do końca II wojny światowej, obecnie ustąpił miejsca Narodowemu Forum Muzyki, otwartemu w 2015 roku, znanemu z sali koncertowej mieszczącej 1800 osób oraz trzech sal kameralnych.

W zachodnim narożniku skrzyżowania Krupniczej i Włodkowica, na posesji nr 13, w 1853 roku powstała neogotycka kamienica zaprojektowana przez Langera, na zlecenie wdowy po doktorze Joschu. Mimo że budowla była własnością żydowską, na jej elewacji umieszczono rzeźby Jana Chrzciciela, patrona Wrocławia, oraz św. Jadwigi, patronki Śląska. Kamienica przetrwała wojnę w dobrym stanie dla późniejszej działalności redakcyjnej „Nasz Wrocław”, a następnie „Gazety Dolnośląskiej” oraz księgarni. Od 1991 do 1999 roku pełniła rolę siedziby regionalnej edycji „Gazety Wyborczej”, a obecnie znajduje się tam kolejna restauracja.

W latach 1864–1867, naprzeciwko Stanów Śląskich, zrealizowano gmach Nowej Giełdy, zaprojektowany przez radcę budowlanego Lüdeckiego. Układ stylistyczny obiektu nawiązuje do neogotyckiego stylu Tudorów z elementami neorenesansowymi, a w budynku umieszczono rzeźbę kupca, symbolizującą handel. Gmach przetrwał wojnę i obecnie jest siedzibą klubu sportowego Gwardia Wrocław.

Interesującym faktem jest, że chociaż tramwaje konne od 1877 roku nie kursowały ulicą Krupniczą, to uruchomiona w 1893 roku pierwsza elektryczna linia tramwajowa łączyła Grabiszyn z placem Solnym, prowadząc przez Krupniczą do Rakowca. Na przełomie XIX i XX wieku Krupnicza uległa poszerzeniu, co umożliwiło budowę nowych domów handlowych na wschodniej pierzei. Narożny budynek nr 2–4, z Carlsstraße (Kazimierza Wielkiego), został w 1902 roku przekształcony przez Leo Schlesingera na dom handlowy. W tym czasie, na podstawie działek nr 6–8, żydowscy architekci Paul i Richard Ehrlichowie zbudowali dom handlowy dla kupca Hamburgera. W 1900 roku przy ulicy Krupniczej siedzibę miała gmina żydowska i szkoła.

Na koniec XIX wieku w Krupniczej mieścił się także klub szachowy, który często odwiedzał Ignacy Chrzanowski, student wrocławskiego Uniwersytetu w latach 1891–1892, późniejszy znany historyk literatury polskiej.

Od II wojny światowej

W roku 1945, podczas oblężenia Festung Breslau, miasto odczuło bombardowania, jednak budynki zlokalizowane przy Graupenstraße uniknęły znacznych zniszczeń. Z kolei nieodwracalnym ciosem było polecenie gauleitera Hankego, które doprowadziło do zniszczenia Muzeum Rzemiosła, razem z prawie wszystkimi jego cennymi zbiorami. Tylko niewielka ich część została uratowana i przeniesiona do Muzeum Narodowego po zakończeniu działań wojennych.

W okresie powojennym, ulicy nadano nazwę Krupnicza, co miało swoje korzenie w historii tego miejsca. Z kolei 24 marca 1948 roku, na wniosek ławnika miejskiego Moczulskiego, zdecydowano się na nazwanie tej ulicy imieniem działacza komunistycznego oraz pierwszego lidera Polskiej Partii Robotniczej, Marcelego Nowotkę. Ulica nosiła to imię przez następne cztery i pół dekady, aż do 1 stycznia 1992 roku, kiedy to nastąpił powrót do pierwotnej nazwy.

Współczesny kształt ulicy Krupniczej obejmuje około 0,28 km długości, rozciągając się od skrzyżowania z Kazimierza Wielkiego do Podwala. Cała długość ulicy wyposażona jest w dwukierunkową jezdnię oraz dwutorową linię tramwajową, umiejscowioną pośrodku jezdni. Przy okazji budowy Narodowego Forum Muzyki w 2014 roku, doszło do gruntownej modernizacji ulicy, co skutkowało znacznym ograniczeniem ruchu samochodowego na tym odcinku.

---

Oceń: Ulica Krupnicza we Wrocławiu

---