Ulica Łukasza Górnickiego we Wrocławiu

---

Położenie

Ulica Łukasza Górnickiego zlokalizowana w Wrocławiu, rozciąga się przez dwa istotne osiedla: Plac Grunwaldzki w południowej części, zaczynając od ulicy Benedyktyńskiej i dochodząc do ulicy Henryka Sienkiewicza, oraz Ołbin w północnym odcinku, który prowadzi od ulicy Henryka Sienkiewicza aż do ulicy Bolesława Prusa, w obszarze dawnych granic Śródmieścia. Teren, po którym przebiega ta ulica, wpisuje się w charakter zabudowy śródmiejskiej, która charakteryzuje się znacznie zwiększonym wykorzystaniem przestrzeni oraz wysoką gęstością zaludnienia.

W tej okolicy wyróżniają się charakterystyczne elementy architektoniczne, gdzie blok urbanistyczny utworzony w postaci kwartału zabudowy, przejawia się w postaci ciągłych pierzei, które rozciągają się wzdłuż ulic oraz placów. Znajdują się tu liczne obiekty publiczne oraz komercyjne, które są kluczowe dla życia mieszkańców. Należy również zaznaczyć, że teren ten oferuje wyjątkowo korzystny, a często doskonały dostęp do sieci komunikacyjnej, co stanowi znaczący atut dla jego lokatorów.

Na głównych ulicach, takich jak ulica Henryka Sienkiewicza oraz przyległej ulicy Nowowiejskiej, usytuowane są przystanki tramwajowe oraz autobusowe, które zapewniają komfortowe połączenia z innymi częściami miasta w ramach wrocławskiej sieci komunikacji miejskiej.

Historia

Przed powstaniem ulicy i jej powstanie

Obszar, na którym obecnie znajduje się ulica, był kiedyś wyspą, otoczoną ramionami rzeki Odry. W roku 1311 ówczesni książęta wrocławscy przekazali tę wyspę klasztorowi św. Klary, nazywając ją Insula S. Clarae, znaną również jako Brigittenthal. Początkowo, region ten stanowił jedynie tereny łąkowe oraz zarośla, jednak pod koniec XVII stulecia, dzięki ksieni Brygidzie Wambowskiej (działającej w latach 1689–1702), obszar został przekształcony.>Powstał tu folwark Brigittenthal, a wyspa zmieniła nazwę na Brygidzin (Brigittental), znana także jako Dolina Brygidy. Księgi ławnicze folwarku posiadają daty od 1717 roku.

Z biegiem lat następowały różnorodne zmiany w zagospodarowaniu, a rzeka zmieniła swój bieg, co wpłynęło na redukcję gruntów należących do folwarku. W latach 1769–1773 na zachodnim brzegu wyspy powstały obiekty obronne. Dopiero po ich rozbiórce w 1807 roku, obszary te zaczęły się rozwijać i zostały przyłączone do miasta. Warto zaznaczyć, że to właśnie rok 1807 uznaje się za moment powstania ulicy, chociaż jej pierwotna nazwa została nadana dopiero w 1864 roku. Wówczas istniał jeszcze jedynie krótki odcinek, sięgający do dzisiejszej ulicy Henryka Sienkiewicza, a przedłużenie miało miejsce kilkadziesiąt lat później.

Z planów miasta wynika, że już przed 1866 rokiem biegła wzdłuż dzisiejszej ulicy bezimienna droga, prowadząca w kierunku północnym od ulicy Benedyktyńskiej oraz już istniejącej Kleine Scheitniger Strasse. W tym samym okresie w rejonie budowały się także inne ulice, jak wspomniana wcześniej ulica Henryka Sienkiewicza, która początkowo kończyła się na przecięciu z ulicą Łukasza Górnickiego. Natomiast folwark został całkowicie zlikwidowany.

Z dawnej nazwy pozostał jedynie lokal gastronomiczny Brigittenthal, który powstał w rejonie przecięcia ulicy Grunwaldzkiej z Łukasza Górnickiego. Wzdłuż tej ulicy powstał także popularny ogród rozrywkowy, zorganizowany na początku XIX wieku, który charakteryzował się formą kwaterową. Znany był jako Ogród Perukarzy (Perückenmachergarten).

Do 1945 r.

W roku 1901 na ulicy znajdowały się już zabudowania sięgające dzisiejszej ulicy Chemicznej, będącej wtedy Bauschulstrasse, a także numeracja adresowa posesji była zbieżna z obecną. W kolejnych latach zaktywizowano dalsze budowy, w szczególności na wschodniej pierzei, która dotarła do dzisiejszej ulicy Bolesława Prusa.

Po zachodniej stronie tej samej ulicy znajdował się teren rekreacyjny – Spielwiesse Brigittental, który przetrwał także w okresie powojennym. Niestety, wojenne zniszczenia podczas oblężenia Wrocławia w 1945 roku spowodowały, że część zabudowy uległa całkowitemu zniszczeniu.

Największe szkody dotyczyły północnego odcinka ulicy, gdzie po obu stronach pozostały nieużytki, spowodowane uprzątnięciem ruin budynków, które nie nadawały się do odbudowy.

Od 1945 r. do przemian ustrojowych

W latach 50. i 60. XX wieku wolne przestrzenie zaczęły być zabudowywane. Na wschodniej stronie ulicy zrealizowano zespół zabudowy mieszkalno-usługowej, a na zachodniej powstały domy akademickie oraz szkoła podstawowa. Południowa część ulicy zachowała się w lepszym stanie, z większością zachowanej zabudowy. Zauważalna była jednak luka w zachodniej pierzei, gdzie zbudowano nowy blok mieszkaniowy, a nie był on powiązany z pierzeją ulicy Łukasza Górnickiego.

W rejonie ulicy Henryka Sienkiewicza, po stronie wschodniej, również wzniesiono wolnostojący blok mieszkalny w miejscu zburzonej południowej pierzei. Rok 1961 uznano za zakończenie odbudowy ulicy, w momencie oddania do użytku mieszkań na numerach 31-35 oraz 37, jak również szkoły podstawowej im. Ruchu Obrońców Pokoju przy numerze 20. W opinii mieszkańców, ulica zyskała na atrakcyjności, przede wszystkim północny odcinek z nową zabudową, był chwalony za estetykę oraz obfitość zieleni.

Okres współczesny

W 2021 roku, rozpoczęto pilotażowy program „Szkolna Ulica”, który stopniowo wprowadzano w kolejne lata. Program ten polegał na czasowym zamknięciu odcinka ulicy Łukasza Górnickiego w okolicy szkoły dla ruchu kołowego, co miało służyć zwiększeniu bezpieczeństwa, szczególnie w godzinach przybywania dzieci do szkoły.

Od 10 czerwca 2022 r. do 30 września 2023 r. przeprowadzano projekty remontowe związane z nawierzchnią chodników na południowym odcinku tej ulicy, współfinansowane z pracami wzdłuż ulicy Henryka Sienkiewicza i Grunwaldzkiej. Na okres od 30 stycznia 2014 r. do 31 grudnia 2024 r. przewidziano realizację robót budowlanych w zakresie zagospodarowania przestrzeni międzyblokowej oraz placów zabaw w obrębie międzyblokowego kwartału ulic: Mikołaja Sępa-Szarzyńskiego, Henryka Sienkiewicza, Benedyktyńskiej oraz Łukasza Górnickiego, przy szacunkowym koszcie wynoszącym 5.776.859,55 zł.

Nazwy

Historia ulicy we Wrocławiu jest właśnie przesiąknięta wieloma nazwami, które wskazują na jej przeszłość:

• An Brigittenthal, od 1864 r. do 1907 r.,
• Brigittental, od 1907 r. do 1945 r.,
• ulica Łukasza Górnickiego, od 1945 r..

Wszystkie niemieckie nazwy, które dotyczyły tej ulicy – An Brigittenthal oraz Brigittental – odnoszą się do folwarku Brigittenthal, którego założenie miało miejsce między rokiem 1689 a 1702 przez opatkę klarysek, Brygidę Dombrowską. W późniejszym czasie w tym miejscu istniała również kawiarnia o tej samej nazwie. Pierwsza z nazw, tłumaczona z języka niemieckiego na język polski, oznacza „Przy Dolinie Brygidy”, podczas gdy druga nazwa jest uproszczonym określeniem na „Dolinę Brygidy”. Obecną nazwę ulicy, dedykowaną Łukaszowi Górnickiemu, nadano na mocy decyzji Zarządu Miejskiego, ogłoszonej w okólniku nr 94 z dnia 20.12.1945 r..

Nowa polska nazwa ulicy upamiętnia Łukasza Górnickiego (1527-1603), który był humanistą, pisarzem oraz tłumaczem z okresu renesansu.

Układ drogowy

Ulica Łukasza Górnickiego w Wrocławiu przebiega od skrzyżowania z ulicami Benedyktyńską, Ładną i Grunwaldzką, prowadząc do skrzyżowania z ulicą Bolesława Prusa. Jest to ważny odcinek komunikacyjny, który łączy się z innymi drogami.

W szczególności ulica ta nawiązuje do poniższych tras komunikacyjnych:

Typ powiązania	Nazwa drogi	Numer drogi	Zdjęcie	Uwagi
Kontynuacja	Ulica Ładna	105192D	–	–
	Ulica Miła	105205D	–	Na wprost
Skrzyżowanie	Ulica Benedyktyńska	105112D	–	W lewo
	Ulica Grunwaldzka	105150D	–	–
Skrzyżowanie Z sygnalizacją świetlną	Ulica Henryka Sienkiewicza Torowisko tramwajowe	105330D	–	W prawo i w lewo
Skrzyżowanie	Ulica Chemiczna	105126D	–	–
Skrzyżowanie	Ulica Bolesława Prusa	105246D	–	–

Droga

„Ulica Łukasza Górnickiego stanowi drogę publiczną, którą zakwalifikowano jako droga gminna. Przyznano jej numer 105148D oraz numer ewidencyjny G1051480264011. Całkowita długość ulicy wynosi 507 m. Ulica ta jest usytuowana na dwóch działkach gruntu: południowy odcinek od ulicy Benedyktyńskiej do ulicy Henryka Sienkiewicza obejmuje działkę o powierzchni 0,2219 ha, natomiast północny odcinek, który rozciąga się od ulicy Henryka Sienkiewicza do ulicy Bolesława Prusa, wytyczono na działce o powierzchni 0,7483 ha.

Teren, na którym przebiega ta ulica, wznosi się na wysokości bezwzględnej od 116,0 do 117,6 m n.p.m.. Ulica jest jednojezdniowa z ruchem dwukierunkowym. Większość nawierzchni pokryta jest granitową kostką brukową, z wyjątkiem niewielkich fragmentów, które dotyczą przejść dla pieszych i skrzyżowań, gdzie zastosowano inną nawierzchnię, przykładowo z masy bitumicznej.

Na całej długości ulicy wprowadzono ograniczenie prędkości do 30 km/h, z wyjątkiem miejsca, gdzie znajduje się skrzyżowanie z ulicą Henryka Sienkiewicza. W tym właśnie miejscu oraz przy skrzyżowaniu ulicy Bolesława Prusa z Nowowiejską znajdują się przystanki komunikacji miejskiej: tramwajowe i autobusowe.

W obrębie wrocławskiej sieci komunikacyjnej przechodzą przez tę lokalizację dzienne linie tramwajowe oraz nocne linie autobusowe. Przystanek, zlokalizowany na ulicy Henryka Sienkiewicza, nosi nazwę „Górnickiego”. Warto dodać, że na samej ulicy Łukasza Górnickiego nie znajdują się żadne dedykowane linie komunikacyjne.

Ulica ta, oprócz ograniczenia prędkości, jest też przystosowana do ruchu rowerowego, co łączy ją z innymi ulicami w strefie oraz z wytyczonymi drogami dla rowerów na ulicy Bolesława Prusa i Nowowiejskiej. W rejonie skrzyżowania z ulicą Bolesława Prusa usytuowana jest stacja roweru miejskiego.

Zabudowa i zagospodarowanie

Południowy fragment ulicy Łukasza Górnickiego prowadzi przez obszar, w którym dużą część przestrzeni zajmuje zabudowa przedwojenna. Dominują tu ciągłe pierzeje uliczne tworzone przez zachowane kamienice, które stanowią świadectwo architektury tamtych czasów. Należy jednak zauważyć, że istnieją także puste przestrzenie, które są wynikiem zniszczeń wojennych. W tej okolicy wyróżnia się również nowoczesny budynek, zlokalizowany przy ulicy Henryka Sienkiewicza, który powstał po II wojnie światowej jako odpowiedź na potrzebę zagospodarowania wolnych terenów.

W przeciwieństwie do południowego odcinka, północna część ulicy charakteryzuje się zupełnie innym krajobrazem. Tutaj wiele przedwojennych obiektów uległo zniszczeniu, co umożliwiło rozwój nowych przestrzeni zabudowy. Wzdłuż wschodniej strony wybudowano zespół zabudowy mieszkalno-usługowej, który został zaplanowany tak, aby odpowiadać na postulaty Karty Ateńskiej. W architekturze tej części ulicy dostrzec można modernistyczny styl, który charakteryzuje się luźnym układem zabudowy, a także dużą ilością zieleni między blokami. W skład kompleksu wchodzi pawilon handlowo-usługowy oraz budynki, które zostały ustawione w układzie grzebieniowym a potem liniowym.

Niewielka część przedwojennej pierzei przetrwała tylko w rejonie końca ulicy, gdzie uzupełniono ją pojedynczym budynkiem plombowym, wykonanym w ramach osiedla. W środku bloku urbanistycznego powstał również budynek żłobka, który następnie przekształcono w przedszkole, a obecnie znajduje się tam Ośrodek Rehabilitacyjno-Edukacyjny dla Dzieci Niepełnosprawnych Stowarzyszenia OSTOJA.

Ważne jest również, aby zaznaczyć, że zachodnia część osiedla składa się z budynków powojennych, w tym obiektów użyteczności publicznej, takich jak budynek szkoły podstawowej oraz dom akademicki. Ulice, które łączą obie strony to m.in. Benedyktyńska, Ładna, Grunwaldzka, Bolesława Prusa i Nowowiejska. Przestrzenie te mają lokalny charakter publiczny, co podkreśla ich znaczenie w kontekście sąsiedzkim. Z drugiej strony, ulica Henryka Sienkiewicza odgrywa bardziej kluczową rolę jako przestrzeń o znaczeniu ogólnomiejskim.

Zieleń i rekreacja

Na ulicy Łukasza Górnickiego we Wrocławiu nie można dostrzec większych obszarów zieleni miejskiej, co sprawia, że okolica ma dość specyficzny charakter. Najbardziej znaczącym terenem zielonym jest Park Stanisława Tołpy, usytuowany za skrzyżowaniem z ulicą Bolesława Prusa, co kończy tę ulicę. Dodatkowo, nieopodal, za ulicą Nowowiejską, zlokalizowany jest Skwer Ludzi ze znakiem „P”. Jednak przy samej ulicy znajdują się mniejsze formy zieleni, które mogą przyciągnąć uwagę mieszkańców.

W szczególności, południowy odcinek ulicy wyróżnia się wnętrzami międzyblokowymi w kwartale ograniczonym ulicami Mikołaja Sępa-Szarzyńskiego, Henryka Sienkiewicza, Benedyktyńską oraz Łukasza Górnickiego. Zawiera on boisko do siatkówki, otoczone zielenią, z dobrze wytyczonymi ścieżkami, oświetleniem oraz elementami małej architektury.

Północna część ulicy oferuje dodatkowe tereny rekreacyjne, zlokalizowane pomiędzy ulicą Henryka Sienkiewicza a Bolesława Prusa. Po zachodniej stronie ulicy pierwszy obiekt stanowi zieleniec, usytuowany pomiędzy ulicą Henryka Sienkiewicza a terenem szkoły. Dalej znajduje się zamknięty teren będący częścią szkoły, na którym funkcjonują boiska oraz inne urządzenia sportowe otoczone zielenią.

Natomiast za ulicą Chemiczną znajduje się teren domu akademickiego, który również oferuje boiska oraz inne obiekty sportowe, a także zieleniec. Warto wspomnieć, że pomiędzy tym obiektem a ulicą Bolesława Prusa również istnieje niewielki obszar zieleni przy ul. Górnickiego.

Na wschodniej stronie, na północ od ul. Henryka Sienkiewicza, napotykamy zespół budynków mieszkalno-usługowych, które zbudowano zgodnie z zasadami Karty Ateńskiej oraz modernizmu. Taki układ przyczynia się do rozluźnionej struktury przestrzennej, sprzyjając kreowaniu międzyskalistycznych przestrzeni bogatych w zieleń. Wewnątrz tego kwartału mieszkańcy mogą korzystać z górki saneczkowej, niecki po dawnym lodowisku, a także z różnorodnych trawników oraz ścieżek spacerowych, pośród których umiejętnie rozplanowane są różne gatunki drzew i krzewów.

Oprócz wymienionych form, ten północny odcinek ulicy charakteryzuje się także liniowymi strukturami, ustawionymi wzdłuż ulicy, takimi jak szpalery, które tworzą spójny układ śródmiejskiej alei, dodając miastu estetyki oraz przyjemnych przestrzeni do odpoczynku.

Demografia

Ulica Łukasza Górnickiego we Wrocławiu przebiega przez cztery rejony statystyczne, które charakteryzują się umiarkowanym lub znacznym stopniem zaludnienia. Zebrane dane mają na celu przedstawienie aktualnego stanu demograficznego w tym obszarze, na podstawie informacji z dnia 31.12.2022 r.

Numer rejonu statystycznego	Liczba osób zameldowanych	Gęstość zaludnienia [osób/km²]	Obszar
934190	891	35.675	od ul. Bernardyńskiej do ul. Henryka Sienkiewicza, strona zachodnia
934200	808	24.839	od ul. Grunwaldzkiej do ul. Henryka Sienkiewicza, strona wschodnia
934120	502	7.180	od ul. Henryka Sienkiewicza do ul. Bolesława Prusa, strona zachodnia
934130	770	13.653	od ul. Henryka Sienkiewicza do ul. Bolesława Prusa / Nowowiejskiej, strona wschodnia

Ochrona i zabytki

Układ urbanistyczny

Ulica Łukasza Górnickiego aby mogła spełniać swoje funkcje, przechodzi przez dwa kluczowe obszary, które posiadają historyczne układy urbanistyczne chronione prawem. Pierwszym z omawianych okręgów jest obszar, zawierający południową część ulicy, który zaczyna się od skrzyżowania z ulicą Benedyktyńską i prowadzi do ulicy Henryka Sienkiewicza. Dziennikarze wskazują, iż jest to osiedle Plac Grunwaldzki, uznawane za częściow śródmieścia Wrocławia. Historyczny układ urbanistyczny tego osiedla objęty jest ochroną jako zespół przestrzenny, który rozwijał się od początku XIX wieku do lat 70. XX wieku. Granice tego obszaru wyznaczają ulice Stefana Wyszyńskiego, Henryka Sienkiewicza oraz naturalne koryta wodne Starej Odry i rzeki Odry (Odry Głównej). Celem ochrony uznano inny rodzaj zabezpieczenia. Ponadto, układ ten posiada identyfikator INSPIRE_ID: PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_02_UU.4435, a sytuacja jego zachowania klasyfikuje się jako 4 – dobry / 5 – bardzo dobry.

Drugim obszarem, kierującym się w stronę północną, od ulicy Henryka Sienkiewicza do ulicy Bolesława Prusa, również został objęty ochroną w ramach gminnej ewidencji zabytków. Część ta to historyczny układ urbanistyczny Przedmieścia Piaskowego, który stanowi integralną część Śródmieścia Wrocławia. Układ przestrzenny tego obszaru rozwijał się w okresie od XVIII wieku do 1945 r. Tu także ochrona została sklasyfikowana jako inna, a identyfikator wpisu to INSPIRE_ID: PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_02_UU.4375, gdzie stan zachowania również określa się jako 4 – dobry / 5 – bardzo dobry.

Zabytki

Wzdłuż ulicy Łukasza Górnickiego oraz w jej bliskim sąsiedztwie ulokowane są liczne zabytki o wartości historycznej i architektonicznej:

strona	obiekt, adres	powstanie, rodzaj ochrony, nr rej.	fotografia
odcinek pomiędzy ulicą Benedyktyńską a ulicą Henryka Sienkiewicza
wschodnia	Kamienica, aktualnie Katedra Fizjoterapii oraz laboratoria Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu ulica Grunwaldzka 2	około 1910 r. gez, typ ochrony: inny	_
wschodnia	Kamienica ulica Łukasza Górnickiego 1a	lata 1920–1930 gez, typ ochrony: inny	_
wschodnia	Kamienica ulica Łukasza Górnickiego 3	około 1880 r. gez, typ ochrony: inny	_
zachodnia	Kamienica ulica Łukasza Górnickiego 4	około 1880 r. gez, typ ochrony: inny	_
wschodnia	Kamienica ulica Łukasza Górnickiego 5	około 1880 r. gez, typ ochrony: inny	_
zachodnia	Kamienica ulica Łukasza Górnickiego 6-8	około 1880 r., około 1965 r. gez, typ ochrony: inny	_
zachodnia	Kamienica ulica Łukasza Górnickiego 10	około 1905 r. gez, typ ochrony: inny	_
zachodnia	Kamienica, obecnie budynek mieszkalny z usługowym parterem ulica Henryka Sienkiewicza 55 (ulica Łukasza Górnickiego 12)	około 1890 r. gez, typ ochrony: inny	_
odcinek od ulicy Henryka Sienkiewicza do ulicy Bolesława Prusa
wschodnia	Zespół budynków mieszkalno-usługowych (plan przestrzenny) ulica Łukasza Górnickiego 11-37 ulica Henryka Sienkiewicza 76-92 ulica Mikołaja Reja nr 42-44	lata 50. XX wieku gez, typ ochrony: inny	_
wschodnia	Żłobek, później przedszkole, aktualnie Ośrodek Rehabilitacyjno-Edukacyjny dla Dzieci Niepełnosprawnych Stowarzyszenia OSTOJA ulica Łukasza Górnickiego 37a	lata 50. XX wieku gez, typ ochrony: inny	_
wschodnia	Kamienice, obecnie budynek mieszkalny z usługowym parterem ulica Łukasza Górnickiego 39-41	około 1920 r. gez, typ ochrony: inny	_

Dobro kultury współczesnej

Na ulicy Łukasza Górnickiego, pod numerem 20, znajduje się szkoła, której budynek został wzniesiony w 1961 roku na zlecenie Zenona Prętczyńskiego. W latach 2014–2017 przeszedł on gruntowną przebudowę i rozbudowę. W obiekcie tym mieści się Szkoła Podstawowa nr 84 imienia Ruchu Obrońców Pokoju. Wartość architektoniczna tej nowatorskiej konstrukcji oraz jej znaczenie w kontekście kulturowym sprawiły, że została uznana za dobro kultury współczesnej, w związku z czym figuruje na liście wrocławskich dóbr kultury współczesnej. Informacje o tym zawarto w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Wrocławia, który pochodzi zarówno z 2010 r., jak i z 2018 r.

O szczegółach można przeczytać w osobnym artykule: Budynek szkoły przy ulicy Łukasza Górnickiego 20 we Wrocławiu.

Baza TERYT, EMUiA

Dane pochodzące z Głównego Urzędu Statystycznego ukazują szczegółowy wgląd w spis ulic, znany jako baza TERYT. Oto kluczowe informacje dotyczące ulicy Łukasza Górnickiego:

• województwo: dolnośląskie (02),
• powiat: Wrocław (0264),
• gmina/dzielnica/delegatura: Wrocław (0264011) gmina miejska; Wrocław-Śródmieście (0264069) delegatura,
• miejscowość podstawowa: Wrocław (0986283) miasto; Wrocław-Śródmieście (0986952),
• kategoria/rodzaj: ulica,
• nazwa ulicy: ul. Łukasza Górnickiego (05961).

---

Oceń: Ulica Łukasza Górnickiego we Wrocławiu

---