Muzeum Narodowe we Wrocławiu

---

Historia

Do zakończenia II wojny światowej

W XIX wieku, a dokładniej do roku 1945, na terenie Wrocławia istniały różne instytucje, które można uznać za prekursory Muzeum Narodowego. Wśród nich najważniejsze to Królewskie Muzeum Sztuki i Starożytności, zainaugurowane w 1815 roku, oraz Śląskie Muzeum Sztuk Pięknych, które powstało w 1880 roku. Dodatkowo, warto wspomnieć o Śląskim Muzeum Rzemiosła Artystycznego i Starożytności, otwartym w 1899 roku. Niestety, w trakcie II wojny światowej wiele cennych zbiorów zostało z Wrocławia wywiezionych oraz zabezpieczonych, jednakże znaczna część uległa zniszczeniu, rozproszeniu, a niejednokrotnie padła ofiarą grabieży, którą przeprowadzały wojska radzieckie oraz szabrownicy.

Po II wojnie światowej

Po zakończeniu II wojny światowej, a szczególnie kiedy Wrocław znalazł się w nowo wytyczonych granicach Polski, zadecydowano o utworzeniu muzeum, które miało charakter polski. 1 stycznia 1947 roku powstało nowe muzeum, które z powodu zniszczeń oraz uszkodzeń budynków historycznych z poprzednich instytucji znalazło swoją siedzibę w obiekcie przy pl. Powstańców Warszawy. Muzeum otworzyło swoje drzwi dla zwiedzających 11 lipca 1948 roku. W ciągu swojej historii instytucja zmieniała nazwę wielokrotnie. Rozpoczęła swoją działalność jako Muzeum Państwowe, w 1950 roku przekształciła się w Muzeum Śląskie, co odzwierciedlało jej profil, a w 1970 roku uzyskała status Muzeum Narodowego.

Od 1983 roku do końca 2013 roku, Muzeum Narodowym we Wrocławiu kierował Mariusz Hermansdorfer, natomiast od początku 2014 roku dyrektorem uczynił Piotr Oszczanowski. W dniu 6 sierpnia 2024 roku, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, pełniące rolę organizatora muzeum, ogłosiło zamiar rozpisania konkursu na nowego dyrektora tej placówki.

Dyrektorzy

Historia kierownictwa Muzeum Śląskiego we Wrocławiu jest bogata i trwała, obejmując wielu wybitnych dyrektorów, którzy przyczynili się do jego rozwoju i ekspansji.

• dr Jerzy Güttler pełnił rolę dyrektora w latach 1947–1952,
• dr hab. Zbigniew Hornung zarządzał muzeum od 1952 do 1953,
• mgr Józef Gębczak sprawował funkcję dyrektora w latach 1953–1959,
• dr hab. Zbigniew Hornung powrócił na to stanowisko i kierował muzuem od 1959 do 1962,
• dr Maria Starzewska była dyrektorem w latach 1963–1969,
• dr Leszek Itman pełnił tę funkcję od 1970 do 1983,
• mgr Mariusz Hermansdorfer rozpoczął swoje dyrektorstwo w 1983, kończąc je w 2013,
• dr Piotr Oszczanowski jest dyrektorem od 2014 roku.

Każdy z tych dyrektorów wniósł coś unikalnego do muzeum, kształtując jego oblicze i kierunek rozwoju. Ich wkład jest nie do przecenienia w kontekście kultury i edukacji, jakie oferuje Muzeum Narodowe we Wrocławiu.

Budynek

Główny gmach muzeum został zbudowany w latach 1883–1886, a jego projekt pochodzi od Karla Friedricha Endella. Charakteryzuje się on styl późnego neorenesansu, a początkowo pełnił funkcję siedziby Zarządu Prowincji Śląskiej. W wyniku działań wojennych w trakcie II wojny światowej, budynek doznał znaczących uszkodzeń. Jednak już w latach 1946–1947 przeszedł odbudowę oraz adaptację na potrzeby muzealne, co sprawiło, że od tego czasu stał się siedzibą Muzeum Narodowego.

Otoczenie budynku

Położenie obiektu jest niezwykle malownicze, znajduje się on tuż nad brzegiem Odry, przy bulwarze Xawerego Dunikowskiego oraz placu Powstańców Warszawy. W jego otoczeniu można podziwiać wiele interesujących rzeźb, które wprowadzają artystyczny klimat w to miejsce. Przy głównym wejściu do gmachu umieszczono brązowe posągi dwóch znakomitych artystów renesansu – Albrechta Dürera oraz Michała Anioła, które zostały wykonane przez Augusta Hertla.

Dodatkowo, przy południowo-zachodnim narożniku budynku znajduje się rzeźba Alegoria rybołówstwa autorstwa Christiana Behrensa. Z kolei od strony rzeki można podziwiać grupę rzeźb przedstawiających Rycerzy króla Artura, które są dziełem Magdaleny Abakanowicz. To wszystko sprawia, że otoczenie Muzeum Narodowego we Wrocławiu jest nie tylko atrakcyjne wizualnie, ale także bogate w artystyczne odniesienia.

Zbiory

Obecnie zbiory Muzeum Narodowego we Wrocławiu liczą sobie ponad 200 000 obiektów, które obejmują szeroki zakres dziedzin sztuki. Kolekcja ta oparta jest głównie na artefaktach z regionu Wrocławia i Dolnego Śląska, przy czym znacząca liczba eksponatów pochodzi z zasobów dawnych niemieckich muzeów. Dodatkowo, część zbiorów zawiera dzieła sztuki przekazane przez władze ZSRR w 1946 roku z lwowskich galerii sztuki. Muzeum regularnie wzbogaca swoją ofertę o nowe nabytki w postaci malarstwa, grafiki, rzeźby oraz rzemiosła artystycznego. W rezultacie wrocławskie zbiory uważane są za jedne z największych i najbardziej różnorodnych w Polsce.

Aktualna ekspozycja w głównym gmachu muzeum podzielona jest na sześć stałych galerii. Do momentu 2018 roku, zamiast galerii pod nazwą „Cudo-twórcy”, można było podziwiać wystawę sztuki współczesnej, która obecnie w dużej mierze przeniesiona została do oddziału Pawilonu Czterech Kopuł.

Śląska rzeźba kamienna XII–XVI w.

Galeria ta, nazywana potocznie lapidarium, składa się z kilkunastu rzeźb kamiennych oraz ich fragmentów. Obejmuje ona przykłady architektonicznej oraz nagrobkowej rzeźby romańskiej i gotyckiej. W ramach zbiorów romańskich wyróżnia się XII-wieczny tympanon z Ołbina, który pierwotnie zdobił portal kościoła pw. NMP i św. Wincentego. W ekspozycji znaleźć można także nagrobki książąt śląskich z rodu Piastów, wśród których najcenniejszym obiektem jest centralnie usytuowany nagrobek księcia Henryka IV Probusa. Jest to jeden z najpiękniejszych przykładów gotyckiego nagrobka książęcego w tym regionie Europy. Sarkofag ten został odnaleziony w 1946 roku we wsi Wierzbna, gdzie ukryto go w obawie przed zniszczeniem w czasie II wojny światowej.

W kolekcji znajdują się również rzeźby kamienne, w tym Pieta pochodząca z kościoła Najświętszej Marii Panny na Piasku. Ta rzeźba, stworzona około 1400 roku w warsztacie wrocławskiego mistrza, przedstawia Marię, która trzyma na kolanach martwe ciało Chrystusa. Na wystawie można również zobaczyć sześć witraży z XV wieku, w tym dwa przedstawiające scenę zwiastowania. Jeden z nich obrazuje archanioła Gabriela, a drugi Marię, na którą zstępuje gołębica symbolizująca Ducha Świętego. Te witraże wyróżniają się intensywną kolorystyką z dominującymi odcieniami ciemnego fioletu, czerwieni i błękitu.

Sztuka śląska XIV–XVI w.

Jest to najcenniejsza część kolekcji Muzeum, która skupia się na wysokiej klasy gotyckiej sztuce sakralnej pochodzącej z kościołów śląskich. W zbiorach znajdują się rzeźby w stylu Madonn na Lwach oraz Pięknych Madonn. Ekspozycja obejmuje także bogaty wybór gotyckiego malarstwa tablicowego oraz rzeźby drewnianej. Na korytarzach eksponowane są też przykłady gotyckiego rzemiosła artystycznego, w tym interesujące kolekcje zamków, kluczy, monet i pieczęci. Warto zwrócić uwagę na dzieła takie jak Święta Anna Samotrzecia (obraz ze Strzegomia) oraz Trójca Święta ze Świerzawy.

Sztuka śląska XVII–XIX w.

W tej galerii znajdują się zespoły malowanych epitafiów przedstawiających epoki renesansu, manierystyczne i barokowe, a także rzeźby sakralne i obrazy wybitnego malarza śląskiego baroku Michaela Leopolda Willmanna. Ekspozycję uzupełniają dawne rzemiosło artystyczne, w tym broń, wyroby złotnicze, kamionka śląska, fajans, porcelana oraz gobeliny. Co więcej, w kolejnych salach galerii można podziwiać malarstwo śląskie z pierwszej połowy XIX wieku.

Sztuka polska XVII–XIX w.

W tej części muzeum prezentowane są nie tylko dzieła malarstwa i rzeźby, ale także rzemiosło artystyczne sięgające od XVII do początków XX wieku. Obiekty te pochodzą od polskich artystów oraz zagranicznych twórców, którzy działali w obrębie dawnej Rzeczypospolitej. Większość kolekcji została przekazana Wrocławiowi w 1946 roku z muzeów w Lwowie (Galerii Miejskiej, Muzeum Narodowego im. Króla Jana III oraz Muzeum Lubomirskich), jak również Kijowa. Na uwagę zasługują różnorodne dzieła, w tym prace takich artystów jak Marcello Bacciarelli, Bernardo Bellotto, Anna Bilińska-Bohdanowiczowa, Józef Brandt, Józef Chełmoński, Wojciech Gerson, Aleksander Gierymski, Artur Grottger, Jacek Malczewski, Jan Matejko, oraz Piotr Michałowski.

Sztuka europejska XV–XX w.

Na tej wystawie można zobaczyć ponad 200 obrazów stworzonych od renesansu po pierwszą połowę XX wieku. Ekspozycja rozpoczyna się zestawieniem włoskiego i północnoeuropejskiego renesansu, następnie prezentowane są prace artystów okresu złotego wieku malarstwa niderlandzkiego, włoskiego baroku oraz najważniejszych kierunków stylowych jak klasycyzm, romantyzm, realizm, a także impresjonizm i symbolizm. Na wystawie zaprezentowano dzieła takich artystów jak:

• Erhard Altdorfer (Przypowieść o Łazarzu i sceny z Historii Hioba),
• David Bailly (Portret księcia Janusza Radziwiłła),
• Jan van Bijlert (U kuplerki),
• Albert Bouts (Hieronim pokutujący),
• Jan Gerritsz. van Bronckhorst (Święto winobrania – alegoria Jesieni),
• Agnolo Bronzino (Madonna z Dzieciątkiem i św. Janem),
• Pieter Brueghel mł. (Zimowy pejzaż z łyżwiarzami i pułapką na ptaki),
• Marcello Bacciarelli (Stefan Czarniecki w Bitwie pod Warką),
• Bernardo Bellotto Canaletto (Wjazd Jerzego Ossolińskiego do Rzymu w roku 1633),
• Jean Chardin (Portret chłopca),
• Marten van Cleve (Bójka chłopów z pielgrzymem),
• Lovis Corinth (Las podczas powodzi nad Jeziorem Starnberskim),
• Peter von Cornelius (Wirtshausszene),
• Lucas Cranach starszy (Ewa),
• Andries van Eertvelt (Sztorm na morzu),
• Tobias Fendt (Wizja Ezechiela),
• Frans Floris (Portret dziewczyny jako Diany),
• Frans Francken Młodszy (Krezus pokazujący swe skarby Solonowi),
• Dirck Hals (Towarzystwo przy kartach),
• Ambrosius Holbein (Święty Paweł),
• Jacob Jordaens (Święty Iwo wspomaga biednych),
• Wilhelm Kalteysen (Madonna w komnacie),
• Wassily Kandinsky (Wieczór),
• Joseph Anton Koch (Lodowiec Grindelwald w Alpach),
• Lucas van Leyden (Sceny z życia św. Marii Magdaleny),
• Lorenzo Lippi (Tobiasz i Archanioł Rafał),
• Carel de Moor (Portret dziecka z sikorką),
• Georg Pencz (Chrystus w koronie cierniowej),
• Antoine Pesne (Geometra),
• Leonardo di Francesco di Lazzaro Malatesta Leonardo da Pistoia (Madonna z Dzieciątkiem i szczygłem),
• Cosimo Rosselli (Adoracja Dzieciątka),
• Giovanni Santi, (Opłakiwanie Chrystusa),
• Bartholomeus Spranger (Chrzest Chrystusa w Jordanie),
• David Teniers mł. (Pokłon Trzech Króli),
• Hans Thoma (Diana pod drzewem),
• Ferdinand Georg Waldmüller (Adopcja),
• Adriaen van der Werff (Złożenie Chrystusa do grobu),
• Élisabeth Vigée-Lebrun (Portret Anny Biron von Curland, księżnej kurlandzkiej),
• Simon de Vos (Wiejski korowód),
• Francisco de Zurbarán (Chrystus przy kolumnie).

Cudo-twórcy

Ta stała wystawa została zorganizowana z okazji 70. rocznicy otwarcia Muzeum Narodowego we Wrocławiu. Prezentuje trzy kluczowe kolekcje, w tym sztukę z Bliskiego i Dalekiego Wschodu, rzemiosło artystyczne oraz przykłady współczesnej ceramiki i szkła artystycznego. Wśród eksponatów znajduje się między innymi zbroja japońskiego samuraja, elegancka sukienka z jedwabiu, a także radio „szarotka”.

Oddziały

W obrębie Muzeum Narodowego we Wrocławiu funkcjonuje szereg interesujących instytucji, które stanowią jego oddziały. Warto zwrócić uwagę na to, że każdy z nich oferuje unikalne doświadczenia i zasoby kulturalne.

Oto trzy główne oddziały, które można odwiedzić:

• Muzeum Etnograficzne we Wrocławiu, gdzie można odkrywać bogactwo kultury ludowej i tradycji lokalnych,
• Panorama Racławicka, słynąca z ogromnego, panoramicznego dzieła sztuki, które przedstawia historyczne wydarzenia,
• Pawilon Czterech Kopuł, który zachwyca swoim nietypowym kształtem i różnorodnymi wystawami.

Kolekcje tych oddziałów wzbogacają ofertę Muzeum Narodowego, a ich ciekawe programy i wydarzenia przyciągają visitatorów z różnych zakątków Polski i świata.

---

Oceń: Muzeum Narodowe we Wrocławiu

---