Muzeum Archidiecezjalne we Wrocławiu

---

Historia

Początki

Idea Muzeum Archidiecezjalnego swoje korzenie ma w roku 1898, kiedy to podjęto decyzję o utworzeniu instytucji, która miała chronić wartościową sztukę sakralną. W wyniku zniszczeń, spowodowanych sekularyzacją w latach 1810, gdzie większość klasztorów na Dolnym Śląsku została zlikwidowana, oraz późniejszymi przekształceniami wielu kościołów, cenne przedmioty często lądowały w piwnicach lub na strychach, a nierzadko były bezmyślnie niszczone. W trosce o ich przyszłość, w 1896 roku zainicjowano program rejestracji oraz zabezpieczania tego rodzaju dóbr artystycznych z terenów Śląska. Na czoło tej inicjatywy wysunął się ks. dr. Józef Jungnitz, który zajął się organizacją przestrzeni w archiwum diecezjalnym, tworząc tym samym fundamenty dla Muzeum.

Pierwsze otwarcie wystawy

W 1903 roku doszło do inauguracji pierwszej wystawy, na której zaprezentowano zbiór eksponatów wrocławskiej społeczności. Wybór miejsca na ekspozycję dzieł sztuki padł na gotycką salę z 1520 roku w budynku biblioteki kapitulnej. To historyczne wnętrze, z zachwycającymi sklepieniami krzyżowymi, stało się tymczasową siedzibą dla muzeum, które przyciągało miłośników sztuki z całego regionu. Warto podkreślić, że w jego budowie przybyli rzemieślnicy, którzy wcześniej uczestniczyli w tworzeniu wrocławskiego Ratusza.

Lata 1914–1938

W okresie I wojny światowej, z obawy przed możliwymi zniszczeniami, eksponaty oraz archiwalia zostały ewakuowane do Hildesheim. Po zakończeniu konfliktu, w 1918 roku wszystkie przedmioty powróciły w nienaruszonym stanie. To właśnie w tym roku zmarł pierwszy dyrektor muzeum, a jego obowiązki przejął ks. Alfons Nowack, który przystąpił do reorganizacji instytucji w obliczu powojennej rzeczywistości. Muzeum pozostało w dotychczasowych pomieszczeniach, a nowatorskie zmiany w jego funkcjonowaniu musiały poczekać.

Okres II wojny światowej

Czas II wojny światowej odcisnął poważne piętno na działalności muzeum. W 1942 roku jego dyrektor, ks. dr Kurt Engelbert, musiał podjąć decyzję o zabezpieczeniu zbiorów w rozproszonych lokacjach. Niestety, wiele z nich zginęło lub zostało zniszczonych. Cenne dzieła, takie jak „Madonna” Lucasa Cranacha Starszego, z Kolegiaty Głogowskiej oraz „Madonna pod jodłami” z katedry wrocławskiej, uległy zniszczeniu, co znacznie osłabiło zasoby kolekcji. Odbudowa gmachu archiwalno-muzealnego rozpoczęła się wkrótce po wojnie.

Lata powojenne

W latach powojennych część zbiorów dotarła do Warszawy i tam pozostała na stałe, w tym Krucyfiks z kościoła Bożego Ciała we Wrocławiu. Uroczyste wznowienie działalności muzeum miało miejsce 16 lipca 1947 roku, kiedy to otworzyło je dla odwiedzających ks. bp prof. Wincenty Urban podczas Wystawy Ziem Odzyskanych. Na przypomnienie działalności muzeum, w 1975 roku powstał szczegółowy informator i katalog zbiorów, a wicedyrektorem został mjr Zygmunt Wrześniowski, który w 1952 roku napisał przewodnik po Muzeum Archidiecezjalnym.

Utworzenie Galerii Współczesnej Sztuki Religijnej

W latach 1984-1989 Muzeum Archidiecezjalne zrealizowało projekt utworzenia Galerii Współczesnej Sztuki Religijnej przy kościele św. Marcina. Było to miejsce, gdzie poza wystawami niezależnych artystów organizowano także spotkania autorskie oraz różnego rodzaju wykłady.

Lata 1989 – współczesność

Po 1989 roku, w skutek rosnącej liczby eksponatów oraz organizacji wystaw czasowych, muzeum rozszerzyło swoje tereny o dodatkowe pomieszczenia gmachu archiwalno-bibliotecznego. W tym czasie dokonało się także przejęcie budynku pokapitulnego, co umożliwiło usystematyzowanie wystaw chronologicznych i tematycznych. W 1998 roku wybito medal z okazji Tysiąclecia diecezji wrocławskiej oraz Stulecia Muzeum, zaprojektowany przez Józefa Stasińskiego.

Nowa siedziba

W latach 1992-1994 rozpoczęto rehabilitację nowej siedziby muzeum dzięki wsparciu wielu instytucji i osób prywatnych. Oficjalne przekazanie obiektu na cele muzealne miało miejsce 30 sierpnia 1994 roku.

Współczesne zbiory

Obecne zasoby muzeum obejmują około sześciu tysięcy zabytków oraz bibliotekę liczącą pół tysiąca książek. Zbiory te skupiają się na sztuce romańskiej i gotyckiej, prezentując różnorodność religijnej sztuki regionu. Muzeum nie tylko organizuje wystawy, ale także koncerty oraz wykłady, a także współtworzy programy edukacyjne. W 1998 roku muzeum obchodziło swój stulecie, stanowiąc unikalny przykład instytucji zachowującej ciągłość historyczną i kulturalną w regionie.

Zbiory

Rzeźby

Muzeum Archidiecezjalne we Wrocławiu może poszczycić się bogatą kolekcją rzeźb, w tym wyjątkowymi dziełami sztuki kamiennej. Wśród najstarszych eksponatów znajduje się figura św. Jana Chrzciciela z około 1160 roku, uważana za najstarszą romańską rzeźbę na Dolnym Śląsku.

W zbiorach znajdują się również płyty nagrobne prominentnych postaci, takich jak kanonik Mikołaj z Oławy oraz biskup Jodok z Rosenbergu, datowane na XIV wiek. Nie mniejsze znaczenie mają gotyckie zworniki, kapitele i maszkarony pochodzące głównie z wrocławskiej Katedry z XV wieku.

Dodatkowo, uwagę przyciągają alabastrowa figura dziewczynki z XVI wieku i tarcze herbowe z XVIII wieku. Rzeźby drewniane reprezentują sceny z życia Najświętszej Maryi Panny oraz Chrystusa, w tym płaskorzeźby z 1350 roku, a także dzieła z XIV i XV wieku, takie jak „Madonna na lwie” oraz grupa pięknych Madonn. Zbiory wzbogacają także liczne tryptyki oraz figury świętych.

Malarstwo

W galerii malarstwa muzeum kobiecie można podziwiać dzieła znakomitych twórców. Jednym z najcenniejszych obrazów jest „Chrystus w tłoczni” z 1486 roku, który przyciąga wzrok nie tylko tematyką, ale także techniką wykonania.

W zbiorach znajduje się również tryptyk z XV wieku, przedstawiający postacie św. Jana Chrzciciela, św. Jana Ewangelisty, św. Heleny oraz św. Marii Magdaleny, a także ołtarz katedralny z fragmentami żywota św. Jana Chrzciciela z 1591 roku. Obraz „Opłakiwanie Chrystusa” autorstwa Jana Effenbergera z 1507 roku również dopełnia zbiór, wzbogacając go o emocjonalną głębię.

Warto również zwrócić uwagę na „Madonnę pod jodłami” Lucasa Cranacha Starszego z 1510 roku, która doczekała się licznych interpretacji i analiz artystycznych.

Złotnictwo

W kolekcji złotnictwa muzeum znajdują się niezwykłe przykłady rzemiosła artystycznego. Kielich mszalny z Muszkowic z 1400 roku oraz barokowe kielichy z lat 1620 i 1634 to tylko niektóre z cennych obiektów.

Wśród zbiorów znajdują się także cylindryczno-wieżyczkowe monstrancje z XV, XVI oraz XVIII wieku. Relikwiarz z kościoła św. Krzyża oraz berła kanoniczne z polskimi herbami z 1506 i 1520 roku mocno podkreślają wartość artystyczną tych przedmiotów. Muzeum dysponuje także bogatą kolekcją sztućców i naczyń liturgicznych.

Tkaniny

W zbiorach tkanin muzeum można odnaleźć fragmenty szat liturgicznych, które mają swoje korzenie w XII wieku. Najbardziej znane są szaty św. Jadwigi z 1250 roku, które przyciągają wielu odwiedzających.

Liczące się w zbiorach są również ornaty, w tym bogato haftowany ornat z Głogowa z 1520 roku oraz piękne jedwabne ornaty włoskiego pochodzenia z XVI wieku. Świeczniki oraz przedmioty liturgiczne wykonane z różnorodnych materiałów, takich jak brokat, plusz czy adamaszek, pochodzą z XVII i XVIII wieku.

Inne

Muzeum oferuje także niezwykłe znaleziska archeologiczne, które przykuwają uwagę odwiedzających. Wśród tych przedmiotów znajdują się artefakty z epoki neolitu, brązu i żelaza, takie jak siekierki, groty czy garnki odkryte na Śląsku.

Zabytki starochrześcijańskie, plecione z Damaszku, lampki oliwne oraz ampułki św. Menasa z III wieku, dokumentują rozwój kultury religijnej na tym obszarze. Mumia egipska z IV wieku przed Chrystusem oraz tablice gliniane z pismem klinowym są kolejnymi fascynującymi elementami ekspozycji.

Poza tym, w zbiorach znajduje się Księga henrykowska z 1270 roku, zawierająca pierwsze zapisane zdanie w języku polskim, a także najstarszy dzwon w kraju – „Świętosław” z 1300 roku. Gotycka szafa archiwalna Jana Paszkowicza z 1455 roku oraz miedzioryty i płyty miedziorytnicze z XVIII wieku stanowią dopełnienie wyjątkowych zbiorów muzealnych.

Wystawy

Muzeum Archidiecezjalne we Wrocławiu oferuje bogaty zestaw ekspozycji, które obrazują różnorodność i bogactwo sztuki oraz kultury religijnej na przestrzeni wieków.

• Ekspozycje stałe,
• Sztuka starożytna od IX w. przed Chrystusem do III w. po Chrystusie,
• Rzeźba, malarstwo, rzemiosło artystyczne i tkaniny od XIV do XVIII wieku.

Dodatkowo, w muzeum odbywają się wystawy czasowe, które ukazują znaczące wydarzenia związane z historią kościoła, narodowymi przełomami oraz różnorodnymi aspektami kultury.

---

Oceń: Muzeum Archidiecezjalne we Wrocławiu

---