Kościół św. Marcina we Wrocławiu

---

Historia kościoła

Aktualnie, kościół św. Marcina jest jedyną zachowaną konstrukcją z historycznego zamku piastowskiego we Wrocławiu. Został prawdopodobnie założony z inicjatywy klasztoru Henryka Probusa, pierwotnie pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny, pełniąc również rolę karneru. Budowę rozpoczęto prawdopodobnie w latach 80. XIII wieku, a przypisuje się ją muratorowi Wilandowi.

W pierwszej fazie, bryła kościoła składała się z długiego prezbiterium połączonego z ośmioboczną nawą od strony zachodniej. W swoim pierwotnym kształcie, budowla ta była dwupoziomowa, lecz z biegiem lat, poziom terenów otaczających kościół wzrósł o kilka metrów, co spowodowało, że dolny poziom stał się głęboko osadzony w ziemi i przybrał formę krypty. Edmund Małachowicz zaznaczył, iż pierwotny projekt mógł przewidywać istnienie trzeciego poziomu w postaci empory, która otaczałaby zarówno prezbiterium, jak i nawę, co mogłoby wyjaśniać obecność masywnych przypór oraz fundamentu filara po stronie wschodniej.

Prace nad kaplicą oraz przylegającym do niej klasztorem, po ufundowaniu przez Probusa kolegiaty św. Krzyża, mogły zostać wstrzymane w 1287 roku. Z testamentu Henryka Probusa wynika, że jego pogrzeb miał mieć charakter tymczasowy w prezbiterium kolegiaty; ostatecznie po ukończeniu kościoła i klasztoru NMP (obecnie św. Marcina) planowano przenieść jego ciało, co jednak nigdy nie miało miejsca. Sam kościół NMP ukończono w prostym stylu, który nie oddawał pierwotnych założeń, a jego wysokość była znacznie niższa niż w planach. W wyniku tych zmian, zburzono przypory nad poziom terenu, a przeniesienie północnej ściany prezbiterium oraz powiększenie nawy w kierunku północnym nadały bryle nieregularny kształt.

Przeniesienie wezwania kościoła na św. Marcina wiąże się z różnymi lokalizacjami i obiektami w rejonie grodziska. Historia zna wcześniejszą romańską budowlę sakralną, w akcie nadania z 1149 określoną jako capellam videlicet sancti Martini, która znajdowała się pod opieką benedyktynów. Dokumenty z 1248 roku wskazują na kościół św. Marcina położony in castro, co oznacza, że znajdował się na terenie ścisłego grodziska. Do 1368 roku świątynia była częścią klasztoru ołbińskiego.

Po przebudowie, kościół nie miał już sklepienia, a zamiast tego zastosowano strop kasetonowy. Na wschodniej części dachu znajdowała się sygnaturka. W miarę likwidacji zamku, świątynia stała się centralnym punktem otoczonym przez domy kanoników. W pierwszych latach XIX wieku zasypano jeden z ramion Odry, a w pobliżu kościoła powstała ulica nazwana imieniem patrona świątyni, a wokół kościoła wzniesiono wysokie kamienice. W okresie międzywojennym (1921–1939) kościół pełnił rolę miejsca spotkań wrocławskiej Polonii, w którym odprawiano nabożeństwa w języku polskim. Ostatnie polskie nabożeństwo miało miejsce 17 września 1939 roku, prowadzone przez ks. Józefa Sikorę.

W czasie drugiej wojny światowej kościół został dotkliwie zniszczony, dotyczy to ok. 80% jego powierzchni. Przez długie lata wierzono, że świątynia pełniła rolę kaplicy zamkowej, jednak obecnie przypisuje się tę funkcję innemu miejscu w północnej części dawnego zamku. Odbudowa dokonana w latach 1957-1960 przez Tadeusza Kozaczewskiego mocno zmieniła pierwotny wygląd budowli; część nawy została pomniejszona do historycznych rozmiarów rzutu, nadbudowano ją i przykryto daszkiem namiotowym, co nadało jej cechy wieży oraz podkreśliło pamiątkowy charakter świątyni. W 1968 roku przywrócono zarys dawnych przypór oraz wykonano nową posadzkę w południowej części dawnego terenu zamkowego. Na zachód od kościoła postawiono pomnik papieża św. Jana XXIII.

---

Oceń: Kościół św. Marcina we Wrocławiu

---