Nowa Giełda we Wrocławiu

---

Historia budynku

Historia giełdy we Wrocławiu sięga XVII wieku, kiedy to instytucja ta została powołana do życia w celu rozwiązywania sporów między kupcami oraz ustalania cen różnorodnych towarów. Na giełdzie transakcje dokonywane były za pośrednictwem maklerów, których statut został uchwalony w 1670 roku. Handel prowadzony na giełdzie obejmował liczne towary, trafiające nie tylko na rynek lokalny, ale także do wielu krajów Europy oraz Ameryki Południowej.

Pierwsza siedziba giełdy znajdowała się w budynku Starej Giełdy, usytuowanej na placu Solnym 16. W 1863 roku ogłoszono konkurs na projekt nowego gmachu Nowej Giełdy, który miał stać się symbolem rozwoju wrocławskiego handlu.

W gronie projektantów z gruntu zasłużonych dla architektury, jednym z głównych autorów prac był architekt Karl Lüdecke (1826–1894). Zaprezentował on dwa różne projekty budynku: jeden w stylu neogotyckim, a drugi w stylu neorenesansowym. Ostatecznie jury wyłoniło projekty Lüdeckiego jako zwycięskie, a do realizacji skierowano obie koncepcje, które później połączono.

Nowy gmach miał być zrealizowany w stylu dojrzałego gotyku niemieckiego, z dodatkowym nawiązaniem do angielskiego neogotyku Tudorów oraz z elementami neorenesansowymi. Budowla powstała w reprezentatywnej części Wrocławia, naprzeciw gmachu sejmu prowincjonalnego, obok Pałacu Królewskiego.

Opis architektoniczny

Realizacja tego znakomitego projektu rozpoczęła się w 1864 roku. Budynek, który ma trapezoidalny kształt, zbliżony do kwadratu, wyróżnia się trzykondygnacyjną strukturą, a w jego części południowej znajdują się cztery kondygnacje. Zbudowany z cegły, otynkowany w piaskowym odcieniu, na pierwszy rzut oka sprawia wrażenie kamiennego gmachu z boniowaniami. Dolna część budowli nakryta jest attyką, która dodaje jej elegancji. Całość harmonijnie łączy cechy monumentalnego pałacu z elementami obronnymi, w tym delikatnym krenelażem attyki oraz okazałymi narożnymi wieżyczkami wspartymi na smukłych kolumienkach. Kolumny te osadzone są na wspornikach, które zostały wmurowane w elewację, co dodaje charakterystycznego wyglądu.

W północno-wschodnim narożniku, przy zbiegu ulic Krupniczej i Włodkowica, można zauważyć efektowny zarys dwóch ryzalitów, które podkreślają masywność tego fragmentu budynku. Z kolei w narożniku południowo-wschodnim nie uzyskujemy podobnego wrażenia, z uwagi na brak ryzalitu na elewacji od strony promenady. W fasadzie budynku, na pierwszych dwóch kondygnacjach, umieszczono eleganckie ostrołukowe okna, natomiast wyżej, w poziomie trzeciej kondygnacji, znajdują się prostokątne okna, co wprowadza różnorodność w tej przestrzeni. W części frontowej widać pięcioosiowy portyk, który zachęca do wejścia do budynku.

Elewacja południowa wyróżnia się osiemnastoma dużymi oknami typu portfenetr oraz dodatkowym bocznym wejściem, które posiada identyczny kształt. Nad tymi oknami rozciąga się maswerkowa balustrada płytkiego balkonu, a na trzeciej osi widać taras, co nadaje bryle lekkości. Fasada północna prezentuje skromniejszy styl, co sprawia, że całość przypomina harmonijne połączenie bogactwa ornamentyki z minimalistycznymi detalami.

Wspaniałą dekorację stanowią ornamenty oraz rzeźby, które odzwierciedlają kluczowe gałęzie śląskiej gospodarki, a także funkcję giełdy. Na frontowej fasadzie znajdują się rzeźby autorstwa niemieckiego rzeźbiarza Karla Kerna, które personifikują Rolnictwo, Pasterstwo, Handel oraz Żeglugę. Interesującym jest fakt, że postać symbolizująca handel jest portretem architekta, Karla Lüdeckego. Na elewacji południowej, na zakończeniach balustrady, umieszczono alegorie Hutnictwa oraz Górnictwa. Attyka natomiast zdobi herb Wrocławia oraz elementy związane z Przemysłem i Handlem z datą budowy, które również są dziełem Hermanna Michaelisa.

Wewnątrz budynku największą i najbardziej reprezentacyjną przestrzenią była sala giełdowa, która została oświetlona dzięki podwójnym rzędami arkad prowadzącym na dziedziniec w zachodniej części obiektu. Pierwotnie sala ta była urządzona w stylu neogotyckim i nakryta pięknym drewnianym kasetonowym stropem. W 1928 roku wnętrze przeszło gruntowną przebudowę według projektu Heinricha Lauterbacha, co nadało mu nowoczesny, lecz prosty styl, niestety likwidując wiele wcześniejszych zdobień. Sala giełdowa miała również inne zastosowanie, pełniąc funkcję wykładową oraz koncertową. Warto wspomnieć, że 6 lutego 1891 roku w tym budynku miały miejsce występy znakomitego pianisty Ignacego Jana Paderewskiego, co zostało upamiętnione brązową tablicą zamontowaną z inicjatywy Fundacji Odbudowy Demokracji im. I. Paderewskiego w 2017 roku.

Po 1945

Po zakończeniu II wojny światowej budynek, który niegdyś pełnił różne funkcje, przeszedł na własność milicyjnego klubu sportowego „Gwardia” Wrocław. W 1952 roku zrealizowano ambitny projekt przebudowy wnętrz, przekształcając obiekt w nowoczesną halę sportową. Klub użytkował ten obiekt aż do początku 2019 roku, kiedy to rozpoczęła się jego nowa era. Do roku 2021 budynek pozostawał pod zarządem Agencji Mienia Wojskowego, a jego historia nabrała kolejnego zwrotu.

W 2021 roku nieruchomość została sprzedana za kwotę przekraczającą 16 milionów złotych. Nowym właścicielem obiektu została firma Van Pur, znana z produkcji piwa oraz zaangażowania w rozwój lokalnej społeczności.

---

Oceń: Nowa Giełda we Wrocławiu

---