Dom handlowy „Modehaus” we Wrocławiu

---

Historia powstania

Działki, które obecnie oznaczamy jako nr 19, mają bogatą historię sięgającą pierwszej połowy XIV wieku, kiedy to wyznaczono je w trakcie budowy drugiego pierścienia murów obronnych Wrocławia. W początkowym okresie na tym terenie stały dwie zaprojektowane kamienice, które na przełomie XVII wieku zostały połączone w jedną dużą strukturę o siedmioosiowej fasadzie. Tymczasowe zabudowania charakteryzowały się kalenicowym dachem, oficyną oraz budynkiem tylnym. Właścicielem wspomnianej kamienicy był radca Promnitz, który posiadał także kamienicę usytuowaną przy ulicy Kazimierza 48/49.

Na sąsiedniej działce nr 17 zlokalizowana była wąska, dwuosiowa kamienica. W roku 1904, Siegfried Gerster nabył kamienicę nr 19, a już w następnym roku przystąpił do jej rozbiórki lub przebudowy, budując nową konstrukcję, która miała służyć jako siedziba jego firmy Modehaus M Gerstel. Specjalizowała się ona w sprzedaży konfekcji zarówno dla kobiet, jak i mężczyzn, posiadając filie w takich miastach jak Berlin, Paryż, Hamburg oraz Frankfurd nad Menem.

W wyniku przeglądania projektów, ostatecznie wybrano koncepcję stworzoną przez Alvina Wedemana, podczas gdy inny projekt, autorstwa niemieckiego architekta Georga Schneidera, zakładał neobarokową fasadę z wieżyczką w osi środkowej. Budynek zaprojektowany przez Wedemana został oddany do użytku w 1905 roku.

W okresie między 1908 a 1912 rokiem, Gerstel nabył sąsiednią kamienicę nr 9 (17) oraz obiekt przy ul. Kazimierza Wielkiego 48/49, które zostały gruntownie przebudowane lub całkowicie wyburzone i dołączone do istniejącej zabudowy domu handlowego, co zmieniło pierwotny porządek architektoniczny budynku. Nad tą przebudową również czuwał Wedemann. Ze względu na unikalny kształt, nowy gmach ustawiono na dwóch adresach: Schweidnitzer Strasse 10/11 oraz Karlsrasse 48/49.

W 1929 roku dokonano przebudowy pasażu wewnętrznego, projektem zajmując się firma Bayer u. Olowinsky GmbH. Kolejne remonty, które miały miejsce w latach trzydziestych oraz czterdziestych, miały charakter kosmetyczny. Wprowadzono nowe witryny oraz dokonano zmian w układzie ścianek wewnętrznych.

Opis architektoniczny kamienicy

Dom handlowy, którego projekt bazuje na kształcie litery „L”, to obiekt o pięciu kondygnacjach, którego budowa składa się z efektownego frontowego budynku oraz oficyn, które zamykają wewnętrzny dziedziniec. Dodatkowo, za budynkiem frontowym znajduje się część tylna, która bezpośrednio wychodzi na ulicę Kazimierza Wielkiego. W konstrukcji zastosowano żelbeton, co zapewnia trwałość i stabilność, a nośne ściany szczytowe są wykonane z murowanej cegły maszynowej.

Elewacja główna została stworzona z pięknego, żółtego piaskowca śląskiego. Trzy dolne piętra budynku ozdobione są filarami, natomiast czwarte piętro, oddzielone gzymsem, zostało zwieńczone szerokim, mocno wysuniętym gzymsem koronującym. Na parterze słupy konstrukcyjne zostały sprytnie ukryte za przeszklonymi witrynami, które zwieńczone są giętymi taflami szkła. W przestrzeni pomiędzy nimi usytuowano główne wejście do sklepu. Z północnej strony wkomponowano wejście do sieni, prowadzące dalej do dziedzińca.

Na całej długości elewacji, pod witrynami, umieszczone zostały drewniane szyldy. Piętra od pierwszego do trzeciego rozdzielone są piaskowcowymi pilastrami w wielkim porządku, które tworzą wsparcie dla gzymsu. Dolna część pilastrów przyozdobiona jest detalami stylizowanymi na manierę dorycką, w tym zębnikiem, wolutami, guttymi oraz modylionami. W tej sekcji umieszczono również lampy, które iluminują fasadę budynku.Na górnej części pilastrów znajdują się dekoracyjne wieńce, bukiety i rzeźbione kanelowania, urządzone w symetrycznym układzie.

Na piątej kondygnacji, pomiędzy oknami, umieszczono pilastry w małym porządku, z kapitelami w postaci maszkaronów. Te ostatnie są wsparte na zębnikowych, kanelowanych konsolach, przypominających kształtem kowadełko. W celu wsparcia wysuniętego gzymsu, zamocowano zastrzały z kutego żelaza i brązu. Na dachu pulpitowym wznoszą się szerokie płycinowe gzymsy kordonowe na II i III kondygnacji, a na IV znajduje się płaski gzyms, ozdobiony motywem zwornika z kwiatami.

W centralnej, pierwotnej osi budynku, nad wejściem, umieszczono półokrągły, dwukondygnacyjny wykusz, który otacza grupa filarów z dekoracyjnymi kolumienkami. Wykusz zdobiony jest ażurowymi lambrekinami i zwieńczony płaskim dachem. Filary oraz fryz wykusza pokryto blachą miedzianą, na której wytłoczono empirowe detale architektoniczne.

Wszystkie płaskorzeźby oraz detale zdobiące pilastry, kasetonowe podniebienie gzymsu, wykusz, a także metalowe akcenty utrzymane są w stylu empire oraz wiedeńskiej secesji. Części parterowe oraz pierwsze piętro budynku od strony ul. Świdnickiej zajmował sklep M. Gerstel, a wyższe kondygnacje oraz oficyny przeznaczone były na biura, sklepy i pomieszczenia produkcyjne.

Wnętrza obiektu zdominowane były przez przestronne, stylistycznie jednorodne pomieszczenia, które wykończono materiałami o wysokiej jakości. Elegancka klatka schodowa o secesyjnych charakterystykach została wykonana z drewna modrzewiowego, a stolarka okienna i drzwiowa pochodziła z warsztatów renomowanych rzemieślników, w tym braci Bauerów. W szczególności, prace metalowe zlecono firmie Drechsler & Fuchs, a dekoracje miedziane zrealizowała firma B. Stenberg. Wykonaniem malarskich detalów zajmował się artysta J. Cohn.

Po 1945

Po zakończeniu działań wojennych budynek szybko przeszedł adaptację, która umożliwiła wykorzystanie parteru do celów handlowych, podczas gdy wyższe kondygnacje przystosowano na biura. W okresie od 1945 do 1949 roku mieścił się tutaj m.in. Auto-Skład, którego właścicielem był Stefan Seifried. W kolejnych latach, budynek gościł różne sklepy, w tym odzieżowy Adam i Ewa, Cepelia, Moda Polska, a także Skład Taniej Książki.

W latach 90. XX wieku zmieniający się rynek handlowy przyniósł otwarcia eleganckich butików, w tym popularnych sklepów z konfekcją marki „ae”, zarówno na parterze, jak i w piwnicach, a z czasem również na wyższych piętrach. Zrealizowano także szereg prac modernizacyjnych, takich jak pogłębienie piwnic, co miało na celu poprawę funkcjonalności obiektu. Warto zaznaczyć, że budynek ten był pionierem w Wrocławiu w zakresie przystosowania do działalności handlowej.

W decyzjach dotyczących przyszłości budynku pod koniec pierwszej dekady XXI wieku, hiszpańska firma deweloperska Ureta y Asociados stała się jego właścicielem. Plany zakładały istotne przebudowy, mające na celu dalsze dostosowanie obiektu do celów handlowych, jednakże nie doczekały się realizacji. Natomiast w 2022 roku właścicielem działki nr 19 była spółka UBM Green Development, która miała ambitne plany budowy hotelu w obrębie budynku oraz na przylegającej, obecnie nieużywanej działce.

---

Oceń: Dom handlowy „Modehaus” we Wrocławiu

---