Apteka „Pod Murzynem” we Wrocławiu

---

Historia

Na przestrzeni wieków, zanim powstał modernistyczny budynek w XX wieku, na północnej pierzei placu Solnego we Wrocławiu znajdowały się dwie gotyckie kamienice. Jedna z nich, od co najmniej XV wieku, była miejscem działania apteki, choć dokładna data jej założenia wciąż pozostaje nieznana. Pierwsza wzmianka na jej temat pojawiła się w statucie wrocławskich aptek z 1489 roku, gdzie wspomniano ją jako „Mohren-Apotheke” lub aptekę „Pod Murzynem”. Symbol głowy Murzyna nawiązywał do egzotyki, co było popularne zarówno w Polsce, jak i w Niemczech.

Atrakcją apteki była egipska mumia młodej kobiety, która od czasów starożytnych przykuła uwagę wielu wrocławian. Mumia pojawiła się tu pod koniec XVI wieku dzięki lekarzowi Laurentiusowi Scholtzowi i pozostała w aptece do 1945 roku. Jak głoszą plotki, proszek z mumii był dodawany do leków. Kolejną osobliwością była naturalnej wielkości figura Murzyna, umieszczona na fasadzie budynku w XIX wieku.

Przez wieki średniowieczne kamienice wielokrotnie zmieniały właścicieli i były przebudowywane. Utraciły swój pierwotny wygląd, zachowując jedynie gotyckie piwnice. Jednak apteka niezmiennie działała na placu Solnym. Kamienica z numerem 2 przeszła barokową przebudowę w XVIII wieku, a sąsiednia z numerem 3 przeszła ostatnią modyfikację w XIX wieku, dodając dodatkową kondygnację. Zakupu kamienicy dokonał Max Leschnitzer w 1898 roku, a jego żona Doris, po jego śmierci, zleciła jej przebudowę.

Adolf Rading, znany architekt, przy współpracy z Hansem Leistikowem, przeprowadził modernistyczną przebudowę w 1925 roku. Fasada stała się prostsza, a wnętrze wyróżniało się kolorowymi kaflami i lustrami. Mimo ograniczeń historycznych udało się wkomponować nowoczesne rozwiązania. W 1927 roku, po zakupie kamienicy z numerem 2, Leschnitzerowie zlecili kolejną przebudowę, również Radingowi, dążąc do połączenia dwóch budynków.

Nowy budynek stał się renomowanym ośrodkiem zdrowia z wieloma gabinetami lekarskimi. Wśród pracujących tam lekarzy byli m.in. Ernst Brieger, znany specjalista pulmonologii. Niestety, w latach trzydziestych XX wieku sytuacja Leschnitzerów stała się trudniejsza z powodu antyżydowskiej propagandy nazistowskiej. Ostatecznie, w 1939 roku, apteka zmieniła właściciela.

Po wojnie budynek został odbudowany, z fasadą pokrytą tynkiem zamiast szkłem, a w latach dziewięćdziesiątych przejęty przez Żywiecką Grupę Inwestycyjną. Architekci Mariusz Szlachcic i jego zespół starali się przywrócić dawne piękno obiektu. Ostatecznie apteka została zastąpiona lokalem gastronomicznym. Kamienicę ozdabiało odrestaurowana figura Murzyna, tworzona przez Stanisława Wysockiego, choć projekt był nowy w porównaniu do oryginału. Tak skończyła się ponad pięćsetletnia tradycja apteki „Pod Murzynem”.

Architektura

Apteka „Pod Murzynem” jest uznawana za przełomowy przykład nowoczesnej architektury, będącej odpowiedzią na wczesne projekty z nurtu Neues Bauen, które zrealizowano w strefie wrocławskiego Rynku. To drugi budynek, który powstał w historycznym centrum Wrocławia po oddaniu do użytku Ericha Mendelsohna i jego domu towarowego Rudolfa Petersdorffa przy ul. Szewskiej w roku 1928. W trakcie procesu projektowego toczyły się intensywne rozmowy z lokalnymi władzami budowlanymi, co świadczy o znaczeniu tego projektu. Powstanie apteki otworzyło drogę do dalszej realizacji nowoczesnych budynków w historycznym centrum Wrocławia, co zaowocowało między innymi budową Miejskiej Kasy Oszczędności w 1932 roku, zaprojektowanej przez Heinricha Rumpa i zlokalizowanej w bezpośrednim sąsiedztwie apteki.

Budowla składa się z parteru oraz sześciu dodatkowych kondygnacji, a jego płaski dach dopełnia całości. Zajmuje on działkę o wymiarach 13,02 m szerokości i 21,10 m głębokości, w której wewnętrzna część mieści jedynie małe podwórko, doświetlane przez jasne kafle wyłożone na ścianach oficyn. Klatka schodowa zaprojektowana została centralnie, co sprzyja swobodnemu przepływowi ruchu wewnątrz budynku.

Fasada apteki jest doskonale przemyślana i charakterystyczna. Podziały horyzontalne na jej powierzchni są wyraźnie zaznaczone, a całość tworzą na przemian jasnoszare szklane płyty oraz ciemne pasy otworów okiennych, jak również płyt z czarnego szkła wypełniające przestrzenie między oknami. Ciemne fragmenty na pierwszych czterech piętrach projektowane były w sposób, który miał na celu stworzenie wrażenia ciągłości okien, typowego dla stylu modernizmu. Tylko na dwóch ostatnich piętrach udało się uzyskać rzeczywistą przeszklenia, dzięki zastosowaniu konstrukcji szkieletowej.

Na wschodniej stronie fasady, tam gdzie niegdyś znajdowała się niższa kamienica, ciągi okien wyróżniają się płynnością przejść, które łagodnie kontynuują się w loggie. Ostatnie z kondygnacji jest nieco cofnięte i otoczone tarasem, co było wymuszone przez władze budowlane, aby nie przytłaczało ono wysokością otaczającej zabudowy placu Solnego. Owalne zaokrąglenia narożników, a także charakterystyczne kształty balustrad loggii i tarasu na ostatnim piętrze ujawniają fascynację architekturą okrętów, która w tamtych czasach inspirowała architekta Radinga.

Dodatkową atrakcją wizualną budynku jest nocna iluminacja. Pasujące do koncepcji oświetlenie, w tym świetlówki pod parapetami pierwszych czterech pięter oraz neon reklamowy nad parterem, tworzą niesamowity efekt po zmroku. Warto również wspomnieć o drugim neonie, który wisi na wysokości od pierwszego do czwartego piętra, pełniąc funkcję wertykalnej przeciwwagi.

W wyniku ostatniej renowacji nie wszelkie elementy fasady odzyskały swój pierwotny kształt. Na parterze nastąpiły zmiany, które zrewidowały dawny układ otworów okiennych i drzwiowych. Nowe wejście do budynku znajduje się z prawej strony, a kondygnacja parteru jest całkowicie przeszklona, co znacząco różni się od historycznego wzoru.

Obecnie, zrezygnowano z czarnej stolarki okiennej, co wpłynęło na efekt pozornych ciągów okien wzdłuż całej elewacji. Pozytywnym aspektem jest jednak to, że udało się odtworzyć nocne oświetlenie w formie neonów oraz mniejszych, doświetlających świetlówek.

---

Oceń: Apteka „Pod Murzynem” we Wrocławiu

---