Pasaż Niepolda we Wrocławiu

---

Historia kompleksu

W 1904 roku powstał interesujący obiekt, znany jako dom handlowy Niepoldshof, który zbudowano w miejscu wcześniejszej kamienicy na posesji numer 51. Posiadał on także część zabudowań z ulicy Psiej, znanej obecnie jako ulica św. Antoniego 15. Całkowita powierzchnia kompleksu wynosiła aż 135 × 60 m. Warto zaznaczyć, że pierwsze budowle na tym terenie datowane są na XIV wiek. W 1879 roku w miejscu tym była już czterokondygnacyjna, neorenesansowa kamienica znana jako „Pod Drewnianą Miską”.

Na ul. św. Antoniego pierwotna zabudowa charakteryzowała się większym rozrzutem, z licznymi XVI-wiecznymi kamienicami szczytowymi oraz kalenicowymi, które były otoczone ogrodami i oficynami. W 1838 roku wspomniane wyżej parcele zostały nabyte przez Fundację Mieszkaniową Fränckla, założoną w 1846 roku przez Josepha Jonasa Fränckla. Po wyburzeniu starych kamienic, powstały na ich miejscu nowe obiekty, w tym sierociniec oraz szpital. W ich obrębie znajdowały się również sala modlitw, biblioteka oraz mieszkania dla personelu.

W 1881 roku sierociniec został przeniesiony na ulicę Grabiszyńską, a w 1903 roku do nowo powstałego szpitala przy ulicy Wiśniowej. To właśnie w 1903 roku opuszczone budynki nabył Wilhelm Niepold, żydowski kupiec, który zajmował się handlem materiałami kolonialnymi. Wzbogacony o kilka działek pomiędzy ulicami św. Antoniego a Ruską, postanowił stworzyć największy pasaż handlowo-usługowy we Wrocławiu. Pasaż został inauguracyjnie otwarty w 1904 roku.

Niestety, w okresie dominacji III Rzeszy, funkcja pasażu znacznie uległa osłabieniu. Zlikwidowano sklepy w parterze, a pomieszczenia przeznaczono na biura oraz magazyny.

Opis architektoniczny

Projekt architektoniczny tego imponującego kompleksu handlowego został stworzony przez renomowaną spółkę «Schlesinger & Benedickt». Powstały z dwóch budynków frontowych zlokalizowanych przy ulicy Ruskiej oraz Antoniego, a pomiędzy nimi znajduje się wewnętrzny dziedziniec południowy. Dodatkowo, przy większym dziedzińcu północnym znajdują się dwie oficyny. Dzięki zastosowaniu konstrukcji szkieletowej, zrealizowanej z wykorzystaniem stali oraz częściowo istniejących murów starszych budynków, architektura tego obiektu zyskała nowoczesny charakter.

W kompleksie, który obsługuje pięć kondygnacji, zainstalowano dziewięć klatek schodowych oraz sześć wind, co zapewnia wygodną komunikację między poszczególnymi poziomami. Na terenie budynku swoje siedziby znajdują setki firm działających w różnych branżach, w tym handlowych oraz produkcyjnych, a także winiarnia oraz koszerna restauracja.

Fasada głównego budynku od strony ulicy Ruskiej ma pięć kondygnacji, a jej licowanie piaskowcem nadaje jej elegancki wygląd. Na parterze znajduje się szklano-mosiężny kiosk po prawej stronie oraz brama przejazdowa po lewej, która zamykana jest kratą. Zarówno kiosk, jak i brama zwieńczone są efektownymi łukami koszowymi. Ponad parterem umieszczono monumentalne okna, które sięgają trzech pięter, oddzielone smukłymi kolumnami i połączone pełnymi łukami, co tworzy imponujący motyw arkad. Warto dodać, że podobne rozwiązania zastosowano w innym projekcie architektonicznym, jakim był dom handlowy Geschäftshaus Louis Lewy na wrocławskim Rynku.

Szczyt fasady budynku ozdobiony jest secesyjnymi elementami oraz flankowany przez obeliski i rzeźby w postaci smoków. Mieści on w sobie trzy arkadowe okna, a powyżej znajduje się finezyjna płaskorzeźba dwóch kobiecych postaci trzymających kaduceusz, całkowicie opleciony przez dwa węże.

Od strony ulicy Antoniego, umiejscowiony jest czterokondygnacyjny budynek o dwuspadowym dachu oraz eklektycznej fasadzie, który pełni funkcję mieszkalno-handlową. Po jego zachodniej stronie zlokalizowana jest brama prowadząca na dziedziniec, a w pozostałych częściach parteru ulokowane są przestronne witryny sklepowe z oddzielnymi wejściami do lokali. Parter tego budynku jest boniowany, a jego centralna część wyróżnia się spektakularnym szczytem z płaskorzeźbami oraz nazwą domu, która została umieszczona na rozpiętej banderoli, podtrzymywanej przez dwie stylowe syreny.

Wnętrze czterokondygnacyjnych oficyn natomiast zdobią wykusze oraz szczyty, wprowadzające detale nawiązujące do różnych stylów architektonicznych, takich jak neogotyk, neorenesans czy secesja. Interesującym akcentem jest także część fasady, która została zaprojektowana w konstrukcji szachulcowej.

Oficyny łączą zarówno budynki przy ulicy Ruskiej, jak i św. Antoniego, w wyniku czego powstały dwa dziedzińce: mniejszy na południu i większy na północy, wszystkie wyposażone w pulpitowe dachy. Na fasadzie południowego dziedzińca znajduje się medalion z portretem fundatora, który przetrwał do dziś, a tuż poniżej umieszczona jest plakieta z wizerunkami budowniczych, którzy dzierżą atrybuty swojej profesji. Budynek, w którym znajduje się ta plakieta, był siedzibą firmy fundatora. Dolne kondygnacje fasady oficyn zdobią boniowania, natomiast wyższe poziomy ozdobione są skromniejszymi, przeważnie neorenesansowymi detalami architektonicznymi.

W całym kompleksie mieści się wiele firm zajmujących się sprzedażą galanterii, bielizny oraz płótna. Znaleźć można tu także wytwórnię odzieży oraz żydowską restaurację. Ważnym elementem architektury jest to, że wszystkie sklepy i lokale usługowe ulokowane na parterze mają osobne wejścia oraz witryny, co sprzyja ich widoczności i dostępności dla klientów.

Po 1945

W wyniku zniszczeń wojennych, które miały miejsce w 1945 roku, dotkliwie ucierpiała część zabudowy od wschodniej strony. Jednakże, główny kompleks budynków pozostał w dużej mierze nietknięty. Przestrzenie te zostały ponownie zaaranżowane i wykorzystane przez hurtownie oraz biura. W obiekcie znajdującym się przy ulicy Ruskiej powstał dom handlowy o nazwie «Intermoda».

W latach 80. XX wieku budynek od strony ul. Ruskiej przeszedł istotną przebudowę. W czasie tych prac wykonano podcienia, z zachowaniem pozostałych elementów architektonicznych, takich jak elewacja i witryny. Ponadto, w ścianie oficyny od ulicy Ruskiej przebito nowe okna oraz stworzono wejście do banku.

Kolejna faza renowacji miała miejsce w latach 2002–2009. Zrealizowano wówczas gruntowny remont obiektu od strony ul. św. Antoniego, odnawiając także elewacje oficyn, które zwrócone były ku dziedzińcom. W ramach tych prac wyburzono parterową oficynę, co pozwoliło na stworzenie dodatkowego wejścia do pasażu od ul. Ruskiej.

W przestrzeniach parterowych oraz piwnicznych pasażu zlokalizowane zostały różnorodne lokale gastronomiczne i usługowe, co sprzyja ożywieniu tego miejsca oraz podnosi jego funkcjonalność.

---

Oceń: Pasaż Niepolda we Wrocławiu

---