Ulica św. Antoniego we Wrocławiu

---

Historia

Lokalizacja oraz układ ulicy w obrębie Starego Miasta ukazywały ją jako drogę peryferyjną prowadzącą ku miejskim murom. Zdecydowany rozwój tego obszaru, który miał miejsce po połowie XIV wieku, sprawił, że stał się on gęsto zaludniony, będąc jednocześnie kluczowym fragmentem dzielnicy tkaczy. W tym czasie zabudowa ulicy charakteryzowała się dwoma równoległymi rzędami budynków – pierwszy rząd, usytuowany przy ulicy, obejmował zabudowę mieszkalną, natomiast wewnętrzny rząd był zarezerwowany dla funkcji gospodarczych, takich jak słodownie, ramy sukiennicze oraz ogrody. Warto zaznaczyć, że wówczas zabudowa ta była z materiałów drewnianych.

W latach 1685–1692 (przyjęto datę 1680-1694) wzniesiono przy ulicy św. Antoniego oraz Pawła Włodkowica zespół budowli, w skład którego wchodził klasztor Franciszkanów Reformatorów i kościół, które później przeszły w ręce elżbietanek, a po 1945 roku sala wpadła w ręce salezjanów. Na koniec średniowiecza, w związku z poprawą stanu majątkowego mieszkańców ulicy, drewniana zabudowa ustępowała miejsca budynkom murowanym. Niestety, część z tych budowli została zniszczona w wyniku katastrofalnego wybuchu wieży prochowej.

Wieża ta była elementem miejskich fortyfikacji usytuowanych w okolicy współczesnego skrzyżowania ulicy Krupniczej oraz Pawła Włodkowica. Przebudowana w latach 40. XVIII wieku na magazyn prochu, przyniosła katastrofę 21 czerwca 1749 roku, kiedy to zgromadzony materiał wybuchł na skutek uderzenia pioruna, powodując śmierć od 59 do 65 osób, a raniąc od 200 do 391 kolejnych. Eksplozja zniszczyła lub uszkodziła wiele budynków znajdujących się w pobliżu, w tym niemal 45 domów, w tym część zabudowy przy ulicy św. Antoniego.

Warto także nadmienić, że przed utworzeniem Trasy W-Z, otwartej w 1974 roku, ulica ta łączyła się z placem Bohaterów Getta. W 1999 roku rozpoczęto budowę na działce znajdującej się na skrzyżowaniu ulicy Kazimierza Wielkiego i ulicy św. Antoniego, co zaowocowało powstaniem budynku Wratislavia Tower, którego funkcje obejmują biura oraz kino, z wielostanowiskowym garażem zakończonym w 2002 roku.

Nazwy

W historii ulicy św. Antoniego we Wrocławiu pojawiły się różne nazwy, które odzwierciedlają zmiany w czasie oraz wpływy kulturowe. Oto ich chronologiczny przegląd:

• Hundegasse (Psia), od 1345 r. do 1718 r.,
• Antonienstrasse, od 1718 r. do 1945 r., znana również jako Antonigasse (potocznie),
• św. Antoniego, od 1945 r.

Pierwsza nazwa ulicy – Psia – można powiązać z obecnością osiedla tkaczy, co sugeruje, że termin wywodził się z ówczesnej terminologii cechowej. Kolejne dwie nazwy, przyjęte po 1718 r., nawiązują do znajdującej się w pobliżu świątyni pod wezwaniem św. Antoniego z Padwy. Współczesna nazwa została ustalona przez Zarząd Miejski, a oficjalne ogłoszenia miały miejsce w okólnikach nr 63 z 1 września 1945 r. oraz nr 76 z 19 października 1945 r.

Układ drogowy

Ulica św. Antoniego, znajdująca się we Wrocławiu, jest drogą gminną oznaczoną numerem 105065D, która ma długość 289 m oraz przynależy do klasy dojazdowej. Jej szerokość, w obrębie linii rozgraniczających, waha się od 12 m do 14,5 m, a całkowita powierzchnia zajmowana przez tę ulicę wynosi 3854 m². Warto zauważyć, że ulica ta jest jednokierunkowa, prowadząca od ulicy Kazimierza Wielkiego w kierunku zachodnim do ulicy Pawła Włodkowica. W ramach układu drogowego wyznaczono również kontrapas rowerowy, co sprzyja korzystaniu z rowerów jako środka transportu.

Na ulicy św. Antoniego wprowadzono strefę ograniczenia prędkości do 20 km/h, co zwiększa bezpieczeństwo pieszych. Ponadto, ulica stanowi fragment Ścieżki Kulturowej Czterech Świątyń, zachęcając do odkrywania bogatej historii tego miejsca.

Ulica ta ma kilka istotnych połączeń z innymi drogami, co dodatkowo podkreśla jej znaczenie w lokalnej infrastrukturze:

• skrzyżowanie z ulicą Kazimierza Wielkiego,
• włączenie do drogi publicznej: Pasaż Pokoyhof,
• włączenie do drogi publicznej: przejście do ulicy Pawła Włodkowica, ulica św. Antoniego 6, ścieżka kulturowa czterech świątyń,
• włączenie do drogi publicznej: Pasaż Niepolda,
• włączenie do drogi publicznej: przejazd bramowy, przebieg dodatkowy ścieżki kulturowej czterech świątyń, Dziedziniec Tolerancji,
• włączenie do drogi publicznej: droga wewnętrzna od ulicy Ruskiej, ulica św. Antoniego 21, ścieżka kulturowa czterech świątyń,
• skrzyżowanie z ulicą Pawła Włodkowica.

Warto również dodać, że przedłużeniem ulicy po stronie pieszej, za ulicą Pawła Włodkowica oraz Promenadą Staromiejską (Bulwarem Tadka Jasińskiego), jest kładka św. Antoniego, która przebiega nad fosą miejską. Umożliwia to komfortowe dojście do ulicy Podwale.

Zabudowa i zagospodarowanie

Ulica św. Antoniego we Wrocławiu otoczona jest z dwóch stron stałą zabudową pierzejową, której elementy stanowią zarówno cenne obiekty zabytkowe, jak i nowoczesne budynki wspierające architekturę miejską. Teren ten wchodzi w skład śródmiejskiej struktury urbanistycznej, gdzie zabudowa również obejmuje różnorodne przejazdy oraz bramki prowadzące do wnętrz kwartałów. W tych przejściach znajduje się wiele pasaży, gdzie prowadzona jest działalność gastronomiczna, handlowa oraz rozrywkowa.

Dodatkowo, w obrębie tychże przejść wytyczona została trasa Ścieżki kulturowej czterech świątyń, a także Dziedziniec Tolerancji, które przyciągają zarówno mieszkańców, jak i turystów.

Na początku ulicy, w pierzei północnej, wznosi się nowoczesny kompleks biurowo-kinowy zlokalizowany w budynku Wratislavia Tower, mieszczącym się pod adresami ulicy Kazimierza Wielkiego 19–23 oraz ulicy św. Antoniego 7–13. W obiekcie tym funkcjonowało początkowo kino Helios, a obecnie można skorzystać z oferty Kina Nowe Horyzonty, znajdującego się pod adresem Kazimierza Wielkiego 19A–21. Budynek dysponuje znaczną powierzchnią, w tym około 20 tysięcy m² całkowitej oraz 18 tysięcy m² użytkowej. Przy tym zajmuje 3059 m² powierzchni zabudowy, a jego kubatura wynosi 122 000 m³. Oferuje on aż 11 kondygnacji nadziemnych, a także 3 kondygnacje podziemne. W jego piwnicach zaplanowano miejscami postojowymi, które zapewniają komfortowy dostęp do 180 pojazdów.

Ulica św. Antoniego kończy swój bieg na skrzyżowaniu z ulicą Pawła Włodkowica. Tuż za tym miejscem rozpoczyna się Promenada Staromiejska, która biegnie wzdłuż fosy miejskiej, a na omawianym odcinku została ustanowiona Bulwar Tadka Jasińskiego, stanowiący przestrzeń wypoczynkową i rekreacyjną.

Rejon, przez który przebiega ulica, należy do statystycznego obszaru nr 933190. Zgodnie z danymi z dnia 31 grudnia 2018 roku, zameldowanych było w nim 856 osób, co przekłada się na gęstość zaludnienia wynoszącą 6118 osób na km². Ponadto, teren ulicy św. Antoniego znajduje się na wysokości bezwzględnej od 117 do 118 m n.p.m.

Skwer spotkań

Na początku ulicy, przy skrzyżowaniu z ulicą Kazimierza Wielkiego oraz wejściu do pasażu Pokoyhof, w miejscu, gdzie niegdyś znajdował się niewielki parking, powstał w 2012 roku skwer spotkań. Jest to istotny element na trasie kulturowej czterech świątyń. Prace nad jego budową prowadzono od marca do czerwca 2012 roku, a całkowity koszt przedsięwzięcia wyniósł około 500 tys. zł.

W przestrzeni tego skweru zainstalowano wiele interesujących obiektów, w tym rzeźbę „Kryształowa Planeta”, którą stworzyła uznana artystka Ewa Rossano. Ta imponująca, dwumetrowa figura przedstawia dziewczynę ubraną w suknię nawiązującą do kuli ziemskiej. Jej symbolika odzwierciedla jedność świata, mimo obecnych różnic religijnych oraz kulturowych.

Skwer ma również znaczenie w kontekście Dzielnicy Czterech Wyznań, a jego lokalizacja i otaczająca go architektura zachęcają do spotkań oraz refleksji.

Wrocławskie krasnale

Wrocław obfituje w niezwykłe detale architektoniczne i kulturowe, a jego krasnale są jednym z najbardziej rozpoznawalnych symboli miasta. Przy ulicy św. Antoniego oraz w jej bliskim sąsiedztwie można spotkać interesujące figurki tych małych stworzeń, które przyciągają uwagę turystów i mieszkańców.

• Kinoman Młodszy, znajdujący się przy ulicy św. Antoniego 1, przed kinem na ul. Kazimierza Wielkiego, pełni rolę symbolu miłośników sztuki filmowej.
• Krasnale tolerancji, obejmujące saksofonistę oraz krasnala z dreadami, usytuowane w pasażu Pokoyhofa przy ulicy św. Antoniego 2/4, reprezentują otwartość Wrocławia na różnorodność kultur.
• Murarz, umiejscowiony przy ulicy św. Antoniego 23, na szyldzie Cechu Rzemiosł Budowlanych, trzymając wielką kielnię w rączce, czeka na nowe wyzwania.

Te unikalne figurki nie tylko dekorują przestrzeń, ale także niosą ze sobą głębsze przesłania dotyczące sztuki, tolerancji i rzemiosła w Wrocławiu.

Osie widokowe

W kontekście planowania przestrzennego dla tego obszaru, ustalono ochronę kilku kluczowych osi widokowych. Wśród nich wyróżniają się następujące :

• os z kładki św. Antoniego w kierunku wschodnim, prowadząca do ulicy św. Antoniego,
• kanał widokowy rozciągający się wzdłuż ulicy św. Antoniego na całej jej długości, z widokami w obu kierunkach,
• zachowanie widoku na neogotycką fasadę obiektu Biblioteki Uniwersyteckiej w kierunku wschodnim,
• ochronę widoku na Promenadę Staromiejską z kierunku zachodniego,
• osi widokowej wzdłuż ulicy Pawła Włodkowica, prowadzącej w kierunku południowym przez ulicę św. Antoniego z widokiem na zabytkowy budynek przy ulicy Pawła Włodkowica nr 18,
• wzdłuż przejścia od ulicy Pawła Włodkowica do ulicy św. Antoniego, na którym znajduje się Synagoga pod Białym Bocianem, stworzenie widoku urbanistycznego na wieżę kościoła św. Elżbiety.

Dodatkowo, zaleca się zachowanie oraz wzbogacenie panoramy widokowej od strony Fosy Miejskiej, jak również z Promenady Staromiejskiej oraz ulicy Kazimierza Wielkiego. Istotne jest także wykreowanie publicznie dostępnych punktów widokowych na ostatniej kondygnacji wybranych obiektów.

Iluminacje

Wrocławska ulica św. Antoniego znana jest ze swojego unikalnego klimatu, zwłaszcza dzięki efektownym iluminacjom.

Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta ma na celu dbałość o te niesamowite atrakcje wizualne. W ramach swoich obowiązków, odpowiedzialny jest za iluminacje kilku znakomitych obiektów, które możemy podziwiać przy wspomnianej ulicy. Wśród nich wyróżniają się:

• rzeźba „Kryształowa Planeta”,
• kościół św. Antoniego z Padwy.

Ochrona i zabytki

Ulica św. Antoniego w Wrocławiu znajduje się w obszarze objętym szczególną ochroną jako część zespołu urbanistycznego Starego Miasta, który powstał w okresie od XIII do XIX wieku. Został on wpisany do rejestru zabytków pod numerem rej.: 196 w dniu 15.02.1962 oraz A/1580/212 z dnia 12.05.1967. Ważnym aspektem ochrony tego obszaru jest również utworzenie historycznego centrum miasta, które obejmuje szerszy teren w porównaniu do wymienionego zespołu urbanistycznego, a także jest uznawane za pomnik historii.

Wrocław włączył ten obszar do Parku Kulturowego „Stare Miasto”, co oznacza, że zależy mu na ochronie wartości kulturowych i zachowaniu historycznego charakteru tej części miasta. Park ten ma na celu nie tylko ochronę krajobrazu, ale także uporządkowanie przestrzenne oraz właściwe kształtowanie otoczenia, co jest kluczowe dla zachowania dziedzictwa kulturowego.

W ramach tych działań przywrócono historyczną nawierzchnię ulicy oraz oznaczono trasę Ścieżki kulturowej, która prowadzi przez cztery ważne świątynie w tej okolicy. Obszar ten również jest zlokalizowany w strefie ochrony konserwatorskiej, podlegającej szczególnej uwadze władz, oraz w remanencie rehabilitacyjnym dla istniejącej zabudowy i infrastruktury. Dodatkowo, pod ścisłą ochroną znajdują się charakterystyczne kamienne nawierzchnie ciągów pieszych oraz wnętrz urbanistycznych.

W najbliższym otoczeniu ulicy św. Antoniego usytuowane są liczne zabytki, które przyciągają uwagę mieszkańców i turystów, a ich charakterystyka i historia są niezwykle interesujące.

Obiekt i jego lokalizacja	Data powstania oraz numer rejestru	Zdjęcie
Zamknięcie wschodniej osi widokowej
Miejska Kasa Oszczędności oraz Biblioteka Miejska, później biblioteka Uniwersytetu Wrocławskiego ul. Karola Szajnochy 7-9	1886-1891 (projekt R. Plüddemann) 1887-1891 A/2372/420/Wm z dnia 30.12.1982 r.	Brak
Pierzeja południowa
Pasaż Handlowy „Pokoyhof”, obecnie budynek handlowo-usługowy ul. św. Antoniego 2-4	Rok 1910, lata 1920-1925 gez, mpzp	Brak
Kamienica, ul. św. Antoniego 8	Około 1700, druga połowa XIX wieku, 1905 (1700), lata 1861-1874, 1905 A/1589 z dnia 12.02.2010 r.	Brak
Kamienica, ul. św. Antoniego 12	Rok 1888 A/1350 z dnia 29.09.2009	Brak
Kamienica z usługowym parterem ul. św. Antoniego 14	Około 1825 gez, mpzp	Brak
Kamienica, ul. św. Antoniego 16	Około 1905 Lata 1902-1904 A/1352 z dnia 28.09.2009 r.	Brak
Kamienica, ul. św. Antoniego 22	Około 1880 1853 A/1353 z dnia 28.09.2009 r.	Brak
Kamienica mieszczańska, w latach 1848-1945 klasztor ss. Elżbietanek – szpital, dom starców, obecnie budynek mieszkalno-biurowy, ul. św. Antoniego 26	XVI wiek, koniec XVIII wieku, po 1848 r. przebudowa Koniec XVIII wieku A/2705/263 z dnia 30.12.1970 r.	Brak
Kamienica mieszczańska, w latach 1930-1945 klasztor ss. Elżbietanek – szpital, obecnie budynek mieszkalno-biurowy, ul. św. Antoniego 28	XVI wiek, koniec XVIII wieku, około połowy XIX wieku Początek XVIII wieku A/2704/264 z dnia 30.12.1970 r.	Brak
Klasztor Sióstr Elżbietanek, obecnie częściowo klasztor oo. Paulinów, część nieużytkowana, ul. św. Antoniego 30; ul. Pawła Włodkowica 15-17	XVII wiek, XIX wiek XVIII wiek, po 1945 25 z dnia 28.11.1949 r. oraz A/2703/190 z dnia 15.02.1962 r.	Brak
Kościół klasztorny pw. św. Antoniego z Padwy, obecnie rzymskokatolicki pw. św. Antoniego z Padwy parafii pw. św. Mikołaja, ul. św. Antoniego 32	Rok 1680-1692, remont w latach 80. XX wieku A/1297/18 z dnia 28.11.1947 r. i z dnia 23.10.1961 r.	Brak
Dom kapelana klasztornego, plebanii, obecnie kancelarie prawne, ul. św. Antoniego 34	Około 1700 XVIII wiek, po 1945 A/2702/265 z dnia 30.12.1970 r.	Brak
Kamienica, obecnie budynek mieszkalny z usługowym parterem, ul. św. Antoniego 36-38	Rok 1899 gez, mpzp	Brak
Kamienica, obecnie budynek mieszkalny z usługowym parterem, ul. św. Antoniego 40	Rok 1900 gez, mpzp	Brak
Kamienica „Pod Złotym Młotkiem”, obecnie budynek mieszkalno-usługowy, ul. Pawła Włodkowica 27	Około 1870, lata 60. XX wieku (remont, odbudowa) gez, mpzp	Brak
Zamknięcie zachodniej osi widokowej
Promenada Staromiejska (wzdłuż Fosy Miejskiej, na miejscu dawnych fortyfikacji obronnych)	Po 1807 r., projekt 1813 (J.F. Knorr) gez, mpzp	Brak
Pierzeja północna
Pasaż Niepolda (część pd. i wsch.), obecnie pasaż handlowy – kluby ul. św. Antoniego 15 / ul. Ruska 51a, 51b	Rok 1904 1903-1905 A/2477/482/Wm z dnia 16.07.1992 r.	Brak
Zespół budowlany domu handlowego Niepolda, obecnie zespół budowlany „Pasażu Niepolda”, ul. św. Antoniego 15 / ul. Ruska 51, 51a, 51b	Lata 1903-1905 (projekt L. Schlesinger) gez, mpzp	Brak
Kamienica z usługowym parterem, ul. św. Antoniego 23	Około 1880 gez, mpzp	Brak
Kamienica z usługowym parterem, ul. św. Antoniego 25	Około 1870 gez, mpzp	Brak
Kamienica z usługowym parterem, ul. św. Antoniego 31	Około 1870 gez, mpzp	Brak
Oficyna mieszkalna, obecnie budynek mieszkalny, ul. św. Antoniego 33	Rok 1692, lata 80. XX wieku remont A/4037/189 z dnia 15.02.1962 r.	Brak

---

Oceń: Ulica św. Antoniego we Wrocławiu

---