Ulica św. Ducha we Wrocławiu

Ulice i place

Ulica św. Ducha to jedna z interesujących uliczek znajdujących się w sercu Starego Miasta Wrocławia, w jego nowej, dynamicznej części. Znajduje się ona na przedłużeniu ulicy Piaskowej oraz ulicy Grodzkiej, łącząc wspomniane miejsca z Mostem Piaskowym i prowadzącymi dalej ulicami, takimi jak ulica Wincentego Kraińskiego oraz ulica Andrzeja Frycza-Modrzewskiego. Całkowita długość ulicy to zaledwie 140 metrów.

Południowa strona ulicy św. Ducha jest zdominowana przez majestatyczną elewację zabytkowej Hali Targowej, która cieszy się dużym zainteresowaniem zarówno turystów, jak i mieszkańców. Z kolei północna część ulicy prowadzi nas w kierunku Bulwaru Xawerego Dunikowskiego, który wchodzi w skład Promenady Staromiejskiej. Bulwar ten biegnie wzdłuż brzegu rzeki Odry, stanowiąc popularne miejsce spacerowe dla mieszkańców i odwiedzających Wrocław.

Warto zauważyć, że w pobliżu ulicy św. Ducha znajduje się główne ramię rzeki Odry, w okolicach rozdziału Odry Górnej na dwa główne ramiona – Odrę Północną oraz Odrę Południową. Te ciekawe akweny wodne są częścią złożonego systemu, zwanego Śródmiejskim Węzłem Wodnym, który wpływa na rozwój tego regionu i jego infrastruktury.

Historia

W okolicy dzisiejszej ulicy powstał w 1214 roku szpital oraz kościół św. Ducha, których budowę sfinansował Henryk Brodaty. Obiekt ten należał do kanoników regularnych funkcjonujących na wyspie Piasek, pod przewodnictwem opata Witosława. Kompleks usytuowany był w północnej części, w zespołach budynków, w rejonie, który dzisiaj znajduje się przed bulwarem Ksawerego Dunikowskiego. Funkcjonował on jako istotny węzeł komunikacyjny z Nowym Miastem, łącząc się poprzez ulicę Bernardyńską z Górką Kacerską na południu.

W 1241 roku, podczas inwazji Tatarów, obiekty te zostały zniszczone, jednak odbudowę zainicjował Henryk III, który był również założycielem Nowego Miasta. Pierwsze wzmianki o ulicy pochodzą z 1347 roku, kiedy to była ona wspomniana jeszcze bez nazwy, a jedynie odniesiono się do posesji znajdującej się blisko kościoła św. Ducha. Ulica tradycyjnie łączyła wylot ulicy Piaskowej z ulicą Bernardyńską przez Złoty Most. Wskutek likwidacji północnego odcinka tej drugiej ulicy oraz zasypania koryta rzecznego (znanego jako Ujście Oławy, określanego jako Biała Oława) w 1291 roku, powstało nowe połączenie tych szlaków.

Do 1345 roku odnotowywano posesje należące do deme Heyligin geyste in der Nwinstad. Natomiast w 1403 roku zarejestrowano kilkudziesięciu podatników, co świadczyło o dużym daszkowaniu osadnictwa w tym regionie. Kolejne zmiany dotyczące ulicy miały miejsce w wyniku zrealizowanej inwestycji hydrotechnicznej, której celem było skierowanie wód rzeki Odry do dawnego koryta Białej Oławy.

Połączenie z Nowym Miastem, które obejmowało również ten obszar, zostało zapewnione dzięki mostowi koło św. Klemensa, który nieprzerwanie funkcjonował od 1465 roku. Nazwa tego mostu nawiązywała do kościoła św. Klemensa, zbudowanego w 1406 roku przy skrzyżowaniu z ulicą Polską. Most ten był w ówczesnym czasie filią świątyni przylegającej do szpitala św. Ducha, który niestety nie przetrwał do naszych czasów. W 1481 roku powstała kaplica cmentarna św. Fabiana, a do 1558 roku rejestrowano już jedynie 16 posesji w tej okolicy, naprzeciwko zespołu św. Ducha.

W latach 1591–1591 zespół budynków św. Ducha został zlikwidowany, a na wolnym terenie powstał Bastion Piaskowy, znany również jako Brama Piaskowa. Od 1813 roku do końca kilkuletnich etapów rozwijała się Promenada Staromiejska, która przebiegała częściowo między Odrą a ulicą św. Ducha, a na tym fragmencie znajduje się obecnie Bulwar Xawerego Dunikowskiego.

W latach 1906–1908, w miejscu dawnego Arsenału Piaskowego, wzniesiono halę targową według projektu Richarda Plüddemanna oraz Heinricha Küstera. Po zakończeniu II wojny światowej, w wyniku poważnych zniszczeń Wrocławia podczas obleżenia w 1945 roku, miały miejsce istotne przekształcenia układu urbanistycznego. W 1964 roku zlikwidowano północny odcinek ulicy Bernardyńskiej, a już dwa lata później, w 1966 roku, usunięto południowy odcinek ulicy św. Ducha. Na ich miejscu zrealizowano zabudowę spółdzielni mieszkaniowej, a w dalszym sąsiedztwie postawiono szkołę.

Nazwy

Wielowiekowa historia ulicy św. Ducha we Wrocławiu obfituje w różnorodne nazwy, które odzwierciedlają jej przeszłość. Oto niektóre z nich:

  • platea S. Spiritus, znana od 1403 roku,
  • Heiligegeiststraße,
  • św. Ducha, obowiązująca od 1945 roku.

Każda z wymienionych nazw nawiązuje do dawnego kościoła oraz szpitala, które nosiły tożsame imię. Niestety, zabudowa sakralna, która niegdyś stała w tym miejscu, obecnie już nie istnieje. Współczesną nazwę ulicy, św. Ducha, nadał Zarząd Miejski, ogłaszając ją w okólnikach nr 60 z dnia 21 września 1945 roku oraz nr 76 z dnia 19 października 1945 roku.

Układ drogowy

Ulica św. Ducha we Wrocławiu jest obsługiwanym odcinkiem drogi gminnej, przypisanej numeracji 106478D, która rozciąga się na długości 140 metrów, klasyfikowanej jako droga lokalna. Ta urokliwa ulica została usytuowana na działkach o łącznej powierzchni wynoszącej 757 m². Otóż, jej przebieg zaczyna się w miejscu, gdzie łączy się z określonymi ulicami, tj. ulicą Piaskową, Grodzką oraz Mostem Piaskowym, a następnie zmierza ku ulicom Wincentego Kraińskiego oraz Andrzeja Frycza-Modrzewskiego.

Ulica św. Ducha jest też ściśle związana z innymi pobliskimi ulicami, co znacząco podnosi jej komunikacyjną funkcjonalność.

Zabudowa i zagospodarowanie

Obszar przy bieżącym odcinku ulicy z południowej strony wypełniony jest zabytkowym budynkiem Hali Targowej oraz parkingiem, co tworzy przestrzeń użytkową na tym terenie. Z kolei północna strona została przeznaczona na tereny zielone, które obejmują Bulwar Xawerego Dunikowskiego, stanowiący część Promenady Staromiejskiej. Bulwar ten jest kształtowany, aby nawiązywać do płynącej nieopodal rzeki Odra.

W miejscu, gdzie w latach 60. XX wieku zlikwidowano odcinek południowy, obecnie znajdują się błyskotliwe budynki mieszkalne. Nieopodal ulokowana jest również szkoła, której adres to ulica Wincentego Kraińskiego 1. Przez różne okresy była to szkoła podstawowa nr 104 imienia Marii Konopnickiej, nr 29 imienia Konstytucji 3 Maja lub gimnazjum nr 29. Pomysłodawcy zagospodarowania terenu wzięli pod uwagę niewielki skwer, który znajduje się pomiędzy przestrzenią szkoły a pobliskimi budynkami.

Ulica usytuowana jest na wysokości bezwzględnej między 118 a 119 m n.p.m., co wpływa na jej lokalizację i sąsiedztwo. Obszar ten należy do statystycznego rejonu nr 933170, gdzie gęstość zaludnienia wynosiła 6389 osób na km², a na dzień 31.12.2018 r. zameldowanych było 493 mieszkańców.

Ochrona i zabytki

Obszar ulicy św. Ducha jest chroniony jako część zespołu urbanistycznego Starego Miasta, który obejmuje jedne z najcenniejszych zabytków Wrocławia. Zespół ten został wpisany do rejestru zabytków pod numerem 196 w dniu 15 lutego 1962 roku oraz nadany mu numer A/1580/212 w dniu 12 maja 1967 roku. Dodatkowo, dla zapewnienia ochrony, wokół tej okolicy ustanowiono historyczne centrum miasta, które obejmuje szerszy obszar, uznawane za pomnik historii. Miasto wprowadziło te tereny do Parku Kulturowego „Stare Miasto”, gdzie dąży się do zachowania i kształtowania kulturowego oraz historycznego krajobrazu najstarszej części Wrocławia.

Wzdłuż tej historycznej ulicy oraz w jej bliskim sąsiedztwie zlokalizowane są różne cenne zabytki, które warto poznać:

Obiekt i lokalizacjaData powstania oraz numer rejestruZdjęcie
Strona południowa
Hala Targowa, ul. Piaskowa 171906–1908 (projekt: Richard Plüddemann, F. Friese, Heinrich Küster) (rok 1908)
A/2659/401/Wm z 13.04.1979 r.		_
Strona północna
Most Piaskowy1861, remont w 2008 r.
A/1649/330/Wm z 15.10.1976 r.		_
Promenada StaromiejskaPo 1807 r., projekt z 1813 r. (Johann Friedrich Knorr)
gez, mpzp		_
Zamknięcie osi widokowej w kierunku wschodnim
Klasztor franciszkanów, od 1530 r. norbertanów, po 1810 r. – Wyższy Sąd Krajowy, po 1945 r. budynek Uniwersytetu Wrocławskiego, obecnie Instytut Filologii Romańskiej UWr., pl. Biskupa Nankiera 15bPołowa XIII wieku, druga połowa XIII wieku, początek XVII wieku (przebudowa), lata 1682–1695, początek XX wieku, renowacja w 1929 r., po 1945 r., renowacja i remont w 2009 r. (1232 r., XIV, XVII – XVIII wiek, po 1945 r.)
Zespół klasztorny premonstrantów:
  • Kościół pw. św. Jakuba i Wincentego, A/5354/8 z 26.11.1947 r. oraz A/3144/110 (decyzja 108) z 14.02.1962 r.
  • Klasztor, A/32 z 28.11.1947 r. oraz A/3143/109 z 14.02.1962 r.
_

Przypisy

  1. SIP 2019 ↓, Demografia.
  2. SIP 2019 ↓, Mapa wysokościowa.
  3. gim 2019 ↓, O szkole, Historia szkoły.
  4. GEZ 2019 ↓, poz. 6532.
  5. GEZ 2019 ↓, poz. 6215.
  6. GEZ 2019 ↓, poz. 5102.
  7. GEZ 2019 ↓, poz. 5101.
  8. NID 2019 ↓, s. 215.
  9. NID 2019 ↓, s. 213.
  10. Antkowiak 1970 ↓, s. 154-155 (Frycza-Modrzewskiego).
  11. Harasimowicz 2006 ↓, s. 607-608 (Odra Południowa).
  12. Uchwała RMWr 2009 ↓, §22.
  13. Uchwała RMWr 2009 ↓, §34 ust. 2 pkt 3.
  14. Uchwała RMWr 2018 ↓, §27.
  15. Uchwała RMWr 2018 ↓, §28.
  16. Uchwała RMWr 2018 ↓, §31 ust. 2 pkt 6.
  17. Uchwała RMWr 2018 ↓, §32 ust. 2 pkt 1.
  18. Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 64 (Heiligegeiststr.).
  19. NID 2013 ↓.
  20. NID 2019 ↓, s. 207.
  21. Harasimowicz 2006 ↓, s. 886 (Św. Ducha).
  22. Harasimowicz 2006 ↓, s. 558 (Most Złoty).
  23. Harasimowicz 2006 ↓, s. 426 (Kościół św. Klemensa na NM).
  24. Harasimowicz 2006 ↓, s. 263-264 (Hale Targowe).
  25. ZDiUM ulice 2019 ↓, poz. 5609-5610 (Św. Ducha).

Oceń: Ulica św. Ducha we Wrocławiu

★★★★★
Średnia ocena:4.67 Liczba ocen:19