Ujście Oławy

---

Historia

Historia ujścia Oławy do Odry jest bogata i złożona, a jego proces kształtowania się jest wynikiem wielu naturalnych oraz ludzkich działań na przestrzeni wieków. Początkowo rzeczne ujście Oławy znajdowało się znacznie wyżej, w regionie współczesnej Oławy, czyli około 25 km od Wrocławia. W miarę upływu czasu i naturalnych przekształceń hydrologicznych, Oława zaczęła płynąć równolegle do Odry na odcinku od miasta Oława do Wrocławia.

W Wrocławiu rzeka miała swoje ujście w rejonie Arsenału, które z czasem zostało przesunięte. Gdy powstała pierwsza fosa, znana jako Oława Miejska (Czarna Oława), zasilono ją wodami Oławy. Nazwa tej fosy wyraźnie odzwierciedlała jej pochodzenie od rzeki. Dalsze inwestycje inżynieryjne, takie jak budowa zewnętrznej fosy i jej przebudowa, przyczyniły się do powstania kanału, który uchodził do Odry Południowej, w pobliżu ulicy Cieszyńskiego.

Nie można pominąć istotnych faktów związanych z Czarną Oławą, która została zasypana w 1868 roku. Rzeka miała swoje ujście do Zatoki Gondoli, znanej dziś jako Biała Oława, znajdującej się blisko ulicy Jana Ewangelisty Purkyniego. Miejsce to znajdowało się pomiędzy Wzgórzem Polskim, a dawnym budynkiem, w którym obecnie działa Muzeum Narodowe. Ważne jest również, że istniał inny przekop, który prowadził wody Oławy do Odry, w widłach którego z Białą Oławą znajdowała się wyspa Nowe Miasto.

Ostatnia duża zmiana w położeniu ujścia Oławy dotyczyła skrócenia rzeki oraz przesunięcia jej ujścia do obecnej lokalizacji przy Wybrzeżu Juliusza Słowackiego. Zmiany te były związane z rozbiórką miejskich umocnień obronnych oraz zasypywaniem części Fosy Miejskiej. Na końcowym etapie XIX wieku oraz w pierwszej połowie XX wieku, ujście Oławy poniżej mostu Oławskiego, wykorzystywane było jako przystań parowców oraz zimowisko.

Interesującym jest też przypuszczenie, że odcinek Odry Śródmiejskiej, poprowadzony przekopem w latach 1531-1555, częściowo przebiegał dawnym ujściem Oławy, od współczesnej ulicy Zielonego Dębu do Szczytnik.

Data	Wydarzenie
XIII wiek, 1291	Rozpoczęcie budowy Oławy Miejskiej (Czarnej Oławy)
XIII wiek	Start budowy Fosy Miejskiej
1297	Budowa Młyna Siedmiu Kół
XVII wiek	Zmiana kształtu Fosy Miejskiej
1807–1810	Wyburzenie fortyfikacji oraz częściowe zasypanie obu fos
1813	Rozwiązanie Młyna Siedmiu Kół
1842–1844	Budowa Portu Ujście Oławy
1866, 1868 (1869)	Zasypanie fosy wewnętrznej
1873	Uregulowanie ujścia Oławy do Odry
Kwiecień 1882	Początek budowy Mostu Oławskiego
Listopad 1883	Kończenie budowy Mostu Oławskiego
1886	Budowa drewnianej Kładki Muzealnej
1888	Usunięcie fosy i ujścia Oławy przez obecną Zatokę Gondoli
1928	Przebudowa drewnianej Kładki Muzealnej na betonową

Współczesność

Oława wpada do Wrocławia na jego południowo-wschodnim skraju. Położona tuż za miejscowością Radwanice, rzeka przepływa między osiedlami Opatowice a Księże Wielkie, gdzie rozciągają się tereny wodonośne, kluczowe dla zaopatrzenia Wrocławia w wodę pitną. Rzeka zasila te obszary, jednak jedynie w niewielkich ilościach, co jest określane jako przepływ nienaruszalny.

Obok znanego już Parku Wschodniego, Oława dzieli się na ramiona tworzące malownicze wyspy, na których znajduje się park. Rzeka dociera tutaj także do wód Zielonej i Brochówki, które, niestety, wprowadzają pewne zanieczyszczenia, obniżające jakość wody w ostatnim odcinku Oławy w porównaniu do wód przed terenami wodonośnymi. Następnie, Oława kontynuuje swój bieg do osiedla Rakowiec, tworząc przed mostem Rakowieckim niewielkie rozlewisko, niegdyś wykorzystywane jako kąpielisko.

W dalszej kolejności można zauważyć kolejne obiekty, takie jak Most Żabia Ścieżka oraz jaz Małgorzata, znajdujący się około 2 km przed ujściem do Odry. Oława, przy ulicy Szybkiej, posiada również kładkę, natomiast ostatnią przeprawą na rzece jest most Oławski, znajdujący się zaledwie 200 m przed jej ujściem do Odry.

Za tym mostem rzeka płynie w jednolitym korycie, którego brzegi zostały wzmocnione kamiennym brukiem. W końcowych partiach, lewy brzeg otoczony jest murem oporowym, również wykończonym kamieniami. Na krawędzi tego brzegu, jest zlokalizowana ulica Wybrzeże Juliusza Słowackiego. Oława płynie na swoim odcinku w obrębie Wrocławia przez około 7 km.

Odbiorcą wód Oławy jest rzeka Odra, która przepływa od Węzła Szczytnickiego. Na północnym brzegu ujścia, także wzmocnionym murem oporowym, znajduje się niewielka terasa zalewowa, podczas gdy na południowym brzegu tereny są zajęte przez terasy zalewowe oraz różnorodne budowle, w tym te powiązane z zaopatrzeniem w wodę. Do ważniejszych obiektów należy Wieża ciśnień Na Grobli.

Obudowa brzegów Oławy i Odry ma na celu zabezpieczenie stref zalewowych przed erozją, stanowiąc wsparcie dla środowiska naturalnego. Te umocnienia rozciągają się zarówno wzdłuż biegu Oławy, jak i Odry, aż do pobliskiego mostu Grunwaldzkiego i dalej w kierunku Starego Miasta oraz Ostrowa Tumskiego.

Inne obiekty

W związku z ujściem Oławy do Odry powstały różnorodne obiekty, które są współczesnym świadectwem historii tego miejsca. Oto nieliczne z nich:

• Zatoka Gondoli: To znajdująca się obecnie niewielka zatoka Odry, która niegdyś pełniła funkcję ujścia Oławy. W przeszłości wykorzystywana jako przystań, obecnie zyskała nową rolę, funkcjonując jako przystań rekreacyjno-sportowa,
• Port Ujście Oławy: Nazwa tego portu wywodzi się od jego unikalnej lokalizacji, ponieważ jego wejście znajduje się na lewym brzegu Odry, nieopodal ujścia Oławy na 250,4 km rzeki. Basen portowy biegnie równolegle do koryta Oławy, a oba akweny są oddzielone groblą. W przeszłości port ten był wykorzystywany do dostaw surowców oraz materiałów, które były niezbędne dla zakładów zaopatrzenia w wodę. Transport wodny dostarczał między innymi węgiel do przepompowni Świątniki. Port przestał funkcjonować w latach 70. XX wieku, kiedy to był użytkowany przez MPWiK (Port MPWiK). Dziś jego działalność ogranicza się jedynie do niewielkiego zakresu, polegającego na wydobyciu kruszywa z Odry.

---

Oceń: Ujście Oławy

---