Główna droga wodna we Wrocławiu

---

Historia

Wrocław, miasto o bogatej historii, od zawsze odgrywało kluczową rolę na przecięciu szlaków komunikacyjnych. Jednym z najważniejszych z nich jest śródlądowa droga wodna, która obecnie znana jest jako Odrzańska Droga Wodna. W XIX wieku, w ramach tego szlaku, funkcjonował Śródmiejski Węzeł Wodny, który stanowił ważny punkt w sieci transportowej miasta.

Pod koniec XIX wieku, wzrost przewozu ładunków towarowych ujawnił potrzebę budowy nowej drogi wodnej przez Wrocław. Ta konieczność przerodziła się w ogromną inwestycję, polegającą na przeprowadzeniu pierwszej kanalizacji Odry w Wrocławiu. W ramach tego projektu zbudowano nową trasę wodną, która otaczała śródmieście, stając się głównym szlakiem dla transportu towarowego.

Niestety, ograniczony zasięg tej inwestycji szybko doprowadził do sytuacji, w której nowa droga wodna zaczęła tracić na znaczeniu. Już na początku XX wieku, jego parametry, takie jak wymiary komór śluzowych, głębokość tranzytowa oraz wysokość mostów, okazały się niewystarczające w obliczu rozwoju zarówno statków, jak i rosnących potrzeb w zakresie transportu wodnego masowego.

Kolejnym istotnym czynnikiem była konieczność znaczącej poprawy zabezpieczeń przeciwpowodziowych w mieście. Ochrona przed zalewami miała kluczowe znaczenie dla podjęcia decyzji o nowej inwestycji.

W efekcie podjęto kroki w kierunku budowy nowej drogi wodnej, dostosowanej do potrzeb żeglugi oraz nowego systemu zabezpieczenia przeciwpowodziowego. Ta inicjatywa była częścią szerszego programu inwestycyjnego, mającego na celu stworzenie nowoczesnej drogi wodnej na Odrze, odpowiedniej do rosnących potrzeb oraz osiągnięć technologicznych epoki.

Osobny artykuł: Druga kanalizacja Odry we Wrocławiu.

Znaczenie szlaków wodnych

Przed rozpoczęciem pierwszej i drugiej kanalizacji Odry we Wrocławiu, żegluga na rzece odbywała się szlakiem Śródmiejskiego Węzła Wodnego, który został ustanowiony dzięki wykonanemu przekopowi w latach 1530-1555. Po wdrożeniu pierwszej kanalizacji, ten tradycyjny szlak stracił na znaczeniu, ustępując nowo powstałej drodze wodnej, która szybko stała się kluczowym szlakiem transportowym w mieście, szczególnie dla przewozu towarów.

Drugą kanalizację Odry we Wrocławiu zrealizowano z myślą o utworzeniu nowego szlaku, który zyskał miano głównej drogi wodnej. Charakteryzował się on znacznie lepszymi parametrami do żeglugi, co wpłynęło na marginalizację pozostałych szlaków. Śródmiejski Węzeł Wodny stał się praktycznie wykorzystywany jedynie do żeglugi pasażerskiej, a w powojennych latach długo był wyłączony z użytkowania. Z kolei szlak, który powstał w wyniku pierwszej kanalizacji, pozostawał w użyciu głównie dla żeglugi pasażerskiej, rekreacyjnej i turystycznej, takiej jak biała flota i tramwaje wodne, ale i on stopniowo zanikał, zwłaszcza że porty i nabrzeża przeładunkowe były sukcesywnie zamykane.

Niemniej jednak, druga kanalizacja Odry przyniosła znaczące zmiany. Nowy szlak wodny stał się kluczowym elementem transportu towarowego przez miasto; przepływały tędy jednostki zarówno tranzytowe, jak i te z końcowym celem w Wrocławiu. Przy Kanale Żeglugowym wybudowano szereg nabrzeży przeładunkowych, szczególnie obok działających tam fabryk i przedsiębiorstw, a także stocznię rzeczną – Wrocławską Stocznię Rzeczną. Poza tym, wyposażenie Śluzy Bartoszowice oraz Śluzy Zacisze w wrota przeciwpowodziowe umożliwiło wykorzystanie akwenu jako miejsca zimowania statków oraz schronienia w czasie wezbrań.

Obecnie stan ten przetrwał i stanowi integralną część systemu żeglugi na Odrze. Droga wodna, stworzona w efekcie drugiej kanalizacji, jest częścią Odrzańskiej Drogi Wodnej, która związana jest z europejską drogą wodną E30. W świetle aktualnych norm w Polsce, ten odcinek drogi wodnej klasyfikuje się jako III klasa dróg wodnych.

Administracja, zabytki i ochrona

W obecnych czasach Wrocławski Węzeł Wodny, który obejmuje główną drogę wodną oraz szlak boczny, jest zarządzany przez Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej we Wrocławiu. Cała struktura została ukształtowana w wyniku drugiej kanalizacji Odry.

Jednym z cennych zabytków, które przetrwały do dziś, jest Most Trzebnicki Północny, który został wpisany do rejestru zabytków 15 października 1976 roku, pod numerem rej.: A/1644/336/Wm. Most ten świadczy o dziedzictwie technicznym i historycznym regionu.

W obrębie głównej drogi wodnej oraz szlaku bocznego znajdują się obszary, takie jak Wielka Wyspa, Wyspa Opatowicka oraz grobla, która oddziela Kanał Żeglugowy od Kanału Powodziowego. Te tereny są chronione jako zespół przyrodniczo-krajobrazowy, mianowicie Szczytnicki Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy. Ochrona obejmuje także samą Odrę, która uznawana jest za kluczowy korytarz ekologiczny.

Zestawienia

Cieki wodne

Główna droga wodna we Wrocławiu rozpoczyna się w punkcie bifurkacji Kanału Żeglugowego, który łączy się z rzeką Odrą, a kończy z kolei w miejscu, gdzie Stara Odra łączy się z Odrą Główną (Odra Dolna). W ramach jej przebiegu, na trasie można spotkać zarówno kanały żeglugowe, takie jak Kanał Żeglugowy oraz Kanał Różanka, jak również odcinki rzeki, które zostały skanalizowane i uregulowane, reprezentowane przez Starą Odrę.

Ciek	Długość [km]		Śluzy	Mosty	Pozostałe
	Całkowita	W ramach GDW
Kanał Żeglugowy (Kanał Nawigacyjny) (Kanał Północny)	7,6	7,6	Bartoszowice, Zacisze	Kładka Ryczyńska Most B. Chrobrego (północny) Most Jagielloński stary (wschodni, północny) Most Jagielloński nowy (zachodni, północny) Most Warszawski nowy (wschodni, północny) Most Warszawski stary (zachodni, północny) Most Oleśnicki kolejowy (północny)	Przeładownia przy ulicy Betonowej Port Przeładunkowy Paliw Płynnych Przystań Nabrzeże zakładów chemicznych Nabrzeże Nabrzeże Nabrzeże Wojskowy port przeładunkowy paliw płynnych Wrocławska Stocznia Rzeczna
Stara Odra	3,30 (3,00-1,85)	7,20	–	–	–
Kanał Różanka	1,85	1,85	Różanka	Most Trzebnicki (północny) Most Osobowicki (północny)	–

W kontekście głównej drogi wodnej we Wrocławiu żegluga na Starej Odrze odbywa się na dwóch głównych odcinkach:

• Pierwszy odcinek rozciąga się od końca Kanału Żeglugowego do początku Kanału Różanka, obejmujący odległość od 7,400 km do 8,150 km,
• Drugi odcinek zaczyna się na końcu Kanału Różanka aż do połączenia Starej Odry z Odrą Główną (Odrą Dolną) w obrębie 10,000 km do 10,700 km.

Całkowita długość tego odcinka Starej Odry wynosi 3,30 km, jednak na części szlaku żegluga odbywa się również po Kanałem Różanka, który ma długość 1,85 km. W tym obszarze znajduje się Jaz Różanka, który reguluje poziom piętrzenia, co w praktyce ogranicza żeglugę korzystającą z Starej Odry. W rezultacie, na trasie Starej Odry żegluga główną drogą wodną realizowana jest na dwóch odcinkach o sumarycznej długości wynoszącej 3,00 km minus 1,85 km, co łącznie daje około 1,15 km.

Stopnie wodne

Na trasie głównej drogi wodnej umiejscowione są kluczowe stopnie wodne, które wspierają żeglugę i regulację wód.

Stopnie wodne głównej drogi wodnej

stopień wodny	śluza	jaz stopnia	budowla utrzymująca NPP dla śluzy
			stanowisko górne	stanowisko dolne
Stopień Wodny Bartoszowice	Śluza Bartoszowice	Jaz Bartoszowice	Jaz Bartoszowice, Stopień Wodny Opatowice	Śluza Zacisze
Stopień Wodny Zacisze	Śluza Zacisze	Jaz Zacisze	Śluza Zacisze	Stopień Wodny Różanka
Stopień Wodny Różanka	Śluza Różanka	Jaz Różanka	Jaz Różanka	Stopień Wodny Rędzin

Stanowiska wodne

Odcinek Odry we Wrocławiu mieści się w obszarze skanalizowanej rzeki, co oznacza, że każde stanowisko wodne ma związek z odpowiednim stopniem wodnym. Poniższa tabela przedstawia funkcjonalny układ tych stanowisk wodnych, choć warto zaznaczyć, że pierwsze oraz ostatnie stanowisko (między śluzami Janowice a Bartoszowice oraz Różanka a Rędzin) częściowo pokrywa omawianą drogę wodną.

Stanowiska wodne głównej drogi wodnej

stanowisko/śluza	długość	cieki wodne	foto
Śluzy Janowice … Śluza Bartoszowice	8,7 km	Odra, Kanał Żeglugowy	_
Śluza Bartoszowice	187,75 m	Kanał Żeglugowy	_
Śluza Bartoszowice … Śluza Zacisze	4,5 km	Kanał Żeglugowy	_
Śluza Zacisze	187,75 m	Kanał Żeglugowy	_
Śluza Zacisze … Śluza Różanka	3,92 km	Kanał Żeglugowy, Stara Odra, Kanał Różanka	_
Śluza Różanka	196,24 m	Kanał Różanka	_
Śluza Różanka … Śluzy Rędzin	6,49 km	Kanał Różanka, Stara Odra, Odra, Przekop Rędzin	_

Mosty

Budowa nowych szlaków wodnych oraz modernizacja istniejących koryt rzeki wymusiły stworzenie odpowiednich przepraw, które wspierają ruch drogowy, pieszy i kolejowy. W okresie działań wojennych, szczególnie podczas oblężenia Twierdzy Wrocław, wiele mostów doznało poważnych uszkodzeń. Niestety, tylko niewielka część przetrwała w oryginalnej formie, a większość z nich przeszła naprawy i remonty, takie jak Mosty Osobowickie oraz Mosty Trzebnickie. Inne mosty zostały odbudowane lub poddane przebudowie, co dotyczy Mostów Warszawskich oraz Mostów Bolesława Chrobrego, a niektóre z nich zostały znacznie rozbudowane przez dodanie nowych mostów, co miało na celu zwiększenie przepustowości szlaków komunikacyjnych.

Nazwa Mostu	Typ	Długość	Km	Wodny Ciek	Zdjęcie
Kładka Ryczyńska	pieszo-rowerowy	brak	brak	Kanał Żeglugowy	brak
Mosty Bolesława Chrobrego – wschodni (północny)	drogowy	25 m (48,5 m)	2,4 km	Kanał Żeglugowy	brak
Mosty Bolesława Chrobrego – zachodni (południowy)	drogowy	123,7 m (134,7 m)	brak	Kanał Powodziowy	brak
Mosty Jagiellońskie wschodni, północny (stary)	drogowy	21,65 m (22,25 m)	5,3 km	Kanał Żeglugowy	brak
Mosty Jagiellońskie wschodni, południowy (stary)	drogowe	60,49 m	brak	Kanał Powodziowy	brak
Mosty Jagiellońskie zachodni, północny (nowy)	drogowy	39,0 m	5,35 km	Kanał Żeglugowy	brak
Mosty Jagiellońskie zachodni, południowy (nowy)	drogowy	60,0 m	brak	Kanał Powodziowy	brak
Mosty Warszawskie wschodni, północny (nowy)	drogowy	brak	brak	Stara Odra, Kanał Żeglugowy	brak
Mosty Warszawskie wschodni, północny (stary)	drogowy	45,52 m (70,61 m)	6,6 km	Kanał Żeglugowy	brak
Mosty Warszawskie środkowy, północny (stary)	drogowy	189,53 m (182,27 m)	brak	Stara Odra	brak
Mosty Oleśnickie – północny	kolejowy	brak	6,9 km	Stara Odra, Kanał Żeglugowy	brak
Mosty Trzebnickie – północny nr rej.: A/1644/336/Wm z 15.10.1976 r.	drogowy	218,5 m	8,4 km	Stara Odra, Kanał Różanka	brak
Mosty Osobowickie – północny	drogowy	242,5 m	9,0 km 242,50 km Odry	Stara Odra, Kanał Różanka	brak

Locja szlaku

Ostatecznie, istotnym aspektem przedyskutowanym w kontekście głównej drogi wodnej jest jej locja, która zapewnia niezbędne informacje na temat żeglugi i warunków na danym szlaku.

ciek	śluza/stanowisko	element	km	brzeg	foto
Odra	Śluzy Janowice
	8,7 km	… Odra … |
		początek głównej drogi wodnej bifurkacja Kanału Żeglugowego	0,00  244,20 km Odry	prawy	_
Kanał Żeglugowy		Kanał Odpływowy (Przewał Widawski, Przepływ Widawski)	0,400	prawy	_
	Śluza Bartoszowice  długość: 187,75 m  szerokość: 9,6 m		0,500 (0,600) (244,90 km Odry)	n.d.	_
	4,5 km	Kładka Ryczyńska	0,600	n.d.	_
		Przeładownia przy ulicy Betonowej	1,100 (0,900)	prawy	_
		Port Przeładunkowy Paliw Płynnych	2,050 (1,900)	prawy	_
		Most Bolesława Chrobrego  przęsło żeglowne: 23,6 m  prześwit przy WWŻ: 5,40 m	2,400	n.d.	_
		przystań	_	prawy	_
		Nabrzeże zakładów chemicznych	2,600 (3,000)	prawy	_
		nabrzeże	3,450	prawy	_
		nabrzeże	3,600	prawy	_
		nabrzeże	4,200	prawy	_
		Wojskowy port przeładunkowy paliw płynnych	4,600	prawy	_
		Wrocławska Stocznia Rzeczna	_	prawy	_
	Śluza Zacisze  długość: 187,75 m  szerokość: 9,6 m		5,100  (249,10 km Odry)	n.d.	_
	3,92 km	Most Jagielloński (wschodni, północny)  przęsło żeglowne: 9,6 m  prześwit przy WWŻ: 6,73 m	5,300	n.d.	_
		Most Jagielloński (zachodni, północny)  przęsło żeglowne: b.d.  prześwit przy WWŻ: 6,73 m	5,350	n.d.	_
		Most Warszawski wschodni północny (nowy) przęsło żeglowne: b.d. prześwit przy WWŻ: 7,25 m	6,570	n.d.	_
		Most Warszawski zachodni północny (stary)  przęsło żeglowne: 25,0 m  prześwit przy WWŻ: 5,39 m	6,600	n.d.	_
		Most Oleśnicki północny (kolejowy)  przęsło żeglowne: 29,0 m  prześwit przy WWŻ: 5,13 m	6,900	n.d.	_
Stara Odra		ujście Kanału Żeglugowego	7,400	prawy	_
		bifurkacja Kanału Różanka	8,150	prawy	_
Kanał Różanka		Most Trzebnicki północny  przęsło żeglowne: 28,0 m  prześwit przy WWŻ: 5,38 m	8,400	n.d.	_
		Most Osobowicki północny  przęsło żeglowne: 9,6 m  prześwit przy WWŻ: 5,77 m	9,000	n.d.	_
	Śluza Różanka  długość: 196,24 m  szerokość: 9,6 m		9,020  (9,2) (253,3 km Odry)	n.d.	_
Stara Odra	6,49 km	ujście Kanału Różanka	10,000	prawy	_
		ujście Kanału Miejskiego koniec szlaku bocznego	10,100  13,1 km szlaku bocznego	lewy	_
Odra		ujście Starej Odry koniec głównej drogi wodnej i szlaku ŚWW	10,700  255,60 km Odry (255,80)	prawy	_
		… Odra …
	Śluzy Rędzin

---

Oceń: Główna droga wodna we Wrocławiu

---