Stopień Wodny Różanka

---

Elementy stopnia

Stopień wodny Różanka jest złożonym obiektem, który obejmuje różnorodne elementy hydrotechniczne. W jego skład wchodzi nie tylko infrastruktura budowlana, ale także różne obiekty pomocnicze oraz towarzyszące. Kluczowe komponenty, które definiują ten stopień, to:

• Jaz Różanka,
• Śluza Różanka.

W dodatku do tych istotnych struktur wzniesiono także wiele elementów pomocniczych oraz obiektów związanych z obsługą stopnia oraz administracją, co przyczynia się do jego efektywnego funkcjonowania.

Historia

Obecny kształt Stopnia Wodnego Różanka jest rezultatem ważnych inwestycji, które miały na celu budowę nowej drogi wodnej oraz nowego systemu zabezpieczenia przeciwpowodziowego dla miasta. Proces ten trwał od 1913 do 1917 roku. Nowa droga wodna, która przechodzi przez ten stopień, pełni rolę obwodnicy w ramach Odrzańskiej Drogi Wodnej. Jej parametry żeglugowe przewyższają te, które można spotkać na drogach wodnych związanych z Szlakiem Wielkiej Żeglugi oraz Śródmiejskim Węzłem Wodnym.

Lata	Obiekt	Wydarzenie, rodzaj robót
1914	Jaz Różanka	Budowa jazu kozłowo-iglicowego
1916	Śluza Różanka	Budowa
1917	Śluza Różanka	Budowa maszynowni
1918	Śluza Różanka	Budowa sterowni
1948	Śluza Różanka	Rozpoczęcie eksploatacji po naprawach niewielkich zniszczeń wojennych
1981	Jaz Różanka	Przebudowa na jaz sektorowy
1994	Śluza Różanka	Wymiana zamknięcia górnego – segmentu

Nazewnictwo

W okresie powojennym, w naszym kraju pojawiły się odpowiednie terminy i nazwy odnoszące się do rozmaitych obiektów związanych z infrastrukturą hydrotechniczną oraz towarzyszącymi im kanałami wodnymi. Istotne jest, że nazewnictwo, które dzisiaj stosujemy, wywodzi się od osiedla Różanka, położonego na północnym brzegu Kanału Różanka. W kontekście śluzy, przyjęto nazwę zgodną z nazwą stopnia wodnego, co skutkuje określeniem: Śluza Różanka, natomiast dla jazu używamy terminu: Jaz Różanka. Warto zaznaczyć, że wykorzystywane obecnie nazwy są zbieżne z kontekstem historycznym, ponieważ obiekty te powstały, gdy Wrocław był częścią Niemiec i miały wcześniej swoje niemieckie odpowiedniki.

Obecna nazwa	Alternatywna nazwa	Nazwa w języku niemieckim	Zdjęcie
Jaz Różanka	Brak	Brak	Brak
Śluza Różanka	Brak	Rosentaler Schleusse	Brak
Kanał Różanka	Kanał Żeglugowy, Nawigacyjny	Brak	Brak

Lokalizacja stopnia

Opisywana konstrukcja hydrotechniczna zajmuje strategiczne miejsce w układzie wodnym, obejmując budowle piętrzące zlokalizowane w dwóch odrębnych ciekach wodnych: na bocznym ramieniu rzeki Odra, które określane jest mianem Starej Odry, oraz na specjalnie wydzielonym kanale wodnym, znanym jako Kanał Różanka. Te dwa kluczowe elementy systemu nie są osadzone w jednej lokalizacji, lecz rozdzielone pomiędzy różne punkty wzdłuż biegu rzeki. W przypadku tego stopnia, jaz znajduje się wyżej w kierunku biegu rzeki, natomiast śluza usytuowana jest niżej. Warto zwrócić uwagę, że nad jazem przebiegają Mosty Trzebnickie, zaś poniżej jazu oraz jednocześnie powyżej śluzy znajdują się Mosty Osobowickie.

Element stopnia	Km biegu	Kierunek	Brzeg	Przyczółek, ramię kanał	Elementy pomocnicze, towarzyszące
Jaz Różanka	5,15 Starej Odry	Południowy	Lewy	Grobla rozdzielająca Starą Odrę i Kanał Miejski, za nią osiedle Kleczków	Budynek sterowni, kładka, przepławka dla ryb
		Stara Odra
		Północny	Prawy	Grobla rozdzielająca Kanał Różanka i Starą Odrę
Śluza Różanka	253,30 km Odry; 9,0 km Głównej Drogi Wodnej	Południowy	Lewy		Budynki: maszynowni, sterowni, administracyjny
		Kanał Różanka
		Północny	Prawy	Różanka

Miejsce w układzie funkcjonalnym

Wrocław, usytuowany nad skanalizowanym fragmentem rzeki Odra, charakteryzuje się obecnością Stopnia Wodnego Różanka, który jest integralnym elementem całego systemu regulacyjnego. Pełni on funkcję utrzymywania optymalnego poziomu wody w rzece. Bezpośrednio za Różanką znajduje się Stopień Wodny Zacisze, który stanowi istotny krok w układzie hydrotechnicznym.

Równolegle do tego drobniejszego stopnia, w obrębie Śródmiejskiego Węzła Wodnego, zlokalizowany jest Mieszczański Stopień Wodny. Dodatkowo, wzdłuż Miejskiej Drogi Wodnej przebiegają Stopień Wodny Psie Pole oraz Śluza Miejska, które również wspierają funkcjonowanie szlaku wodnego.

Warto zaznaczyć, że Jaz Psie Pole stanowi poprzedni stopień przed Jazem Różanka, a zgodnie z biegiem rzeki kolejnym przystankiem jest Stopień Wodny Rędzin.

Trasa, która prowadzi przez Stopień Wodny Różanka, uznawana jest za drogę wodną w myśl obowiązujących przepisów prawnych. To zgodne z rozporządzeniem Rady Ministrów odnośnie do śródlądowych dróg wodnych, które zawiera zbiór odpowiednich szlaków. Wykaz ten, będący załącznikiem do rozporządzenia, uwzględnia zarówno funkcjonalność, jak i znaczenie rozwiniętej sieci dróg wodnych we Wrocławiu.

Obiekty podstawowe

Obiekty podstawowe stanowią kluczowe elementy stopnia wodnego, mają na celu utrzymanie wyznaczonego poziomu piętrzenia oraz realizację specyficznych funkcji architektonicznych, dla jakich zostały zaprojektowane. W przypadku normalnego poziomu piętrzenia, spad na stopniu wynosi 2,3 m.

Nazwa	Ramię, Kanał	Rodzaj	Data Powstania	Podstawowe Dane
Jaz Różanka	Stara Odra	Jaz	1914 (1981)	3 przęsła o długości 25,0 m; typ zamknięcia: sektorowe
Śluza Różanka	Kanał Różanka	Śluza wodna	1916	Wymiary: 193,0 x 9,6 m; typ zamknięcia: górne – segmentowe, dolne – wrota wsporne

Pozostałe obiekty

W pobliżu śluzy zlokalizowane są budynki przy ul. Osobowickiej 2, które pełnią istotne funkcje związane z operowaniem stopniem wodnym. Można tu zauważyć dwa główne obiekty: budynek maszynowy oraz budynek sterowni, a także administracyjny budynek stopnia. Obie konstrukcje są murowane, a ich czterospadowe dachy pokryte są dachówką, co podkreśla ich solidność i trwałość. W rzucie poziomym budynki mają formę prostokąta.

Obiekty te mają dwie kondygnacje, co oznacza, że są to budynki jednopiętrowe. Natomiast budynek administracyjny jest parterowy, zbudowany w stylu tzw. muru pruskiego, co nadaje mu unikalny charakter. Dodatkowo, przy jazie, na prawym przyczółku został wzniesiony budynek sterowni, do którego prowadzi kładka jazowa z Mostu Trzebnickiego. Na lewym przyczółku jazu z kolei powstała przepławka dla ryb, co jest istotnym elementem dla ekosystemu wodnego.

---

Oceń: Stopień Wodny Różanka

---