Stopień Wodny Zacisze

---

Elementy stopnia

Stopień Wodny Zacisze to skomplikowana konstrukcja, która składa się z dwóch kluczowych komponentów hydrotechnicznych. W ich skład wchodzą budowle piętrzące oraz liczne obiekty pomocnicze i towarzyszące. Wśród najważniejszych elementów, które można wyróżnić, należy uwzględnić:

• Jaz Zacisze,
• Śluza Zacisze.

Poza wymienionymi obiektami służącymi do piętrzenia wód, zaprojektowano także różnorodne elementy pomocnicze oraz towarzyszące, które odgrywają istotną rolę w funkcjonowaniu stopnia. Wśród tych elementów znajdują się budynki techniczne oraz administracyjne, a także budynek sterowni śluzy, który zapewnia sprawną obsługę systemu. Dodatkowo, w obrębie kompleksu usytuowane są różnorodne urządzenia oraz budowle techniczne, które wspierają jego działalność.

Historia

Obecny kształt Stopnia Wodnego Zacisze jest efektem dużej inwestycji, która miała na celu nie tylko budowę nowej drogi wodnej, ale również wprowadzenie nowoczesnego systemu zabezpieczenia przeciwpowodziowego w mieście. W ramach tych działań zrealizowano również kolejne inwestycje związane z modernizacją oraz budową nowych obiektów. Proces budowlany rozpoczął się w latach 1913–1917.

W trakcie realizacji przedsięwzięcia, niektóre z pierwotnych obiektów zostały przebudowane, natomiast inne niestety zostały zniszczone i zdemontowane. Dzięki tym pracom, Stopień Wodny Zacisze funkcjonuje obecnie w nowej, ulepszonej formie.

Rok	Obiekt	Opis wydarzenia, typ prac
1913	Stopień wodny Zacisze	Początek budowy
1917	Stopień wodny Zacisze	Zakończenie budowy
1948	Budynek mieszkalny	Przebudowa
1954	Jaz Zacisze	Wyłączenie z eksploatacji
1980–89	Budynek mieszkalny	Rozbudowa

Nazewnictwo

W okresie powojennym, w Polsce, rozwijało się właściwe nazewnictwo dotyczące obiektów hydrotechnicznych oraz ich towarzyszącej infrastruktury, a także kanałów wodnych. W odniesieniu do tych konstrukcji, nazwy mają swoje źródło w osiedlu Zacisze, usytuowanym na południowym, lewym brzegu Kanału Powodziowego. Należy zaznaczyć, że dla obiektów takich jak śluz oraz jaz używane są nazwy zgodne z terminologią Stopnia Wodnego Zacisze, czyli Śluza Zacisze oraz Jaz Zacisze.

Warto również podkreślić, że istniejące obecnie obiekty stopnia, zbudowane w czasach, gdy Wrocław był częścią Niemiec, miały wcześniej swoje niemieckie odpowiedniki. Poniżej przedstawiono zestawienie aktualnych nazw w języku polskim oraz ich historycznych nazw w języku niemieckim.

aktualna nazwa	nazwa w języku niemieckim
Jaz Zacisze	Nakonzbrücke Wehr
Śluza Zacisze	Nakonzbrücke Schleuse
Ulica Folwarczna	Zedlitz Weg
Mosty Jagiellońskie	Nakonz Brücke, Wilhelmsruher Schleussen Brücke
budynek śluzy	Schleusemeister Haus

Lokalizacja stopnia

Obszar, w którym zlokalizowany jest stopień wodny, obejmuje budowle piętrzące, które znajdują się w dwóch kanałach wodnych. Kanały te są rozdzielone groblą, której korona nosi nazwę Ulica Folwarczna. Warto zauważyć, że dostęp do stopnia zapewniają dwie główne drogi – od strony osiedla Zacisze znajduje się Aleja Kochanowskiego, natomiast z północnej strony do stopnia dojeżdżamy przez Ulicę Brücknera, przy której usytuowane są Mosty Jagiellońskie.

W rejonie stopnia została zbudowana przeprawa, której głównym elementem są wspomniane wcześniej mosty drogowe. Jest to istotny punkt komunikacyjny dla okolicznych mieszkańców oraz dla ruchu tranzytowego.

Element stopnia	245,04 km biegu	Kierunek	Brzeg	Przyczółek, ramię kanał	Elementy pomocnicze, towarzyszące
Jaz Zacisze	4,87 km Kanału Powodziowego	Południowy	Lewy	Zacisze	Most Jagielloński, magazyn
		Kanał Powodziowy
		Północny	Prawy	Grobla rozdzielająca kanały (Ulica Folwarczna)
Śluza Zacisze	249,4 km Odry 5,1 Kanału Żeglugowego	Południowy	Lewy		Most Jagielloński, budynki administracyjne i techniczne, budynek sterowni, wrota przeciwpowodziowe
		Kanał Żeglugowy
		Północny	Prawy	Kowale, Mirowiec

Miejsce w układzie funkcjonalnym

Wrocław, usytuowany nad skanalizowanym fragmentem rzeki Odra, pełni kluczową rolę w systemie hydrotechnicznym, gdzie Stopień Wodny Zacisze stanowi jeden z szeregu stopni, które umożliwiają utrzymanie odpowiedniego poziomu wody. W tym kontekście są następujące elementy:

• poprzednim stopniem wodnym jest Stopień Wodny Bartoszowice,
• równorzędnie na Miejskiej Drodze Wodnej we Wrocławiu funkcjonuje Stopień Wodny Psie Pole,
• następnym stopniem jest Stopień Wodny Różanka.

Szlak wodny, który przebiega przez Stopień Wodny Zacisze, stanowi drogę wodną według obowiązujących przepisów. Został on ujęty w rozporządzeniu Rady Ministrów dotyczącym śródlądowych dróg wodnych, a jego wykaz jest załączony do dokumentacji regulacyjnej, określając tzw. Odrzańską Drogę Wodną. Ta droga wodna jest kluczowym elementem międzynarodowej śródlądowej drogi wodnej E–30, natomiast boczny szlak kieruje się przez Stopień Wodny Psie Pole.

Obiekty podstawowe

Obiekty podstawowe stopnia wodnego funkcjonują jako elementy zapewniające odpowiedni, założony poziom piętrzenia, a także umożliwiające realizację różnych, specyficznych zadań, dla których zostały zaprojektowane. Spad na stopniu w przypadku normalnego poziomu piętrzenia wynosi: 3,1 m dla śluzy oraz 2,3 m dla jazu, jednakże jaz pozostaje obecnie wyłączony z eksploatacji.

Nazwa	Ramię, Kanał	Rodzaj	Data Powstania	Podstawowe Dane	Foto
Jaz Zacisze	Kanał Powodziowy	Jaz	1917	Przęsła: 54,04 m; Zamknięcia: Kozłowo-Iglicowe	_
Śluza Zacisze	Kanał Żeglugowy	Śluza Wodna	1917	Wymiary: 187,0 × 9,6 m; Zamknięcia: Wrota Wsporne	_

Pozostałe obiekty

Wśród różnorodnych obiektów, które są niezbędne dla funkcjonowania stopnia wodnego, można wskazać kilka kluczowych elementów towarzyszących, które zostały zrealizowane w jego obrębie.

• kanał powodziowy i żeglugowy, które zostały oddzielone groblą,
• mosty jagiellońskie,
• budynki różnego przeznaczenia, w tym:
• budynek kierownika stopnia,
• szopa jazowa,
• budynek gospodarczy,
• sterownia śluzy,
• budynek mieszkalny,
• dyżurka i szalet,
• tory kolejki do przewozu iglic z obrotnicą,
• wrota przeciwpowodziowe w głowie dolnej śluzy.

---

Oceń: Stopień Wodny Zacisze

---