Ulica Bernardyńska we Wrocławiu

---

Historia

„Ulica Bernardyńska we Wrocławiu ma bogatą historię, która rozpoczęła się po 1263 roku, kiedy to przywilej lokacyjny Henryka III z dnia 9.04.1263 r. doprowadził do rozplanowania Nowego Miasta. Ulicę tę wytyczono w południowej części, która od 1394 roku była znana jako Ziegengasse, co w tłumaczeniu oznacza Kozia. Już w XIII wieku w rejonie tej ulicy istniało zwarte skupisko tkaczy sukienników, co świadczy o ważności tego miejsca.

Kolejnym krokiem w rozwoju układu ulic w okolicy była jej rozbudowa w kierunku południowym, aż do furty Ketzerthor, co miało miejsce do XV wieku. Było to możliwe dzięki zasypaniu kolejnych odcinków rzeki Oławy. Początkowo ulica pełniła funkcje komunikacyjne, łącząc Górkę Kacerską na południu z rejonem szpitala Św. Ducha na północy.

W 1406 roku, przy skrzyżowaniu Bernardyńskiej z ulicą Polską, zbudowano kościół św. Klemensa, który był filią świątyni znajdującej się przy szpitalu św. Ducha. Niestety, ta dawniej znacząca budowla nie dotrwała do naszych czasów. W 1453 roku powstał następny istotny obiekt – klasztor oraz kościół Bernardynów, które uległy poważnym zniszczeniom podczas działań wojennych w obrębie Wrocławia w 1945 roku. W latach 1948 ruiny zostały zabezpieczone, a odbudowa miała miejsce pomiędzy 1956 a 1972 rokiem, pod kierunkiem dra inż. arch. Edmunda Małachowicza. Obecnie w tym kompleksie mieści się Muzeum Architektury.

Ulica ta utrzymywała także połączenie z ramionami bocznymi Oławy aż do czasu ich zasypania oraz przeniesienia jej ujścia do nowego położenia. W przeszłości na końcach ulicy znajdowały się mosty: Most Kacerski, zlokalizowany na południowym krańcu w pobliżu skrzyżowania z obecną aleją Juliusza Słowackiego, oraz Most Złoty na północy, łączący ulice z kierunkiem do ulicy Św. Ducha.

Niestety, północna część Bernardyńskiej, która znajdowała się za ulicą Jana Ewangelisty Purkyniego, została zlikwidowana w 1964 roku, a teren ten został przeznaczony na potrzeby szkoły. Projekt tej placówki powstał w 1962 roku, a realizowali go wrocławscy architekci A. i J. Tarnowscy. Szkoła podstawowa nr 104 imienia Marii Konopnickiej została uroczyście otwarta 22 października 1966 roku.

Nazwy

W swojej historii ulica przeszła przez różne etapy, a jej nazwy odzwierciedlają zarówno zmiany społeczne, jak i kulturowe. Warto przyjrzeć się, jakie nazwy nadawano tej ulicy na przestrzeni lat.

• Ziegengasse (Kozia) – to pierwsza nazwa, jaką nosiła ulica, obowiązywała od 1394 roku w odcinku południowym. W XV wieku określano ją jako „plac na Nowym Mieście blisko bramy Kacerskiej”, a później jako Nowomiejsko-kościelna,
• Thalgasse (Dolinna) – od XVII wieku dotyczyła odcinka północnego, gdzie jej nazwa była często przekręcana na Thalergasse (Talarowa) oraz Dolna,
• Kirchstrasse (Kościelna) – od 1824 roku do 1945 roku, obejmowała połączone odcinki północny oraz południowy,
• Bernardyńska – od 1945 roku, aktualna nazwa ulicy.

Nazwa Kirchstrasse nawiązywała do bliskości kościoła św. Bernardyna. Obecna nazwa została nadana przez Zarząd Miejski, zgodnie z ogłoszeniem zawartym w okólniku nr 97 z dnia 31 listopada 1945 roku i odnosi się do istniejącego w tym miejscu zespołu zabudowy klasztoru bernardynów.

Układ drogowy

Ulica Bernardyńska we Wrocławiu jest droga gminną, oznaczoną numerem 104982D, o długości 183 m, klasy dojazdowej, która znajduje się na działce o powierzchni 2055 m². Trasa przebiega od ulicy Jana Ewangelisty Purkyniego aż do placu Dominikańskiego. Całkowita długość tej ulicy znajduje się w obszarze, gdzie obowiązuje strefa ograniczenia prędkości do 30 km/h. Na jezdni ulicy wyznaczono kontrpas rowerowy, co sprzyja bezpieczeństwu oraz komfortowi użytkowników drogi.

Ulica Bernardyńska ma kilka połączeń z sąsiednimi trasami, co czyni ją dobrze skomunikowaną. W szczególności można wyróżnić:

• skrzyżowanie z ulicą Jana Ewangelisty Purkyniego,
• włączenie do drogi publicznej – ul. św. Jana Kapistrana, która jest przeznaczona na ciąg pieszo-rowerowy,
• skrzyżowanie z placem Dominikańskim,
• oraz z Aleją Juliusza Słowackiego.

Zabudowa i zagospodarowanie

Zachodni fragment omawianej ulicy prezentuje dość niejednorodną zabudowę, ograniczoną jedynie do jej krańców. W południowej części znajduje się dawny budynek Królewskiej Intendentury Wojskowej, obecnie przekształcony w Zakład Opieki Zdrowotnej. Za nim, w kierunku północnym, rozciąga się obszar niezabudowany, natomiast przy ulicy Jana Ewangelisty Purkyniego 5 można zobaczyć powojenny biurowiec. Całościową koncepcję zagospodarowania tego terenu przewidziano z uwzględnieniem usług w obszarze kultury i nauki, jednak przewidziano również możliwość niewielkiego osiedlenia, przy zachowaniu ochrony budynku, który znajduje się na gminnej liście zabytków, przy placu Dominikańskim 6.

Wchodząc w szczegóły dotyczące wschodniej strony ulicy, w południowej jej części zlokalizowany jest skrawek Parku Juliusza Słowackiego, który także przewidziano pod zabudowę z myślą o obiektach kultury oraz odpowiednich usługach towarzyszących. Za parkiem znajduje się zespół zabytkowych budynków dawnego klasztoru oraz kościoła, który obecnie stanowi część zespołu pobernardyńskiego. Te historyczne obiekty są wykorzystywane dla potrzeb Muzeum Architektury, które przyciąga liczne grono zwiedzających.

W północnej części tej zabudowy, pomiędzy ulicą Bernardyńską a takimi ulicami jak Jana Ewangelisty Purkyniego, św. Jana Kapistrana i ulicy Styki i Kossaka, znajduje się niewielki plac o powierzchni 5249 m². Obszar ten był w przeszłości wykorzystywany jako parking, obecnie zaś funkcjonuje jako Zieleniec przy Purkyniego. W planach jest budowa pieszo-rowerowego ciągu komunikacyjnego oraz obiektów związanych z kulturą.

Dalej na południe, za zdradliwą jezdnią, na terenie Zieleńca przy Baseti, dostrzegamy pozostałości dawnej bastei obronnej, znanej jako Basteja Hioba, a tuż za nią zlokalizowana jest Galeria Dominikańska. Natomiast na północ od Bernardyńskiej, w sąsiedztwie ulicy Jana Ewangelisty Purkyniego, można znaleźć teren szkoły, znajdującej się przy ulicy Wincentego Kraińskiego 1, która w przeszłości pełniła rolę szkoły podstawowej oraz gimnazjum.

Na zakończenie warto zauważyć, że opisywana ulica położona jest na obszarze o wysokości bezwzględnej mieszczącej się w przedziale 117 – 119 m n.p.m. Obszar ten wchodzi w skład statystycznego rejonu nr 933180, gdzie gęstość zaludnienia wynosiła 60 osób/km², a na dzień 31 grudnia 2018 roku zameldowane były 19 osoby.

Ochrona i zabytki

Obszar, w którym jest zlokalizowana ulica Bernardyńska, znajduje się pod szczególną ochroną jako część zespołu urbanistycznego Starego Miasta, które powstało między XIII a XIX stuleciem. Zostało ono wpisane do rejestru zabytków pod numerem rej.: 196 w dniu 15 lutego 1962 roku oraz posiada numer A/1580/212 z dnia 12 maja 1967 roku. Ponadto dla jeszcze szerzej rozumianego obszaru ustanowiono historyczne centrum miasta, które również stanowi pomnik historii. Miasto włączyło to miejsce jako wyjątkowe i potrzebujące ochrony do Parku Kulturowego „Stare Miasto”. Inicjatywa ta ma na celu zabezpieczenie krajobrazu kulturowego oraz dbałość o właściwe kształtowanie i zachowanie charakterystycznych cech najstarszej części Wrocławia.

W bezpośrednim pobliżu ulicy Bernardyńskiej znajdują się następujące cenne zabytki:

Obiekt i lokalizacja	Data powstania i nr rejestru	Zdjęcie
Strona zachodnia
Królewska Intendentura Wojskowa, obecnie ZOZ Plac Dominikański 6	1844 r. gez, mpzp	_
Strona wschodnia
Kościół klasztorny pw. św. Bernardyna ze Sieny, obecnie Muzeum Architektury ul. Bernardyńska 5	lata 1463-1502, lata 1609-1619, 1628 r. pożar, odbudowa do 1634 r., lata 1702-1704 przebudowa, lata 1899-1901 renowacja, zniszczony w 1945 r., lata 1956-1965 odbudowa A/1298/16 z dnia 28.11.1947 r. i z dnia 23.10.1961 r.	_
Klasztor Zakonu Bernardynów (Franciszkanów Obserwantów), obecnie Muzeum Architektury ul. Bernardyńska 5	około 1500 r., 1628 r. pożar, odbudowa do 1634 r., 1782 r., 1827 r. rozbudowa, 1907 r. renowacja, lata 1871-1872 rozbudowa, 1945 r. zniszczony, lata 1956-1974 odbudowa A/1299/17 z dnia 8.11.1958 r. i z dnia 23.10.1961 r.	_
Park im. Juliusza Słowackiego Aleja Juliusza Słowackiego	lata 20. XIX wieku, lata 1878-1884, po 1945 r. gez, mpzp	_
Zamknięcie południowej osi widokowej
Basteja obronna, znana jako Basteja Hioba Aleja Juliusza Słowackiego	wzmiankowana 1486 r. (basteja), 1588 r. (przebudowa i rozbudowa – bastion), 1807 r. (zburzona część nadziemna), połowa XIX wieku – budynek mieszkalny; 1926 r. (częściowa adaptacja kazamat na piwiarnię Dominikanenkeller, 1967 r.) koniec XV wieku, XX wiek A/2780/250 z dnia 17.04.1967 r.	_

---

Oceń: Ulica Bernardyńska we Wrocławiu

---