Ulica Nożownicza we Wrocławiu

---

Historia

Początkowo teren, na którym współcześnie znajduje się ulica Nożownicza, był zbiorem niezależnych uliczek, które łączyły różne szersze arterie miejskie. Historia tego miejsca sięga czasów, kiedy istniał cech nożowników, co miało istotny wpływ na późniejsze nazewnictwo tej ulicy. Należy jednak zauważyć, że przez pewien okres zachodni fragment ulicy, prowadzący w kierunku miejskiego więzienia zbudowanego w pierwszej połowie XIV wieku, miał inną nazwę. Różne nazwy przypisywane były również wschodniej części tej ulicy.

Początkowo związek ulicy Nożowniczej z rzemiosłem nożowniczym był szczególnie widoczny w zachodniej części, gdzie ulica wiódł w kierunku od ulicy Więziennej do ulicy Kuźniczej. Archeolodzy odkryli na terenie dzisiejszych numerów 16, 18 i 20 zespół maleńkich, jednolitych, jednoizbowych kamienic w stylu gotyckim, które najprawdopodobniej były zamieszkane przez ubogich członków cechu nożowników.

Co więcej, znaczna część działek przylegających do tej ulicy w minionych wiekach pełniła rolę oficyn dla budynków usytuowanych przy sąsiednich ulicach. Te historyczne powiązania wskazują na bogate dziedzictwo, jakie kryją mury ulicy Nożowniczej.

Nazwy

W historii Wrocławskiej Ulicy Nożowniczej można dostrzec wiele występujących nazw, które odzwierciedlają jej zmieniający się charakter na przestrzeni lat. Oto lista najważniejszych z tych nazw:

• wczesne nazwy:
• „uliczka poprzeczna za więzieniem” – dotyczyła zachodniej części od ulicy Więziennej do ulicy Kuźniczej, obowiązywała w latach 1403 r. do 1419 r.,
• Płaszczarska, Mentelergasse, a także Nowopłaszczarska – odnosiła się do wschodniej części zaczynającej się od ulicy Szewskiej, od 1403 r.,
• Roeweffergasse – używana w XVI wieku,
• Messergasse – obejmująca zachodni odcinek do ulicy Szewskiej, zaczynając od 1419 r.,
• w XVIII wieku:
• Messergasse – zachodnia część,
• Kleine Messergasse – rozciągająca się od ulicy Szewskiej do Łaciarskiej, wprowadzona w 1743 r.,
• Röftergässe, Kleine Messerschmiedegasse, Klemptnergasse – odnoszące się do wschodniej części,
• Messergasse – całkowity zasięg, funkcjonująca od 1824 r. do 1945 r.,
• Nożownicza – nazwa, która obowiązuje od 1945 r.

Warto zauważyć, że wcześniejsza nazwa Messerstrasse, która używana była od 1419 roku, nawiązywała do cechu nożowników (nóż – niem. messer). Obecna nazwa ulicy została nadana przez Zarząd Miejski i ujęta w okólniku nr 97 z dnia 31.11.1945 r.

Układ drogowy

Ulica Nożownicza jest drogą gminną o długości 446 m, klasyfikowaną jako dojazdową. Znajduje się w niewielkiej, ale istotnej części Wrocławia, w której ulokowane są różne skrzyżowania, a także powiązane ulice i place.

W kontekście tego miejsca, warto zwrócić uwagę na następujące skrzyżowania, które są integralną częścią układu drogowego:

• ulica Odrzańska,
• ulica Więzienna,
• ulica Kuźnicza,
• ulica Szewska, jednostorowa linia tramwajowa,
• ulica Łaciarska,
• ulica Jodłowa,
• plac Nowy Targ.

Te ulice i skrzyżowania znacząco wpływają na komunikację w tej części Wrocławia i stanowią ważne punkty w miejskim układzie drogowym.

Zabudowa i zagospodarowanie

Ulica Nożownicza, usytuowana w obrębie Starego Miasta, charakteryzuje się zabudową mieszkalną i usługową, z wieloma inicjatywami mającymi na celu stworzenie centrów aktywności. Niestety, zniszczenia wojenne podczas oblężenia Wrocławia w 1945 roku doprowadziły do znacznych strat, przez co w tym rejonie pozostały jedynie nieliczne zabytkowe obiekty, a większość budynków to konstrukcje powojenne.

Po stronie północnej ulicy można zaobserwować niemal nieprzerwany ciąg pierzejowy, składający się z dawnych kamienic oraz nowoczesnej zabudowy mieszkalnej i mieszkalno-usługowej. Wyjątkiem w tej architektonicznej spójności jest otwarty wjazd do wnętrza kwartału pomiędzy budynkami przy ulicy Nożowniczej 14/16 oraz obiektem znajdującym się przy ulicy Kuźniczej 48. W związku z tym, podnosi się potrzebę przebudowy istniejącego budynku przy ulicy Nożowniczej 16, co pomoże uzupełnić pierzeję północną.

Wskazuje się również na wymóg kompleksowej modernizacji budynku przy ulicy Nożowniczej 40 oraz poprawę zabudowy pierzejowej przy ul. Szewskiej. W tym kontekście uwzględnia się korekty formy architektonicznej elewacji oraz innych istotnych aspektów na odcinku ulicy Nożowniczej 42-46 oraz ul. Łaciarskiej 39. Musi to obejmować także korekty elewacji oraz dostosowanie zabudowy podcieni.

W pierzei południowej występuje bardziej zróżnicowana zabudowa. Na odcinku między ulicą Odrzańską a Więzienną, w podobny sposób jak po północnej stronie, można dostrzec ciąg pierzejowy. Za ulicą Więzienną z kolei znajduje się dawne, zabytkowe więzienie oraz zamknięta szkoła podstawowa, obok której leży powojenny budynek przy ulicy Kuźniczej. Zaletą tej okolicy jest również kamienica przystosowana do potrzeb Instytutu Filologii Angielskiej Uniwersytetu Wrocławskiego, która została połączona z nowym obiektem przy ulicy Kuźniczej 22.

Kolejno, za ulicą Szewską zabudowę tworzą zarówno dawne kamienice, jak i powojenne budynki mieszkalne, w sąsiedztwie otwartych wjazdów do wnętrz kwartałów. Wskazuje się na potrzebę zmian i rekompozycji układu zabudowy, z uwzględnieniem rejonów ulic Nożownicza 27, 29, a także 28, 30, 35 i 40. Wymagana jest więc modernizacja i dostosowanie architektury w oparciu o układ urbanistyczny, szczególnie z uwagi na potrzebę odtworzenia obrzeżnego układu zabudowy oraz pierzei południowej przy Więziennej 6.

Ochrona i zabytki

Obszar, w którym leży ulica Nożownicza, znajduje się pod ochroną w ramach zespołu urbanistycznego Starego Miasta, datowanego na okres od XIII do XIX wieku. Ten zespół urbanistyczny został wpisany do rejestru zabytków pod numerem rej.: 196 z dnia 15.02.1962 oraz A/1580/212 z dnia 12.05.1967 roku. W ramach dalszych działań ochronnych, ustanowiono historyczne centrum miasta, które obejmuje szerszy obszar i zostało docenione jako pomnik historii. Dodatkowo, miasto włączyło ten obszar do Parku Kulturowego „Stare Miasto”, co gwarantuje ochronę krajobrazu kulturowego oraz odpowiednie kształtowanie historycznego charakteru najstarszej części Wrocławia.

W najbliższym sąsiedztwie ulicy Nożowniczej znajdziemy wiele wartościowych zabytków, które zasługują na szczególną uwagę:

nazwa obiektu, lokalizacja	data powstania, numer rejestru	zdjęcie
zamknięcie zachodniego widoku
Kamienica, obecnie biurowiec ul. Odrzańska 22	około 1860 r. gez, mpzp	_
Kamienica, obecnie mieszkalna z usługami na parterze ul. Odrzańska 23	około 1860-1870 r. gez, mpzp
pierzeja południowa
Kamienica „Pod Złotym Lichtarzem”, obecnie mieszkalna z usługami na parterze ul. Nożownicza 1	około 1880 r. gez, mpzp	_
Więzienie Miejskie, obecnie Zakład Archeologii PAN ul. Więzienna 6	2 poł. XIV wieku (skrzydło północne), około 1500 r. (pozostałe skrzydła), 1863 r. (modernizacja i rozbudowa)  XV w. 4 z 12.03.1960 oraz A/2794/169 z dnia 15.02.1962 r.	_
Kamienica, obecnie Instytut Filologii Angielskiej Uniwersytetu Wrocławskiego ul. Nożownicza 25	początek XIX wieku, około 1900 r., po 2000 r. (remont, rozbudowa, połączenie z oficyną ul. Kuźnicza 21) gez, mpzp	_
Kamienica ul. Nożownicza 37	około 1895 r. gez, mpzp	_
Kamienica „Pod Złotym Sercem” ul. Łaciarska 28	XVI w., 1924 r., około 2009 r. (remont)  XVIII w. A/3150/76 z dnia 06.02.1962	_
zamknięcie wschodniego widoku
Kamienica, obecnie z częściowo usługowym parterem ul. Jodłowa 1	około 1895 r., po 1945 r. gez, mpzp	_
pierzeja północna
Urszulanki Szkoła Wyższa, obecnie mieszkalna z częściowo usługowym parterem ul. Łaciarska 29-29a	XVI/XIX w., początek XX w. gez, mpzp	_
Kamienica, obecnie mieszkalna z usługowym parterem (pub) ul. Nożownicza 12	około 1880 r., około 1965 r., po 2000 r. gez, mpzp	_
Kamienica „Pod Wielorybem” ul. Nożownicza 10	około 1880 r. gez, mpzp	_
Kamienica ul. Nożownicza 6/8	około 1880 r., około 1960 r. (remont i przebudowa) gez, mpzp	_
Kamienica z usługowym parterem ul. Więzienna 7	około 1870 r. gez, mpzp	_
Kamienica „Pod Złotym Drzewem” – hotel (Ditler’s Hotel), obecnie mieszkalna z usługowym parterem ul. Odrzańska 17, 17a, 17b, 17c	około 1880 r. gez, mpzp	_

---

Oceń: Ulica Nożownicza we Wrocławiu

---