Ulica Sztabowa we Wrocławiu

---

Historia

Obszar, przez który prowadzi ulica Sztabowa, nosi bogatą historię związana z Gajowicami, Dworkiem oraz resztą osiedla Powstańców Śląskich. Kluczowym rokiem dla tych ziem był rok 1868, kiedy to tereny te zostały włączone w granice Wrocławia. W przeszłości istniały dwie główne drogi, które prowadziły z Wrocławia na południe, pośród których wyróżniały się trakt świdnicki oraz droga do wsi Gajowice.

W 1815 roku, na terenie obecnie otoczonym ulicami: Bernarda Pretficza, Gajowicką, Sztabową i Wróblą, powstał cmentarz ewangelicki dla mieszkańców Gajowic, należący do parafii św. Marii Magdaleny. Z czasem zmienił on status na cmentarz komunalny. Już w 1937 roku rozpoczęto plan jego likwidacji z myślą o urządzeniu na tym terenie parku, jednak projekt ten nie został wdrożony, a cmentarz funkcjonował do po II wojnie światowej. Jego likwidacja odbyła się w 1958 roku, a teren przekształcono w skwer, który zaczął funkcjonować pod nazwą parku im. gen. Mariana Langiewicza w 2013 roku.

Warto również zauważyć, że już w 1822 roku, w obszarze pomiędzy ulicą Powstańców Śląskich, Sztabową i Bernarda Pretficza, założono ogród oraz przedsiębiorstwo rekreacyjne znane jako établissement Friebeberg, związane z imieniem jego właściciela. Było to jedno z większych miejsc rozrywki w mieście, a dzisiaj na części tego założenia znajduje się Park Tadeusza Różewicza, który został nazwany na cześć poety w 2021 roku.

Ukształtowanie ulicy Powstańców Śląskich, w przybliżonej do obecnej formie, miało miejsce w 1864 roku, a jej wytyczenie odbyło się na miejscu dawnego traktu świdnickiego. Ulica została zaprojektowana jako reprezentacyjna aleja, podczas gdy ulica Sudecka została uwzględniona w planie z 1882 roku jako oś kompozycyjna przedmieścia południowego i wytyczona została czternaście lat później. Kształt bulwaru z dwiema jezdniami, otoczonymi alejkami spacerowymi i skwerami, został funkcjonalnie urządzony. Do 1914 roku teren ten został zabudowany kamienicami oraz budynkami użyteczności publicznej.

W 1897 roku rozpoczęto budowę szpitala, którego kompleks powstał pomiędzy ulicą Sztabową, Sudecką oraz aleją Wiśniową. Projekt szpitala wykonał R. Herold, a nadzór budowlany sprawowali bracia P. H. i R. Ehrichowie oraz H. Schmiden. Szpital został uroczyście otwarty w 1903 roku. W 1909 roku, przy skrzyżowaniu ulic Sztabowej i Sudeckiej, zbudowano kościół, zaprojektowany przez spółkę architektoniczną Gaze&Böttcher, a pierwotnie był to ewangelicki kościół św. Jana Chrzciciela. Po 1945 roku przejął go Kościół katolicki, a obecnie funkcjonuje pod wezwaniem św. Augustyna.

Po 1912 roku, w okolicach wschodniego odcinka ulicy, powstały ogrody działkowe, które częściowo przetrwały do dziś. W 1913 roku zrealizowano również budowę szkoły powszechnej, która obecnie pełni funkcję urzędu skarbowego. Z kolei przy wschodnim końcu ulicy powstał w 1856 roku stary cmentarz żydowski. Oprócz wartości historycznych, które przyczyniły się do wpisania tego miejsca do rejestru zabytków w 1975 roku, teren ten zachował także wartości przyrodnicze dzięki dawnym kompozycjom zieleni. W roku 2000 na podstawie tego miejsca utworzono Muzeum Sztuki Cmentarnej, będące oddziałem Muzeum Miejskiego Wrocławia.

W 1928 roku, na obszarze pomiędzy ulicą Gajowicką, Sztabową i Bernarda Pretficza, zrealizowano budowę kompleksu budynków według projektu Otto Salvisberga. Całkowity czas budowy wyniósł 85 dni i był prowadzony pod nadzorem wrocławskich architektów, Paula i Fritza Röderów. Obiekty te mieściły Generalną Komendanturę, która obejmowała dowództwo oraz sztab VIII Śląskiego Korpusu Reichswehry. Po 1935 roku kompleks ten stał się siedzibą Wehrmachtu, a po zakończeniu II wojny światowej w 1946 roku przejął go Śląski Okręg Wojskowy. Mieściły się tutaj różne jednostki wojskowe, m.in. Sztab Śląskiego Okręgu Wojskowego oraz Inspektorat Wsparcia Sił Zbrojnych.

Na wschód od opisanego kompleksu, między ulicą Sztabową, Łączności a Bernarda Pretficza, powstał w latach 1929-1932 kolejny zespół budynków. Zrealizowano go według projektu Rudolfa Fernholz i służył Akademii Pedagogicznej oraz Komendzie Garnizonu przy ulicy Bernarda Pretficza 24. Wkoło nowoczesnej zabudowy zrealizowano częściowo zachowane zieleń. Po wojnie, na terenie, w którym znajdowały się zabudowania, funkcjonował klub oficerski oraz kino „Oko”, a obecnie działa Klub Oficerski „Oko” Inspektoratu Wsparcia Sił Zbrojnych.

Warto odnotować, że ulica ta, znana wcześniej jako Menzelstrasse, stanowiła jedną całość z ulicami Wieczystą i Jacka Kuronia. 8 sierpnia 1933 roku, podział struktury ulicznej doprowadził do wyodrębnienia nowej ulicy (Göringstrasse – dzisiejsze Wieczysta i Jacka Kuronia) oraz zachowania dotychczasowej nazwy dla obecnej ulicy. W latach 30. XX wieku, część ulicy była zabudowana kamienicami i innymi budynkami, które były ze sobą powiązane, jak na przykład rejon ulicy Mieleckiej (Grillparzerstrasse). Mimo to, część terenów pozostała niezabudowana.

W wyniku II wojny światowej, podczas oblężenia Wrocławia w 1945 roku, część budynków uległa zniszczeniu, ale inne pozostały nietknięte lub nadawały się do remontu. Po wojnie, teren przez który przebiega ulica, położony na wschód od Gajowic, przynajmniej czasowo, przypisywano do Borku, którego północną granicą jest aleja Wiśniowa. Na terenach zwolnionych po zniszczonych obiektach planowano nową zabudowę, a w obrębie Sztabowej powstały budynki osiedla mieszkaniowego „Gajowice”, które budowano w latach 1960–1970. Należą do nich pięciokondygnacyjny budynek przy ulicy Sztabowej 2–18 oraz jedenastokondygnacyjny blok przy ulicy Buskiej 2–12. Z kolei w wschodniej części ulicy zrealizowano osiedle „Południe” (jednocześnie znane jako Osiedle Powstańców Śląskich), którego częścią było realizowane w latach 1964–1974 osiedle „Celina”, obejmujące między innymi pięciokondygnacyjny budynek pod numerami 51–61 oraz dodatkowy budynek pod numerami 75–79. Dalej, na terenie „Doroty”, w latach 1963–1974, powstał 11-kondygnacyjny blok przy ulicy Drukarskiej 31–47, znany jako „mrówkowiec”, będący efektem projektu Leszka Zdeka z 1964 roku, a także późniejsze realizacje, takie jak bloki numerowane 88 oraz 90–96, wzniesione w 1988 roku o pięciu i sześciu kondygnacjach nadziemnych.

Nazwa

W swojej bogatej historii, plac ten przyjął różne nazwy, które odzwierciedlają zmieniające się czasy i konteksty. Do 1945 roku nosił nazwę Menzelstrasse. Następnie przez pewien czas pozostawał bez nazwy, aż do dnia 24 marca 1948 roku, kiedy to zyskał obecnie obowiązującą nazwę Sztabowa.

Niemiecka nazwa Menzelstrasse upamiętniała Adolfa von Menzel, wybitnego malarza historycznego, który przyszedł na świat 8 grudnia 1815 roku we Wrocławiu, znanym wtedy jako Velkruby – obecnie Václavov u Bruntálu. Zmarł 9 lutego 1905 roku w Berlinie. Był również uznawanym grafikiem i rysownikiem, a jego twórczość miała znaczący wpływ na rozwój sztuki.

Obecna nazwa ulicy, ulica Sztabowa, została formalnie przyznana uchwałą Miejskiej Rady Narodowej dnia 24 marca 1948 roku, numer 1065, co miało na celu uregulowanie nazewnictwa w powojennej rzeczywistości Wrocławia.

Droga

Ulica Sztabowa to publiczna droga, której nadano status drogowy jako drogi gminnej oraz klasy dojazdowej. Posiada przypisany numer 105690D (numer ewidencyjny drogi G1056900264011), a jej przebieg łączy ulicę Mielecką z ulicą Ślężną.

Długość tej drogi wynosi 1 808 m. Ulica jest jednojezdniowa i umożliwia ruch w obie strony, z wyjątkiem końcowego odcinka, który zaczyna się od nr 100 (prowadzącego do Urzędu Skarbowego) aż do ulicy Ślężnej, gdzie obowiązuje ruch jednokierunkowy w kierunku wschodnim.

Większość nawierzchni ulicy jest wykonana z granitowej kostki, szczególnie na odcinku od ulicy Wróblej do ulicy Drukarskiej. Na pozostałych fragmentach, od ulicy Mieleckiej do Wróblej oraz od Drukarskiej do numeru 101 (boisko), użyto masy bitumicznej. Ostatni fragment drogi, od numeru 101 do ul. Ślężnej, jest ponownie pokryty kostką kamienną.

Wysokość terenu, przez który przebiega Sztabowa, waha się od około 123,6 do 126,2 m n.p.m.. Droga w swoim wczesnym odcinku przechodzi pod dwoma budynkami. Pierwszy z nich, zlokalizowany przy ulicy Mieleckiej 20, graniczy z działką gminną, która nie jest drogą publiczną, ale umożliwia *ogólnodostępny przejazd i przechód*. Drugi budynek przy ulicy Wróblej 37 wodzi ulicę po działce drogowej, pod którą się znajduje.

W przeważającej części ul. Sztabowa jest objęta strefą ograniczenia prędkości do 30 km/h. Wyjątki stanowią skrzyżowania z placem Powstańców Śląskich oraz ulicą Gajowicką. Fragment drogi prowadzący pod budynkiem przy Mieleckiej 20 jest częścią strefy zamieszkania, gdzie limit prędkości wynosi 20 km/h. Strefa ta wskazuje również na możliwość ruchu rowerowego, a na odcinku jednokierunkowym dopuszczono kontraruch.

Poza wspomnianą drogą publiczną, do ulicy Sztabowej przyłączone są również drogi oraz działki, które mają status dróg wewnętrznych i rezerwy komunikacyjnej.

Działki gruntu

Na terenie ulicy Sztabowej we Wrocławiu łączna powierzchnia zajmowana przez ulicę wynosi 30 764 m², z czego 30 732 m² znajduje się w gestii Zarządu Dróg i Utrzymania Miasta (ZDiUM). Ulica rozciąga się na głównym odcinku, który ulokowany jest na działkach o łącznej powierzchni wynoszącej 29 498 m². Działki te są articulowanym elementem infrastruktury drogowej, której szczegóły przedstawione są w poniższej tabeli:

Odcinek	Powierzchnia [m²]	Działka	Powierzchnia [m²]	Zdjęcie
Od ulicy Mieleckiej do ulicy Gajowickiej	5 563 m²	Grabiszyn, AR_17, 19/2	41
		Grabiszyn, AR_17, 19/3	32
		Grabiszyn, AR_17, 19/4	5 016
		Grabiszyn, AR_17, 25/3	89
		Grabiszyn, AR_17, 23/2	217
		Grabiszyn, AR_17, 22/3	28
		Grabiszyn, AR_17, 4/3	86
Od ulicy Gajowickiej do ulicy Powstańców Śląskich	10 236 m²	Południe, AR_33, 43	5 739	_
		Południe, AR_34, 57	4 497
Od ulicy Powstańców Śląskich do ulicy Sudeckiej	4 517 m²	Południe, AR_34, 105	2 467	_
		Południe, AR_37, 1	2 050
Od ulicy Sudeckiej do ulicy Ślężnej	9 182 m²	Południe, AR_37, 50/3	3 738	_
		Południe, AR_37, 50/4	5 444
Łącznie: 29 498 m², w tym w zarządzie ZDiUM: 29 466 m² oraz pozostałe 32 m²

Poza wymienionymi wcześniej działkami, istnieją także tereny o innym statusie, których łączna powierzchnia wynosi 1 266 m². W skład tej powierzchni wchodzą: działki wewnętrzne o całkowitej powierzchni 760 m² oraz działka, która pełni rolę rezerwy komunikacyjnej, mająca 506 m² powierzchni. Ta ostatnia działka zlokalizowana jest wzdłuż ulicy Sztabowej, na południowej stronie, od Rodzinnych Ogrodów Działkowych Bajki, aż do węzła z ulicą Ślężną.

Działki przeznaczone na drogi wewnętrzne zostały podzielone na dwa odcinki, które tworzą jakby odnogi. Pierwszy z nich znajduje się w rejonie numerów 96 i 98, zajmując 88 m², natomiast drugi jest usytuowany pomiędzy zespołem garaży jednostanowiskowych a Parkiem Tadeusza Różewicza, z łączną powierzchnią 672 m², przy czym składa się z dwóch działek o powierzchniach odpowiednio 455 m² oraz 217 m².

Układ drogowy

Ulica Sztabowa, usytuowana w sercu Wrocławia, jest ważnym elementem lokalnej sieci komunikacyjnej. Biegnie ona od ulicy Mieleckiej do ulicy Ślężnej i wiąże się z kilkoma kluczowymi drogami w regionie. Poniżej przedstawiamy zestawienie powiązań, które umożliwiają poruszanie się po tym rejonie:

Typ powiązania	Kierunek	Nazwa drogi	Numer drogi	Zdjęcie	Objaśnienia
skrzyżowanie	← →	ul. Mielecka	106395D	_	na wprost oraz lewy dół
włączenie do drogi publicznej	← →	droga wewnętrzna	_	_	w prawo oraz w lewo
skrzyżowanie	←	ul. Buska	105944D	_	_
skrzyżowanie	←	ul. Stopnicka	106275D	_	_
włączenie do drogi publicznej	→	droga wewnętrzna	_	_	_
skrzyżowanie	→	ul. Wróbla	106337D	_	po lewej
skrzyżowanie	←			_	_
	→	ciąg pieszo-jezdny	_
skrzyżowanie	← →	ul. Gajowicka funkcja zbiorcza, główny korytarz tramwajowy, główna rowerostrada	105818D	_	lewy górny narożnik
skrzyżowanie	←	ul. Słowicza	105658D	_	_
deptak	→	ul. Łączności	105545D	_	_
skrzyżowanie	←	ul. Podchorążych	105600D	_	_
włączenie do drogi publicznej	→	ul. Sztabowa – sięgacz, droga wewnętrzna	_	_	wyjazd do ul. Sztabowej
skrzyżowanie	←	ul. Spadochroniarzy	105667D	_	w lewo (góra)
deptak	→	ciąg pieszo-jezdny	_	_	na wprost
skrzyżowanie sygnalizacja świetlna (przerwany dla ruchu kołowego bieg ul. Sztabowej)	← →	ul. Powstańców Śląskich funkcja zbiorcza, główny korytarz tramwajowy, główna rowerostrada	105809D	_	w lewo oraz w prawo
skrzyżowanie	←	ul. Pocztowa	105599D	_	w lewo (góra)
skrzyżowanie	← →	ul. Sudecka klasy lokalnej droga rowerowa zbiorcza	105804D	_	w lewo (dół) oraz w prawo (góra)
deptak	→	ciąg pieszo-jezdny	_	_	_
deptak	→	ciąg pieszo-jezdny	_	_	w lewo (dół)
skrzyżowanie	→	ul. Drukarska	105816D	_	w prawo
włączenie do drogi publicznej	→	droga wewnętrzna	_	_	na wprost
skrzyżowanie	←	aleja Wiśniowa (przebieg boczny) klasy dojazdowej	105522D	_	w lewo
włączenie do drogi publicznej	→	ul. Sztabowa – sięgacz, droga wewnętrzna, dalej rozwidlenie także do ciągu pieszo-jezdnego	_	_	na wprost
włączenie do drogi publicznej	→	droga wewnętrzna Urząd Skarbowy Wrocław-Krzyki	_	_	na wprost
deptak	←	ciąg pieszo-jezdny	_	_	na wprost
włączenie do drogi publicznej	→	droga wewnętrzna	_	_	w lewo
skrzyżowanie (przerwany dla ruchu kołowego bieg ulicy)	← →	ul. Ślężna funkcja zbiorcza, główny korytarz tramwajowy, główna rowerostrada	105813D	_	na wprost
kontynuacja	↑ ↓	ul. Jacka Kuronia	105779D	_	w lewo (dół)

Położenie i otoczenie

Ulica Sztabowa w Wrocławiu poprzez swój zachodni fragment, w tym niższe numery adresowe (od 21 do 37 oraz od 2 do 20) przebiega przez lokalizację Gajowice, która stanowi część dawnej dzielnicy Fabryczna. Natomiast wyższe numery (od 51 do 107 oraz od 28 do 100a) znajdują się na terenie samorządowego osiedla Powstańców Śląskich, które kiedyś także wchodziło w skład dzielnicy Krzyki. Część od ulicy Gajowickiej do ulicy Powstańców Śląskich osiedla to Dworek, a obydwie te strefy są częścią urbanistycznej jednostki, jaką jest Śródmieście Południowe.

Region, przez który biegnie ta ulica, charakteryzuje się kameralną zabudową osiedlową, zlokalizowaną w centralnej części miasta. Układ urbanistyczny tych obszarów ma swoje korzenie w XIX wieku, co odzwierciedla zróżnicowane funkcje, jakie spełniają. Obszary te wyróżniają się umiarkowaną densywnością zaludnienia oraz wysokim stopniem intensywności wykorzystania przestrzeni. Urbanistyczny schemat osiedla jest prosty i przejrzysty, oparty na blokach urbanistycznych, które zostały zaprojektowane z geometrycznie ułożonymi kwartałami ulicznymi. Funkcje reprezentacyjne skierowane są na zewnątrz bloczka, a funkcje użytkowe do jego wnętrza. Na pierwszą planie widoczna jest zabudowa pierzejowa wzdłuż ulic, chociaż późniejsze obiekty, budowane na pustych terenach po zniszczeniach II wojny światowej, często zrywały z tym archetypowym układem.

W strukturze zabudowy mogą występować nie tylko funkcje mieszkalne, ale również obiekty handlowe, usługowe oraz różne inne budowle publiczne. Dzięki temu obszary te cechują się rozbudowanym i zróżnicowanym układem funkcjonalno-przestrzennym. Oferują one infrastrukturę społeczną oraz bogaty program użyteczności publicznej. Warto jednak zauważyć, że teren na wschodnim końcu ulicy Sztabowej jest inny, bowiem dominuje tam zieleń oraz przestrzenie rekreacyjne, takie jak boiska, ogrody działkowe, a także cmentarze, przez co występuje tam brak ludności, co skutkuje zerową gęstością zaludnienia.

Ważnym aspektem w kontekście tej ulicy jest dostępność infrastruktury komunikacyjnej. Odcinki zarówno wschodni, jak i zachodni oferują korzystny dostęp, a środkowy fragment w rejonie ulicy Powstańców Śląskich wyróżnia się wyjątkowo wysoką dostępnością komunikacyjną. Jednak ewentualny dostęp na wschodnim odcinku jest jedynie zadowalający. Należy jednak podkreślić, że ulicą Sztabową nie przebiegają żadne linie komunikacyjne w systemie miejskiej komunikacji zbiorowej Wrocławia. Z kolei sąsiednie ulice, takie jak Gajowicka (transport autobusowy), Powstańców Śląskich (transport autobusowy i tramwajowy), oraz Ślężna (transport tramwajowy), obsługują takie linie. Przystanek tramwajowy, który znajduje się na skrzyżowaniu Powstańców Śląskich i Sztabowej, ma nazwę „Sztabowa”.

Zabudowa i zagospodarowanie

Zabudowa przy ulicy Sztabowej we Wrocławiu jest wyjątkowo różnorodna, obejmująca wiele rodzajów budynków. Można tu znaleźć zarówno mieszkalne, jak i wielopiętrowe domy wielorodzinne, które przypominają o historycznych czasach przedwojennych, jak i nowoczesne obiekty. Wśród zróżnicowanych form architektonicznych wyróżniają się budynki mieszkalno-usługowe, a także niewielkie lokale handlowe oraz różnorodne gmachy instytucjonalne. Wśród tych ostatnich można wymienić placówki wojskowe, siedziby firm telekomunikacyjnych oraz Urząd Skarbowy.

Warto zaznaczyć, że większość ulicy przebiega przez tereny gęsto zabudowane, a jedynie na końcowym odcinku możemy zauważyć więcej terenów zielonych. W tej okolicy znajdują się dwa niewielkie parki: Park gen. Mariana Langiewicza oraz Park Tadeusza Różewicza. Większość otaczającej nas zieleni to przede wszystkim nasadzenia przyuliczne oraz zieleń osiedlowa. Z kolei w odcinku końcowym znajdują się tereny takie jak stary cmentarz, ogrody działkowe oraz boisko sportowe.

Jeśli chodzi o obiekty historyczne, informacje te są omawiane w rozdziale dotyczących ochrony zabytków. Wśród nowoczesnych budynków warto wymienić czterogwiazdkowy Hotel The Four Points by Sheraton Wrocław, który powstał w miejscu dawnego hotelu Wieniawa, znajdującego się na skrzyżowaniu ulicy Gajowickiej z Sztabową (adres: ulica Gajowicka 130). Pomiędzy Parkiem Tadeusza Różewicza a ulicą Powstańców Śląskich zlokalizowany jest kompleks Rondo Verona, stworzony przez firmę Verona Building, stanowiący architektoniczną dominantę w tej części.

Na północnej stronie ulicy, w odcinku od Powstańców Śląskich do Sudeckiej, znajduje się kompleks zabudowy należący doTauronu. Tuż przy ulicy Sztabowej znajdują się budynki, w tym te przy Powstańców Śląskich 132, gdzie ulokowano Centrum Zarządzania Siecią Tauron, a także przy ulicy Sztabowej 72 i Sudeckiej 99. Obok, pod numerem 98, mieści się Filia nr 1 Miejskiej Biblioteki Publicznej, a pod 101 Stadion „Sztabowa”. Blisko skrzyżowania z ulicą Ślężną natomiast znajduje się Komisariat Policji Wrocław Krzyki przy ulicy Ślężnej 115–129.

Stadion Sportowy „Sztabowa” to miejsce, które obecnie zarządzane jest przez Młodzieżowe Centrum Sportu Wrocław. Obiekt dysponuje boiskiem piłkarskim o sztucznej nawierzchni, o wymiarach 100 na 60 metrów, a wokół boiska położona jest bieżnia o długości 400 metrów. W kompleksie znajduje się również zaplecze sanitarno-szatniowe oraz sztuczne oświetlenie. Miejsc siedzących dla kibiców jest 400.

Bloki mieszkalne w okolicy charakteryzują się luźnym rozmieszczeniem pomiędzy obiektami z czasów przedwojennych i są typowymi budynkami mieszkaniowymi z lat 60. i 70. XX wieku, które zrealizowano w ramach budowy Osiedla Gajowice oraz osiedla Powstańców Śląskich. Osiedla te obejmowały różnorodne wielokondygnacyjne budynki, w tym pięcio- i jedenastokondygnacyjne obiekty. Ponadto w tej okolicy znajdują się także nowoczesne obiekty, które zostały wzniesione w kolejnych latach, wzbogacając miejską zabudowę.

Zieleń

Obszar, na którym znajdują się tereny związane z ulicą Sztabową, charakteryzuje się znaczną ilością zieleni, co czyni go wyjątkowym miejscem w mieście. Przebiegająca ulica otoczona jest poprzez różnorodne skwery oraz zieleń, która obejmuje zarówno tereny półprywatne, jak i przyuliczne szpalery drzew.

Historyczne założenia zieleni, w tym dawne ogrody oraz cmentarze, wciąż zachowują swoje zalety, a ich obecność wpływa na charakter całego rejonu. Część zabudowy mieszkaniowej, która przetrwała II wojnę światową, pozwoliła zachować część atrakcyjnej, przedwojennej kompozycji zieleni. W okolicach ulicy Sztabowej powstały nowe nasadzenia, które wzbogacają otoczenie o świeże elementy zieleni.

W rejonie ulicy Sztabowej można znaleźć wiele terenów zieleni urządzonej. Poniżej przedstawiamy listę najważniejszych obiektów różnych form zieleni w tym rejonie:

Obiekt	Powierzchnia, uwagi	foto
Obustronne szpalery drzew wzdłuż ulicy Mieleckiej	_	_
Zieleń międzyblokowa przy ulicy Mieleckiej	_	_
Zieleń międzyblokowa przy ulicy Wróbla	_	_
Zieleń międzyblokowa przy ulicy Stopnickiej	_	_
Zieleń wzdłuż ulicy Wróbla	_	_
Zieleń międzyblokowa na skrzyżowaniu ulic Wróbla i Gajowickiej	_	_
Park gen. Mariana Langiewicza wcześniej skwer ważne założenie zieleni	13 856 m² ochrona: gminna ewidencja zabytków	_
Zieleń wzdłuż ulicy Gajowickiej	_	_
Tereny zieleni przy byłej Akademii Pedagogicznej	30 411 m²	_
Obszar Szkoły Podstawowej nr 76	12 232 m²	_
Zieleniec przy ulicy Sztabowej – Pretficza (Park przy ul. Sztabowej, Park Tadeusza Różewicza)	8 989 m²	_
Wnętrze przy ulicy Powstańców Śląskich oraz ulicy Wandy	5 468 m²
Szpaler, aleja wzdłuż ulicy Powstańców Śląskich	o szczególnym znaczeniu dla urbanistyki i kompozycji osiedla	_
Teren zielony przy budynku Dyrekcji Poczty	ochrona: rejestr zabytków	_
Zieleń przy budynku Poczty, osobliwość przyrodnicza	_	_
Szpaler przy ulicy Sztabowej	_	_
Zieleń wzdłuż ulicy Sudeckiej	o szczególnym znaczeniu dla urbanistyki i kompozycji osiedla ochrona: gminna ewidencja zabytków	_
Zieleń międzyblokowa przy ulicy Sudeckiej	2 953 m²	_
Rodzinne Ogrody Działkowe Bajki	11 850 m²
Szpaler wzdłuż ulicy Sztabowej (na terenie dawnego szpitala)	_	_
Ogród przy byłym szpitalu żydowskim aleja Wiśniowa 36, ulica Sudecka 92-96 później Szpital Kolejowy	projekt według zaleceń H. Richtera, zachowany w zmienionej formie	_
Zieleń wzdłuż alei Wiśniowej (przebieg boczny)	_	_
Rodzinne Ogrody Działkowe Bajki	10 360 m²	_
Stadion „Sztabowa”	15 712 m²	_
Zieleń rekreacyjno–sportowa	2 398 m²	_
Zieleń międzyblokowa przy ulicy Sztabowej, zieleń parkowa oraz rekreacyjno–sportowa, szpalery	10 301 m²	_
Strefy zieleni w ramach ogólnodostępnej działki obiektu upowszechniającego kulturę zieleń parkowa oraz rekreacyjno–sportowa	_	_
Rodzinne Ogrody Działkowe Bajki	28 405 m²	_
Cmentarz Żydowski – Muzeum Sztuki Cmentarnej	40 652 m² ochrona: rejestr zabytków	_
Zieleń wzdłuż ulicy Ślężnej oraz Jacka Kuronia	_	_

Demografia

„Ulica Sztabowa we Wrocławiu przebiega przez różne statystyczne obszary, które charakteryzują się znacznym zaludnieniem. Dane dotyczące tych rejonów są aktualne na dzień 31 grudnia 2022 roku.

Numer rejonu statystycznego	Liczba mieszkańców	Gęstość zaludnienia [lud./km²]	Lokalizacja
			strona południowa	strona północna
931000	1 138	14 825	od ulicy Mieleckiej do ulicy Buskiej	od ulicy Mieleckiej do ulicy Gajowickiej
931010	1 032	25 991	od ulicy Buskiej do ulicy Wróblej	nie dotyczy
931020	724	19 149	od ulicy Wróblej do ulicy Gajowickiej	nie dotyczy
931760	1 063	5 733	od ulicy Gajowickiej do numeru 79	od ulicy Gajowickiej do ulicy Powstańców Śląskich
931770	789	20 853	budynek przy ulicy Powstańców Śląskich 127	nie dotyczy
931780	389	6 743	od ulicy Powstańców Śląskich do ulicy Pocztowej	od ulicy Powstańców Śląskich do ulicy Sudeckiej
931790	671	20 273	od ulicy Pocztowej do ulicy Sudeckiej	nie dotyczy
931580	910	8 047	od ulicy Sudeckiej do alei Wiśniowej	od ulicy Sudeckiej do ulicy Drukarskiej
931600	569	4 985	od alei Wiśniowej do numeru 101	od ulicy Drukarskiej do numeru 98
931620	0	0	od numeru 101 do ulicy Ślężnej	od numeru 98 do ulicy Ślężnej

Te informacje pokazują szczegółowo, jak wygląda sytuacja demograficzna na omawianym odcinku, uwzględniając liczbę mieszkańców i gęstość zaludnienia w poszczególnych rejonach, co jest istotne dla analizy urbanistycznej.

Ochrona i zabytki

Ulica Sztabowa, rozciągająca się od początku do numeru 97, znajduje się w obrębie dzielnicy Południe, która jest objęta szczególną ochroną jako obszar o znaczeniu historycznym. Obiekt ten jest uwzględniony w gminnej ewidencji zabytków, a jego rodzaj ochrony określany jest jako inny, wskazany w karcie obiektu, która została sporządzona 1 października 2015 roku. Kluczowym aspektem ochrony jest zachowanie historycznego układu urbanistycznego tej dzielnicy.

Ochronie podlega obszar, który jest zapisany w ewidencji jako historyczny układ urbanistyczny Południa w Wrocławiu. Obszar ten obejmuje teren w rejonie alei generała Józefa Hallera oraz ulic: Powstańców Śląskich, Sztabowej, a także placu Powstańców Śląskich. Kształtowanie tego terenu miało miejsce od XIII wieku oraz intensywnie rozwijało się od lat 80. XIX wieku aż do 1945 roku. Stan zachowania tego układu urbanistycznego ocenia się jako dobry.

Wzdłuż ulicy, a także w jej najbliższym otoczeniu, znajdują się różnorodne zabytki, które mają ogromne znaczenie dla lokalnej historii i kultury. Poniżej przedstawiamy zestawienie tych obiektów:

Obiekt i lokalizacja	Data powstania, rodzaj ochrony, numer rejestracyjny	Zdjęcie
Zamknięcie osi widokowej w stronę zachodnią
Budynek mieszkalny ulica Mielecka 7-25	około 1920 r., około 1950 r. Ochrona: inny	_
Północna strona, nad ulicą oraz południowa (ulica przechodzi przez bramę budynku)
Budynek mieszkalny ulica Mielecka 18-20	około 1920 r. Ochrona: inny	_
Budynek mieszkalny ulica Wróbla 23-37, ulica Sztabowa 21	Druga połowa lat 20. XX wieku Ochrona: inny	_
Południowa strona
Blok mieszkalny ulica Stopnicka 2-20	Lata 1920–1925 Ochrona: inny	_
Budynek mieszkalny ulica Wróbla 39-43	Druga połowa lat 20. XX wieku Ochrona: inny	_
Blok mieszkalny ulica Sztabowa 27-37	Lata 1920–1925 Ochrona: inny	_
Budynek mieszkalny ulica Wróbla 40-44	Druga połowa lat 20. XX wieku Ochrona: inny	_
Blok mieszkalny ulica Gajowicka 145, 145a, 147/I, 147/II, 147a, 149, 151, 153, 155, 157	około 1928 r., około 1950 r. Ochrona: inny	_
Kamienica ulica Sztabowa 71	około 1920–1925 r. Ochrona: inny, gez	_
Kamienica ulica Sztabowa 73	około 1920–1925 r. Ochrona: inny, gez	_
Budynek mieszkalny z parterem usługowym ulica Powstańców Śląskich 127-131a	około 1910–1915 r. (zniszczony), lata 50. XX wieku (odbudowa?) Ochrona: inny, gez	_
Element 2 w zespole: Teren zielony przy budynku Dyrekcji Poczty (Reichspost Direktion), teraz przy budynku Orange i Poczty Polskiej (od ulicy Powstańców Śląskich do północnej granicy działki) ulica Powstańców Śląskich 134-138	Lata 1912–1915, po 1945 r. Rejestr zabytków: nr A/2266/509/Wm z dnia 20.12.1993 r.	_
Element 1 w zespole: Budynek Dyrekcja Poczty (Reichspost Direktion) z dziedzińcami, obecnie budynek Orange i Poczty Polskiej ulica Powstańców Śląskich 134-138	Lata 1912–1915, po 1945 r. Rejestr zabytków: nr A/2266/509/Wm z dnia 20.12.1993 r. (nr 509/Wm z dnia 20.12.1993 r., nr A/2266/509/Wm z dnia 18.05.2010 r.)	_
Budynek mieszkalny wielorodzinny ulica Sztabowa 85	1910–1911 r. (projekt Hans Poelzig) Ochrona: inny (karta niewpisana do rejestru z 27.11.2016 r.)	_
Kamienica ulica Sztabowa 87	około 1910 r. (projekt Hans Poelzig) Ochrona: inny (karta niewpisana do rejestru z 27.11.2016 r.)	_
Kamienica ulica Sztabowa 89	około 1910 r. (projekt Hans Poelzig) Ochrona: inny	_
Aleja lipowa ulica Sudecka	XIX/XX wiek (projekt Hans Poelzig) Ochrona: inny	_
Zespół kościelny przy kościele ewangelickim, później katolickim pw. św. Jana Chrzciciela, obecnie rzymsko-katolickim pw. św. Augustyna – założenie przestrzenne ulica Sudecka	Lata 1907–1909 (projekt Richard Gaze, Alfred Bottcher) Ochrona: inny	_
Element 1 w zespole: Kościół ewangelicki, później katolicki pw. św. Jana Chrzciciela, obecnie rzymsko-katolicki pw. św. Augustyna ulica Sudecka 86-88	Lata 1907–1909 (projekt Richard Gaze, Alfred Bottcher) Rejestr zabytków, nr A/2492/353/Wm z dnia 04.08.1977 r. (nr 353/Wm z dnia 4.08.1977 r., nr A/2492/353/Wm z dnia 9.07.2010 r.)	_
Zespół szpitala żydowskiego (Israelitisches Krankenhaus), po 1939 r. – szpital wojskowy, po 1945 r. – szpital kolejowy, obecnie nieużytkowany aleja Wiśniowa 36	Lata 1901–1903 (projekt R. Herold, nadzór P. Ehrlich), lata 1910-1912, 1927 r. Rejestr zabytków, nr A/6075 z dnia 5.02.2018 r.; brak numeru z 31.10.2018 r. (Ochrona: inny, gez)	_
Element 7 w zespole (element 9 w zespole): Ogrodzenie posesji zespołu szpitala żydowskiego aleja Wiśniowa 36	około 1910–1912 r. Ochrona: inny, gez	_
Element 2 w zespole (element 3 w zespole): Żydowski Dom Opieki im. Schottlanderów dla Przewlekle Chorych, obecnie „SANUS” Prywatne Centrum Diagnostyki Medycznej Sp. z o.o. ulica Sztabowa 91	1912 r. Rejestr zabytków, nr A/6075 z dnia 5.02.2018 r.; brak numeru z 31.10.2018 r. (Ochrona: inny, gez)	_
Element 3 w zespole (element 4 w zespole): Budynek szpitalny „F” w zespole szpitala żydowskiego, obecnie budynek nieużytkowany ulica Sztabowa 93 (budynek kostnicy)	Lata 1901–1903 (projekt R. Herold, nadzór P. Ehrlich) Rejestr zabytków, nr A/6075 z dnia 5.02.2018 r.; brak numeru z 31.10.2018 r. (Ochrona: inny)	_
Element 4 w zespole: Budynek szpitalny „E” w zespole szpitala żydowskiego, budynek oddziału zakaźnego, obecnie budynek nieużytkowany ulica Sztabowa 93A	Lata 1901–1903 (projekt R. Herold, nadzór P. Ehrlich), około 1910 r. Rejestr zabytków, nr A/6075 z dnia 5.02.2018 r.; brak numeru z 31.10.2018 r. (Ochrona: inny)	_
Element 8 w zespole: budynek gospodarczy ulica Sztabowa 95	Lata 1901–1903 Ochrona: inny	_
Kotłownia z kominem ulica Sztabowa	Lata 1901–1903 Rejestr zabytków, nr A/6075 z dnia 5.02.2018 r.; brak numeru z 31.10.2018 r.	_
Element 6 w zespole (element 8 w zespole): Komin kotłowni w zespole szpitala żydowskiego aleja Wiśniowa 36	około 1910–1912 r. Rejestr zabytków, nr A/6075 z dnia 5.02.2018 r.; brak numeru z 31.10.2018 r. (Ochrona: inny, gez)	_
Północna strona
Cmentarz ewangelicki, obecnie park im. gen. Mariana Langiewicza ulica Gajowicka	1815 r. (likwidacja w 1958 r.) Ochrona: inny	_
Element 1 w zespole: Zespół koszar, po 1945 r. zespół Śląskiego Okręgu Wojskowego, od 2012 r. Inspektoratu Wsparcia Sił Zbrojnych – założenie przestrzenne ulica Bernarda Pretficza 28 (ulica Bernarda Pretficza 24, 28, ulica Łączności 18, ulica Sztabowa)	Lata 20. XX wieku, początek lat 30. XX wieku Ochrona: inny	_
Element 2 w zespole: Generalna Komendantura (dowództwo i sztab) VIII Śląskiego Korpusu Reichswehry, od 1935 r. – Wehrmachtu w zespole koszar, obecnie Gmach Inspektoratu Wsparcia Sił Zbrojnych ulica Bernarda Pretficza 28 (sąd wojskowy) (ulica Sztabowa 28)	1928 r. (projekt Otto Rudolf Salvisberg) Rejestr zabytków, nr A/5244 z dnia 23.05.2011 r. (Ochrona: inny)	_
Element 1 w zespole (element 3 w zespole): Akademia Pedagogiczna i Komenda Garnizonu w zespole koszar, obecnie Klub Oficerski „Oko” Inspektoratu Wsparcia Sił Zbrojnych ulica Bernarda Pretficza 24 (i ulica Sztabowa 44)	Lata 1929–1932 (projekt Rudolfa Fernholz), po 1945 r. Ochrona: inny	_
Element 4 w zespole (element 6 w zespole): Stajnie w zespole koszar, obecnie Biuro Energetyki Cieplnej Rejonu Zachodniego we Wrocławiu, także niegdyś drukarnia ulica Sztabowa 32	Lata 1860–1870 Ochrona: inny	_
Element 3 w zespole (element 5 w zespole): Wojskowa administracja koszar w zespole koszar, obecnie Wojskowa Agencja Mieszkaniowa, Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym dla Wrocławia Krzyków ulica Łączności 18 (ulica Sztabowa 46)	Lata 1860-1870 Ochrona: inny	_
Piwnice na wino Etablissementu Friebeberg (restauracji przy placu Powstańców Śląskich), lata 1914-1918 – magazyn leków lazaretu przy ulicy Księcia Witolda, lata 30. XX wieku – schron przeciwlotniczy, obecnie magazyny ulica Sztabowa (działka 54 AM-34 obręb Południe)	Lata 60. XIX wieku, lata 1914–1918, lata 30. XX wieku Ochrona: inny (karta niewpisana do rejestru z 1.07.2015 r.)	_
Aleja lipowa ulica Sudecka	XIX/XX wiek (projekt Hans Poelzig) Ochrona: inny	_
Kamienica ulica Sztabowa 82	około 1915–1920 r., 2007 r. (remont) Ochrona: inny	_
Żydowska Wyższa Szkoła dla Dziewcząt i Chłopców, obecnie Urząd Skarbowy Wrocław-Krzyki ulica Sztabowa 100	1912 r. Ochrona: inny	_
Cmentarz Żydowski, od 1991 r. – Muzeum Sztuki Cmentarnej ulica Ślężna 37-39	1856 r. Rejestr zabytków, nr A/5252/A/Z/T.I/306/75 z dnia 24.05.1975 r. (nr A/Z/T.I/306/75 z dnia 24.05.1975 r., nr A/5252/A/Z/T.I/306/75 z dnia 15.06.2011 r.)	_

Baza TERYT, EMUiA

Dane dotyczące ulicy Sztabowej we Wrocławiu są zgromadzone w bazie TERYT, która jest źródłem informacji o adresach w Polsce. Można tam znaleźć wiele cennych danych, w tym szczegóły dotyczące lokalizacji ulicy. W szczególności, dla ul. Sztabowej, przedstawione są następujące informacje:

• województwo: dolnośląskie (02),
• powiat: Wrocław (0264),
• gmina/dzielnica/delegatura: Wrocław (0264011) gmina miejska; Wrocław-Fabryczna (0264029) delegatura; Wrocław-Krzyki (0264039) delegatura,
• Miejscowość podstawowa: Wrocław (0986283) miasto; Wrocław-Fabryczna (0986290) delegatura; Wrocław-Krzyki (0986544) delegatura,
• kategoria/rodzaj: ulica,
• Nazwa ulicy: ul. Sztabowa (22098).

Więcej informacji można uzyskać z danych Głównego Urzędu Statystycznego, który dostarcza szczegółowych danych o ulicach i miejscowościach w Polsce.

Znaczenie ulicy oraz elementów otoczenia

Ulica Sztabowa stanowi ważny element komunikacyjny w południowej części Wrocławia. W przeszłości współtworzyła oś komunikacyjną z ulicą Wieczystą oraz Jacka Kuronia, co świadczy o jej znaczeniu w układzie urbanistycznym tego terenu.

Obecnie, ulica ta ma kluczowe znaczenie dla zachowania spójności przestrzeni publicznej osiedla oraz pełni rolę korytarza ruchu rowerowego. Wszelkie ulice otaczające park im. gen. Mariana Langiewicza, w tym odcinek ulicy Sztabowej, współtworzą lokalne centrum tej okolicy. Ulice Gajowicka, Mielecka i Krucza stanowią ważne elementy publicznej przestrzeni lokalnej.

Fragment ulicy Sztabowej od ulicy Sudeckiej do ulicy Drukarskiej również jest postrzegany jako istotna część przestrzeni publicznej. W dalszej części, od ulicy Drukarskiej do Ślężnej, ulica ta łączy się z Jacka Kuronia i Wieczystą, co tworzy ciąg komunikacyjny w obrębie osiedli.

Ulice Powstańców Śląskich oraz Sudecka można z kolei zaliczyć do przestrzeni ogólnomiejskich, które mają większy zasięg. W kontekście tych lokalnych przestrzeni wyróżnia się ważne skrzyżowanie ulicy Sztabowej i Sudeckiej, które odgrywa kluczową rolę w orientacji i rozpoznawalności tej części Wrocławia.

Pomocnymi punktami odniesienia w tej okolicy są: park im. gen. Mariana Langiewicza, kompleks budynków wojskowych, park przy ulicy Sztabowej oraz kościół, który jest **charakterystycznym zabytkiem** i dominantą w przestrzeni. Nie można także zapomnieć o kompleksie budynków dawnego szpitala oraz Starym Cmentarzu Żydowskim, które podnoszą rozpoznawalność i historyczne znaczenie tego miejsca.

---

Oceń: Ulica Sztabowa we Wrocławiu

---