Kościół Ducha Świętego we Wrocławiu

---

Historia

Średniowieczne kościoły św. Ducha

Wrocław w średniowieczu był miejscem, gdzie wzniesiono dwa kościoły pod wezwaniem Świętego Ducha, usytuowane przy ul. św. Ducha, w sąsiedztwie Bramy Piaskowej. Pierwsza z tych świątyń, zbudowana na zlecenie Henryka Brodatego w 1214 roku, została ufundowana razem z pobliskim szpitalem przez opata Witosława. Niestety, budowla ta padła ofiarą najazdu Mongołów.

Po zniszczeniu, zarówno kościół, jak i szpital została odbudowana w stylu gotyckim. W 1481 roku, w sąsiedztwie szpitala, zaplanowano kaplicę św. Fabiana i Sebastiana. Kompaktowy kompleks szpitalno-kościelny przeszedł modernizację w latach 1535–1568. Jednak w 1591 roku, w wyniku rozbudowy miejskich fortyfikacji, szpital został zburzony. Sześć lat później, już w 1597 roku, zawalił się także kościół, którego dalsza odbudowa została wstrzymana z racji istnienia w pobliżu dużo większego pobernardyńskiego kościoła parafialnego, do którego przeniesiono ocalałe elementy wyposażenia.

Kościół międzywojenny

Bezpośredni poprzednik obecnej świątyni, też noszący tradycyjne wezwanie, został zbudowany w okresie od 30 kwietnia 1928 roku do 20 stycznia 1929 roku zgodnie z projektem Hermanna Pfafferotta. Kościół usytuowany przy skrzyżowaniu ulic Armii Krajowej i Nyskiej charakteryzował się ceglaną konstrukcją oraz wysoką wieżą mającą konserwatywne formy architektoniczne. Niestety, w wyniku oblężenia Wrocławia w 1945 roku budowla ta została poważnie uszkodzona, a jej ruiny rozebrano w 1954 roku.

Obecny kościół

Prace nad budową nowego kościoła rozpoczęły się na początku lat 60. XX wieku. Pomimo trudności związanych z oporem ze strony władz, od 1972 roku można było zrealizować projekt na wymienionej działce, która miała lepszą ekspozycję na oś ulicy Kamiennej. Jednym z warunków uzyskania zgody było ograniczenie projektu do jednego obiektu, co zaowocowało decyzją architektów, Waldemara Wawrzyniaka, Jerzego Wojnarowicza oraz Tadeusza Zipsera o budowie obiektu jednobryłowego.

Pierwotnie planowano, aby przestrzeń pod wyniesioną nawą była wypełniona piaskiem, jednak w rzeczywistości, było to jedynie formalne podejście projektantów, a wnętrze pod nawą przeznaczono na kaplicę. Budowę, która ruszyła w 1973 roku dzięki staraniom księdza Stefana Wójcika (1935–2001), proboszcza parafii Ducha Świętego w latach 1969–2001, ukończono w 1981 roku.

W pierwszej fazie, obyła się odprawa pierwszego nabożeństwa w kaplicy już 24 grudnia 1975 roku, a w 1979 roku odbyła się pierwsza msza w górnym wnętrzu. W budowie uczestniczyli także podhalańscy cieśle, poza rzemieślnikami z Wrocławia. Po zakończeniu budowy głównego korpusu kościoła dodano parterowe sale katechetyczne w latach 1978–1983 według projektu Tadeusza Zipsera oraz wolno stojącą dzwonnicę w latach 1994–1995, a także nowy, większy budynek plebanii.

Na początku XXI wieku, doszło do zmian w wyglądzie zewnętrznym kościoła, które wprowadzono bez konsultacji z autorami oryginalnego projektu i przy ich sprzeciwie. Kościół pokryto ociepleniem systemowym wykonanego ze styropianu, co nadało mu intensywnie pomarańczowy kolor. Przy wejściu dodano figuralne plastyki, nawiązujące m.in. do Jana Pawła II.

Architektura

Kościół charakteryzuje się innowacyjną formą, która bazuje na ideach architektury organicznej oraz na pierwowzorze w postaci kaplicy maryjnej we Francji, zaprojektowanej przez Le Corbusiera. Pomimo nowoczesnego podejścia, jego symbolika podkreśla powiązania z historią architektury i tradycyjnymi archetypami świątyni.

Początkowo zaplanowane elewacje, które pozostały w surowej cegle, miały być pokryte klinikierami. W całym projekcie występują liczne uskokowe formy oraz witraże umieszczone w siedmiu ostrołukowych oknach wschodniej elewacji. Te elementy stylistyczne przywodzą na myśl gotyckie kościoły Wrocławia. Dwupoziomowa konstrukcja przestrzenna jest wyraźnie inspirowana kościołem św. Krzyża oraz św. Bartłomieja.

Schody wejściowe, które mają kształt dwuskrzydłowy, według Waldemara Wawrzyniaka, są zaplanowane z zamierzeniem odniesienia do architektury baroku. Kształt dachu, inspirowany hełmami katedry w Kutnej Horze, dodaje unikatowości tej budowli. Projekt wnętrza obfituje w liczne symbole liczbowe, takie jak 7, 10, czy 12, co wzbogaca jego duchowy wymiar.

Wschodnia część kościoła, gdzie zlokalizowane są kilkupiętrowe pomieszczenia zakrystii i plebanii, posiada wspólny dach o stożkowym kształcie, który wieńczy krzyż umieszczony w kielichu kwiatowym. Budynek został wzniesiony z cegły, natomiast strop i sklepienie wykonane są z betonu zbrojonego. Konstrukcja dachu, przypominająca wieżę, jest stalowa i pokryta miedzianą blachą na deskowaniu. Wysokość bocznych ścian oscyluje wokół 25 m, podczas gdy całkowita wysokość świątyni osiąga 54 m, co sprawia, że w słabo zagospodarowanej okolicy dominuje nad otoczeniem oraz zamyka wschodnią oś ulicy Kamiennej.

Plan kościoła uwzględnia potrzeby wynikające z postanowień Soboru Watykańskiego II. Wnętrze o jednorodnej, zbliżonej do sześciokątnej formie zajmuje przestrzeń ponad 800 m², z długością około 30 m i szerokością 32 m. Kościół pomieści ponad 600 osób na miejscach siedzących, a dodatkowo umożliwia przebywanie kolejnych 1400 osób w pozycji stojącej. Po obu stronach nawy znajdują się empory. Malarstwo wewnątrz, które powstało po rezygnacji z początkowej ascetycznej koncepcji autorstwa Waldemara Wawrzyniaka oraz Tadeusza Pactwy, namalowali Tadeusz Zipser i Barbara Stoksik.

Organy

Organy w kościele Ducha Świętego to niezwykle istotny element jego muzycznego wyposażenia. Instrument został wykonany przez firmę organową Józefa Cynara z Wrocławia w 1989 roku. Warto dodać, że w dolnej części kościoła znajdują się także mniejsze organy, które zostały wybudowane przez Antoniego Szydłowskiego w roku 2000. Te nowe organy umieszczono w wnęce blisko ołtarza, co sprawia, że są doskonale widoczne dla odwiedzających.

Manuał I	Manuał II	Pedał
Pryncypał 8′	Pryncypał 8′	Kontrabas 16′
Gemshorn 8′	Gedakt 8′	Subbas 16′
Flet rurkowy 8′	Salicjonał 8′	Oktawa 8′
Oktawa 4′	Unda maris 8′	Chorałbas 4′
Flet otwarty 4′	Fugara 4′	Róg nocny 2′
Kwinta 2 2/3′	Flet rurkowy 4′
Superoktawa 2′	Nasard 2 2/3′
Kornet I-III	Flet leśny 2′
Mikstura IV	Tercja 1 3/5′
Szałamaja 8′	Flageolet 1′
	Mikstura III
	Obój 8′
	Krumhorn 8′

Dzwony

Na kościelnej wieży, pełnej majestatu, znajdują się cztery dzwony, które stanowią istotny element architektury i kultury tej świątyni.

	Imię	Waga	Ton uderzeniowy	Rok odlania	Odlewnia
Największy dzwon	Stefan	około 3500 kg	ais	lata 90	Odlewnia Dzwonów Janusz Felczyński, Przemyśl
Duży dzwon	Henryk Roman	około 2500 kg	c’	lata 90	Odlewnia Dzwonów Janusz Felczyński, Przemyśl
Średni dzwon	Wincenty	około 1000 kg	f’	lata 90	Odlewnia Dzwonów Janusz Felczyński, Przemyśl
Mały dzwon	Bezimienny	około 350 kg	h’	lata 90	Odlewnia Dzwonów Janusz Felczyński, Przemyśl

---

Oceń: Kościół Ducha Świętego we Wrocławiu

---