Osobowice

---

Nazwa

Znaczenie nazwy miejscowości pozostaje problematyczne, ponieważ nie ma jednoznacznej interpretacji toponimii. Termin ten wywodzi się z polskiego słowa, które odnosi się do obozu, osoby lub cech takich jak oddzielenie czy wyłączność, które można interpretować jako osobność. Możliwe, że nazwa ta nawiązuje do odległej lokalizacji, która była separowana od głównego ośrodka.

W swojej pracy na temat śląskiego nazewnictwa, Konstanty Damrot zwraca uwagę, że w 1896 roku w Bytomiu wymienił dwie nazwy: obecnie stosowaną, polską Osobowice oraz niemiecką Oswitz. Wspomniał także zlatynizowane, staropolskie wersje, które pojawiły się w łacińskich dokumentach średniowiecznych, a mianowicie: Ozobowicz w 1237 roku, Osobozowe w 1243, Ozzobowitz w 1253 oraz Ozestowicz w 1256 roku. Przytacza także różne tłumaczenia nazwy, takie jak: „Znaczenie nazw nie jest jasne: podobnie jak w przypadku słowa osoba – po niemiecku Person, osobny – wyszczególniony, wyłączny, wydzielony”.

Niemiecki językoznawca Paul Hefftner również w swojej pracy poświęconej nazwom miejscowości ziemi wrocławskiej, zatytułowanej „Ursprung und Bedeutung der Ortsnamen im Stadt und Landkreise Breslau”, analizuje tę samą nazwę i jej pochodzenie. Ciekawe jest, że w średniowiecznym dokumencie wydanym we Wrocławiu 26 lutego 1253 roku, gdzie podpisywał go książę śląski Henryk III Biały, miejscowość była wymieniana jako Ossobozowe. Nazwę Ossobozowe dokumentowano także w 1283 roku, a później pojawiała się w różnych formach: w 1257 roku jako Ozzobowiz, w 1287 roku jako Ozobowicz, w 1360 roku Ossewicz, a także Oswicz oraz Osswitz w 1845 roku.

W księdze łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis, spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna w latach 1295–1305, miejscowość była notowana w zlatynizowanej formie Heysonis.

Pierwsze ślady działalności człowieka

Pierwsze dowody istnienia człowieka w obszarze wzgórz osobowickich sięgają młodszej epoki kamienia, co datuje się pomiędzy 4200 a 1700 rokiem przed naszą erą. Warto zauważyć, że w tym regionie odkrywane są również artefakty z późniejszych okresów, w tym z epoki brązu. Przełomowym momentem były czasy, kiedy około 800–650 roku przed naszą erą zaczęły powstawać pierwsze grodziska. Dwa z nich usytuowane były na Górce Kaplicznej (o wysokości 121 m n.p.m.) oraz na Szańcu Szwedzkim (z wysokością 127 m n.p.m.) w dzisiejszym Lesie Osobowickim.

Zabytki

W Osobowicach znajduje się wiele interesujących miejsc o wartości historycznej. Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są dwa wyjątkowe obiekty, które przyciągają uwagę turystów oraz miłośników architektury.

Jednym z nich jest kościół par. pw. św. Teresy od Dzieciątka Jezus, usytuowany przy ulicy Osobowickiej 129. Budowla ta została wzniesiona w 1930 roku i zachwyca zarówno swoją architekturą, jak i historycznym znaczeniem.

Kolejnym wartym uwagi obiektem jest kaplica Kornów pw. Nawiedzenia NMP. Zlokalizowana przy ulicy Lipskiej, ta niewielka, ale urokliwa kaplica pochodzi z drugiej połowy XIX wieku. Oba te zabytki stanowią istotny element kulturowego dziedzictwa tego regionu.

Kult Matki Bożej Osobowickiej

W 1242 roku, po śmierci księcia Henryka Pobożnego, jego wdowa Anna zdecydowała o przekazaniu tutejszych ziem zakonowi Świętej Klary, co zostało potwierdzone na nowo w 1257 roku. Od momentu tego Osobowice stały się częścią majątku klasztornego. W XVII wieku nieznany artysta stworzył niewielką rzeźbę Matki Boskiej, umieszczoną na dębie u podnóża Górki Kaplicznej. Figurze tej przypisywano niezwykłe moce, a jednym z jej cudownych przypadków było uzdrowienie kantora Balcera z wrocławskiego kościoła św. Macieja w 1724 roku, które miało nastąpić po modlitwach tutaj odczytanych.

Kult tej maryjnej figurki został formalnie zatwierdzony przez siostry klaryski, które w 1725 roku wzniosły drewnianą kaplicę na szczycie wzgórza. Jednakże po sekularyzacji klasztorów przez Królestwo Pruskie w 1810 roku, Osobowice przekształcone zostały w wieś folwarczną. W 1812 roku wieś została wykupiona przez rodzinę Kornów, znanych wydawców, księgarzy i drukarzy. Johann Gottlieb Korn, senior rodu, postanowił ufundować nową kaplicę na Górce Kaplicznej, zastępując tym samym poprzednią drewnianą. Nowa kaplica, poświęcona Nawiedzeniu Matki Boskiej Osobowickiej na Wzgórzu, została zaprojektowana przez Carla Ferdinanda Langhansa (młodszego) i wybudowana w latach 1822–1824.

Obecne wykorzystanie

Osobowice, od lat stanowiące popularny teren wypoczynkowy, przyciągają licznych odwiedzających, którzy korzystają z uroków przyrody. W przeszłości na tych ziemiach zbudowano liczne gospody i karczmy, a także browar. Z danych z 1845 roku wynika, że w 52 domach mieszkało tu 374 mieszkańców. W drugiej połowie XIX wieku, na granicy Różanki i Osobowic powstała linia kolejowa, łącząca te tereny z Poznaniem.

Na początku XX wieku, wschodnia część Osobowic zaczęła pełnić rolę miejskich pól irygacyjnych dla Wrocławia. Dziś można tam znaleźć ogródki działkowe, które są przecięte obwodnicą śródmiejską Wrocławia. II Wojna Światowa przyniosła tragiczne zmiany, podczas której w lokalnych restauracjach zorganizowano oboz deportacyjny dla Polaków. Po wojnie, utworzono ośrodek wypoczynkowy dla wojska z przystanią nad Odrą.

W 1928 roku Osobowice zostały przyłączone do Wrocławia. Od tego momentu rozpoczęła się intensywna zabudowa willowa oraz podmiejska. W południowo-wschodniej i zachodniej części Osobowic utworzono dwie zatoki w rzece Odrze, które służyły jako zimowiska dla barek rzecznych. W 1931 roku jedna z gospód została przebudowana i przekształcona w kościół (św. Teresy od Dzieciątka Jezus).

W 1973 roku do Wrocławia przyłączono m.in. Rędzin oraz Lipę Piotrowską, które graniczą z Osobowicami. W 2004 roku oddano do użytku most Milenijny, będący częścią obwodnicy, co połączyło Osobowice z Popowicami znajdującymi się po drugiej stronie Odry.

Do momentu uruchomienia mostu jedynym sposobem na komunikację z resztą miasta była ulica Osobowicka, wzdłuż której zbudowano linię tramwajową na przełomie XIX i XX wieku. Jej najstarsza pętla znajduje się przy skrzyżowaniu Osobowickiej i Krotoszyńskiej i jest nazywana najstarszą pętlą tramwajową we Wrocławiu, obsługiwaną przez tramwaje linii 14 i 24.

W obecnym czasie, w północnej części Osobowic, która graniczy z Rędzinem i Lipą Piotrowską, znajdują się obszary, gdzie działają pola irygacyjne wrocławskiej oczyszczalni ścieków. Osiedle Osobowice, na podstawie decyzji Rady Miejskiej Wrocławia, traktowane jest wspólnie z sąsiadującym Rędzinem. Razem te tereny liczą około 2,1 tysiąca mieszkańców.

---

Oceń: Osobowice

---