Most dojazdowy w zespole budowlanym Elektrowni Wodnej Południowej we Wrocławiu

---

Historia

W latach 1922–1924 zrealizowano zespół elektrowni Wrocław I, znany również jako Elektrownia wodna Wrocław „Południe”, której projektanci, Max Berg oraz Ludwig Moshamer, odegrali kluczową rolę w jego powstaniu. Obok tego zespołu powstały również inne hydrotechniczne obiekty, które współtworzą Mieszczański Stopień Wodny, będący dolnym stopniem wodnym dla Śródmiejskiego Węzła Wodnego.

Most, który jest częścią tej inwestycji, zbudowano w latach 1921-1922, w miejscu wcześniejszego mostu drewnianego, popularnie określanego jako most „przy dawnych dolnych młynach”. Niestety, brak jest szczegółowych informacji na temat renowacji mostu przed rokiem 1945. Można przypuszczać, że ze względu na względnie nowy obiekt, nie były one konieczne, a ewentualne prace miały charakter jedynie kosmetyczny.

W latach 1945-1995 przeprowadzono jedynie ograniczone naprawy elementów żelbetowych, które głównie polegały na iniekcji rys oraz uzupełnieniu ubytków betonu. Mimo tych działań, stan mostu w 1995 roku oceniano jako zły. Ocena ta opierała się na technicznym orzeczeniu, które sporządzono w lutym 1993 roku. Zawierało ono uwagi dotyczące poważnych uszkodzeń, takich jak korozja betonu o głębokości sięgającej nawet 7 cm, pęknięcia oraz kawerny, a także zniszczenia w otulinie zabezpieczającej zbrojenie. Podobne uszkodzenia dotyczyły również innych elementów obiektu, takich jak płyty przekrywające kanały instalacji i urządzeń.

Wówczas jednoznacznie wskazano na pilną potrzebę remontu mostu, co zrealizowano w latach 2014–2015, kiedy to przeprowadzono gruntowny remont i przebudowę istniejących obiektów w zespole. W czasie powojennym, całość zespołu znajdowała się w gestii zakładów energetycznych.

Położenie, funkcja

Most dojazdowy, znajdujący się w obrębie zakładu energetycznego, pełni kluczową rolę w systemie komunikacji związanego z Elektrownią Wodną Wrocław I oraz Elektrownią Południową we Wrocławiu, usytuowaną nad Odrą. To przestrzeń o ograniczonym dostępie publicznym, co sprawia, że nie każdy może swobodnie dotrzeć do mostu. Zakład znajduje się w malowniczym rejonie Starego Miasta, które jest częścią osiedla samorządowego Stare Miasto, w historycznej dzielnicy Stare Miasto.

Adres zakładu to ul. Nowy Świat 46. Most łączy lewy brzeg Odry oraz bezimienną wyspę, otoczoną przez wody ramienia tej rzeki – Odry Południowej, w obrębie Odry Głównej we Wrocławiu. Rzeka ta przepływa przez Śródmiejski Węzeł Wodny, a nad jej kanałem znajduje się elektrownia, która składa się z turbin oraz infrastruktury technicznej rozlokowanej w hali elektrowni.

Sama elektrownia jest istotną częścią Mieszczańskiego Stopnia Wodnego. Most dojazdowy jest nie tylko elementem konstrukcyjnym, ale także zapewnia wewnętrzną komunikację w obrębie zakładu. Umożliwia to zarówno ruch kołowy, jak i pieszy, dzięki odpowiednim elementom infrastrukturalnym, takim jak jezdnia i chodniki, które zostały zainstalowane na płycie mostu.

Architektura i konstrukcja

Most dojazdowy we Wrocławiu to niezwykle istotny element infrastruktury, który wspiera komunikację wewnętrzną Elektrowni Wodnej Południowej. Jego lokalizacja jest kluczowa, gdyż przebiega on prostopadle do koryta rzeki, tworząc efektywną przeprawę.

Brzegi rzeki w tym rejonie charakteryzują się pionowymi ścianami oporowymi, które zostały starannie zabezpieczone. Elementy wykończenia tych ścian wykonano z ciosów kamiennych, co dodaje im estetyki i trwałości. Most ma trzy przęsła, których rozpiętości wynoszą odpowiednio: 12,10 m, 14,60 m oraz 12,10 m.

Całkowita długość mostu sięga 40,20 m, zaś jego szerokość wynosi 5,70 m, z jezdnią o szerokości 3,50 m oraz obustronnymi chodnikami, które mają po 1,02 m szerokości. Przęsła skrajne, umiejscowione przy przyczółkach, zostały poszerzone na długości 4,5 m, co zapewnia stabilność i wygodę użytkowania.

Ukształtowanie mostu jest zgodne z prostokątnym rzuty na płaszczyznę poziomą. W celu zapewnienia odpowiedniej nośności zastosowano dodatkowe belki ukośne, które są stabilnie podparte z jednej strony na belkach głównych, a z drugiej na poprzecznicach podporowych. Elewację mostu charakteryzuje surowy, ale symetryczny i osiowy układ, który podkreśla jego nowoczesny design.

Na pomostach zamontowane są bariery monolityczne, które wyraźnie akcentują linearny kształt konstrukcji. W konstrukcji mostu zastosowano technologię żelbetową, co zapewnia wytrzymałość i długotrwałość obiektu.

Podstawową nośność mostu stanowi ruszt belkowy, składający się z trzech głównych belek rozmieszczonych wzdłuż mostu w odstępach 1,60 m. Ich wysokości oscylują pomiędzy 0,70 m a 1,05 m. W skład rusztu wchodzą także belki poprzeczne, przęsłowe oraz podporowe, które są ustawione prostopadle w stosunku do osi mostu.

Podstawą konstrukcji mostu są przyczółki oraz dwie centralne podpory, określane jako filary. Te filary mają kształt prostokąta, wykonane są z betonu o wymiarach 5,35 m na 1,50 m na poziomie zwieńczenia fundamentów i zwężają się ku górze, co nadaje im elegancji.

Przyczółki mostu wykonano jako monolityczne i są trwale wbudowane w konstrukcję nabrzeży. W przestrzeni między podporami a samą konstrukcją znajdują się łożyska oraz przekładki z papy, umiejscowione na mocnych ławach podłożyskowych, które są ciągłymi blokami betonowymi o grubości 0,85 m.

Balustrady mostu to solidne żelbetowe ściany o grubości 8 cm, zakończone na górze chwytaczem. W chodnikach umieszczono specjalne kanały, co umożliwia przeprowadzenie instalacji oraz umieszczenie odpowiednich urządzeń. Pierwotną nawierzchnię jezdni stanowiła kostka granitowa, która z czasem została przykryta warstwą bitumiczną.

Dojazdy do mostu również zostały wykonane z kamiennej kostki brukowej, co podkreśla spójność i estetykę całej konstrukcji.

Ochrona

W roku 1993 zespół elektrowni południowej został poddany ochronie jako zabytek, co potwierdza jego wpis do rejestru, numer 524/Wm z dnia 10.08.1993, a następnie pod numerem A/1473/524/Wm z dnia 16.12.2009. W ramach tej ochrony znajduje się wiele obiektów, które ze względu na swoje znaczenie historyczne oraz techniczne zasługują na szczególną uwagę. Most dojazdowy, będący częścią tego zespołu, również został objęty ochroną, gdyż jest doceniany za swoje wartości zarówno krajobrazowe, jak i techniczne.

W zestawieniu gminnym most figuruje na pozycji 3, natomiast w wykazie wojewódzkiego konserwatora zabytków znajduje się na pozycji 4. To podkreśla znaczenie tego obiektu w kontekście dziedzictwa kulturowego regionu.

Warto zauważyć, że całość elektrowni oraz most znajdują się w obrębie obszaru podlegającego szczególnej ochronie, uwzględnionego w gminnej ewidencji zabytków pod pozycją Przedmieścia Odrzańskiego. Obszar ten, w którym znajduje się także Kępa Mieszczańska, tworzy historyczny układ urbanistyczny, którego karta obiektu, niemającego wpisu do rejestru, została sporządzona 1 października 2015 roku.

Krajobraz kulturowy rzeki Odry we Wrocławiu kształtowany był od XIII wieku, a jego rozwój trwał także w późniejszych okresach, jak początek XVIII wieku, aż do 1945 roku. Stan zachowania tego wartościowego układu oceniany jest na poziomie 4 – dobry do 5 – bardzo dobry.

---

Oceń: Most dojazdowy w zespole budowlanym Elektrowni Wodnej Południowej we Wrocławiu

---