Przedmieście Piaskowe

---

Średniowiecze

Początki osadnictwa na Ostrowie Tumskim

Ostrów Tumski, znajdująca się poniżej ujścia Oławy odrzańska wyspa, stała się miejscem, w którym rozpoczęło się najpierw osadnictwo otwarte, datowane na około IX wiek. Z czasem powstało tutaj grodzisko, które w roku 985 zostało przekształcone przez Mieszka I w umocniony gród piastowski. W tym miejscu, w północno-zachodniej części, rezydencję miała kasztelan oraz późniejsi książęta wrocławscy, natomiast w południowo-wschodniej części znajdowały się więzi z władzą kościelną, reprezentowaną przez biskupa.

W obrębie tych umocnień mieszkała wojskowa załoga książęca, a także urzędnicy oraz członkowie duchowieństwa, obsługujący zarówno dwór książęcy, jak i biskupi. Interesujące jest, że w tym obszarze nie odnaleziono ani jednej wskazówki dotyczącej działalności rzemieślniczej czy handlowej, co może sugerować wyjątkowy charakter grodziska jako głównie administracyjnego i militarnego.

Civitas przedlokacyjne na lewym brzegu Odry

Z drugiej strony, na lewym brzegu Odry, rozwijało się rzemiosło i handel, co wiązało się z osadnictwem protomiejskim. Miejsce to, znajdujące się w punktach styku szlaków handlowych, na przełomie wieku XI, stało się istotnym centrum wymiany towarowej. Archeolodzy potwierdzili, że obszar ten, z jeszcze nie całkiem uzasadnioną tezą zaproponowaną przez Józefa Kaźmierczyka, datuje swoje początki na wiek XI. W 3. dekadzie XIII wieku region ten zaczął być określany w dokumentach łacińskich jako Civitas Vratislaviensis.

Co więcej, biskup Wawrzyniec umieścił w tej lokalizacji parafię św. Wojciecha, po zamianie operacji z kanonikami regularnymi św. Augustyna w 1226 roku, co wskazuje na znaczenie tego terenu. Rozciągał się on pomiędzy Odra a przeprawą na wyspę Piasek, którą dzisiaj znamy jako most Piaskowy, oraz do linii obecnej placu Dominikańskiego oraz ulicy Wita Stwosza.

Cztery lokacje miasta i najazd mongolski

Na dzień dzisiejszy, niestety, nie istnieją żadne materialne ślady świadczące o dokładnym momencie pierwszej lokacji Wrocławia ani jego założycielu. Historycy podają jednak, że proces ten mógł rozpocząć się w przedziale czasowym pomiędzy 1201 a 1241 rokiem, w okresie rządów Henryka Brodatego i jego syna, Henryka Pobożnego. W szczególności badania wskazują drugą lub trzecią dekadę XIII wieku, kiedy rozpoczęto lokowanie terenów wolnych od zabudowy w rejonie południowego zachodu lewobrzeżnej osady ad sancti Adalberti.

W wyniku najazdu Mongołów w 1241 roku, które niszczyły polskie ziemie, miasto stało się ruiną, opuszczone przez mieszkańców, którzy udali się do grodziska na Ostrowie Tumskim, gdzie skryli swoje cenne zasoby. Mimo że oblężenie trwało krótko, miasto zastało całkowicie zniszczone. Po wycofaniu się Mongołów, w 1242 roku podjęto decyzję o drugiej lokacji na lewym brzegu Odry, przy czym dokument lokacyjny Bolesława Rogatki niestety nie przetrwał.

Kolejna lokacja miała miejsce w 1261 roku, kiedy to Henryk III Biały jedynie uporządkował wcześniejsze regulacje lokacyjne. Przywilej z tejże daty zachował się do dziś w Archiwum Państwowym we Wrocławiu. Zaledwie dwa lata później, 9 kwietnia 1263 roku, powstała nowa jednostka urbanistyczna, znana dzisiaj jako „Nowe Miasto”, która z czasem w 1327 roku została połączona z Wrocławiem tworząc jeden spójny organizm.

Fortyfikacje średniowiecznego Wrocławia

Umocnienia, jakie mogły istnieć wokół pierwszego lokacyjnego Wrocławia, były niewystarczające podczas najazdu mongolskiego, ponieważ miasto zostało przed dotarciem najeźdźców opuszczone. Wkrótce po odbudowie, w odpowiedzi na zagrożenia płynące z kolejnych najazdów, mieszkańcy zdecydowali się na budowę fosy miejskiej, a także systemu fortyfikacji. W pierwszych latach na wschodnich terenach miasta wznieśli rów, który otaczał nasyp budowany z ziemi pozyskanej z wykopu. Prace te miały miejsce prawdopodobnie w latach 40. XIII wieku.

Ochroną Wrocławia stała się rzeka Odra i Biała Oława, której wody wykorzystano do wypełnienia fosy nazwanej „Czarną Oławą”. W roku 1291 zakończono napełnianie tego akwenu. W obliczu dynamicznego rozwoju miasta, na początku XIV wieku przystąpiono do rozbudowy fortyfikacji, które spotkały się z dalszymi modyfikacjami i przekształceniami, aż do czasu wybudowania bastionów. Dodatkowo, teren wokół Uniwersytetu Wrocławskiego zyskał znaczenie strategiczne, będąc miejscem rezydencji kolejnych książąt.

Choć część pierwotnych budowli nie przetrwała do dzisiejszych czasów, resztki czasów średniowiecznych można dostrzec w zakrystii kościoła im. Jezus oraz tzw. Bramie Cesarskiej. W miarę rozwoju miasta i po przyjęciu nowych standardów budowlanych, poza murami rozwinęły się inne struktury obronne, w tym Fosa Miejska, która jeszcze dziś, odzwierciedla historię średniowiecznego Wrocławia.

Czasy nowożytne – wrocławskie przedmieścia

Od końca średniowiecza, kiedy to Stare Miasto, razem z Nowym Miastem, zostało otoczone nowoczesnymi umocnieniami, tereny leżące poza jego murami zaczęły odgrywać kluczową rolę wspierającą mieszkańców Wrocławia. Rzeka Odra oraz Oława, oraz zewnętrzne fosy miały niemały wpływ na funkcjonowanie przedmieść. Tereny te stały się siedzibą dla rolników i hodowców, którzy dostarczali zboża, warzywa, owoce i mięso do miasta. Mieszkańcy Przedmieścia Oławskiego, Świdnickiego, Mikołajskiego oraz Przedmieścia Odrzańskiego zajmowali się głównie takimi właśnie działaniami gospodarczymi, a ich usługi były niezbędne dla mieszkańców miasta.

Jednak przedmieścia te nie były jedyne, które pełniły ważną rolę. Położone na północny wschód od Wrocławia, tereny obejmujące wyspy, takie jak Ostrów Tumski oraz Piasek – od której pochodzi nazwa Przedmieścia Piaskowego (Sand Vorstadt) – stały się istotnym fragmentem krajobrazu miejskiego, wspólnie z innymi wyspami jak Bielarską, Młyńską, Słodową i Tamką, a także południową częścią Ołbina. Ostrów Tumski, będący historycznym centrum osady książęcej oraz siedzibą biskupstwa, był znaczącym ośrodkiem władzy kościelnej, mimo że znajdował się poza miejskimi fortyfikacjami. Miejscowości położone na prawym brzegu Odry, takie jak Fischerau i Scheiting, co dzisiaj odpowiada Rybakom i Szczytnikom, również były częścią Przedmieścia Piaskowego.

W latach 1771–1782, na polecenie króla pruskiego Fryderyka II, Wrocław przeszedł znaczącą rozbudowę systemu fortyfikacji, zwłaszcza w północnej części miasta. Wzmocniono obronę północno-wschodniego rejonu, w tym również Ostrowa Tumskiego, poprzez zbudowanie trzech bastionów: Różankowego, Psiego Pola oraz Nowowiejskiego. Ten zespół obronny znany był jako Springstern („Skacząca Gwiazda”), co odnosiło się do układu bastionów. Dzisiaj obszar ten staje się terenem zielonym, znanym jako skwer Skaczącej Gwiazdy; jedna z ulic, „Na Szańcach” (wcześniej Sternschanze), przypomina o dawnych funkcjach tego miejsca.

W obliczu zagrożeń ze strony wrogich wojsk, przedmieścia były często całkowicie niszczone, aby uniemożliwić szturmującym znajdowanie schronienia. Przykładem może być opactwo św. Wincentego zlokalizowane na Przedmieściu Piaskowym, które w obliczu tureckiego najazdu na Śląsk zostało zburzone w październiku 1529 roku. Podobną strategię, decyzją generała majora Alexandra Heinricha von Thile, podjęto w obliczu nadciągających wojsk napoleońskich, co miało miejsce w listopadzie 1806 roku. Takie posunięcia nie uchroniły jednak wrocławskiego garnizonu przed klęską: w grudniu 1806 roku Francuzi z sojuszniczymi oddziałami podeszli pod miasto, co zakończyło się kapitulacją 4 stycznia 1807 roku. Ostatecznie Hieronim Bonaparte, brat cesarza, po zwycięstwie, wydał rozkaz zburzenia miejskich fortyfikacji, choć niektóre fosa, takie jak wewnętrzna, znana jako Czarna Oława, oraz zewnętrzna, przetrwały. Proces likwidacji murów trwał przez kolejne lata, a 19 listopada 1808 roku ogłoszono królewską regulację, która uregulowała status przedmieść otaczających dawną osłonę miejską.

Przedmieście Piaskowe po rozbiórce fortyfikacji, od roku 1808

Ogród Botaniczny we Wrocławiu

Wrocławski Ogród Botaniczny, którego założenie datuje się na 1811 rok, zyskał swą lokalizację dzięki hojnemu darowi króla pruskiego Fryderyka III Wilhelma. Przekazał on Uniwersytetowi Wrocławskiemu 5 hektarów gruntów, które stały się dostępne po zlikwidowaniu fortecy Springstern, chroniącej Ostrów Tumski. Początkowo teren, otoczony podłużnym stawem, pozostałością po bastionowej fosie, nie nadawał się do tego, by z powodzeniem założyć ogród; gleba była nieurodzajna po splantowaniu fortyfikacji.

Pod okiem profesora historii naturalnej i rolnictwa, Franza Heyde, oraz botanika, prof. Johanna Linka, w roku 1812 stworzono pierwszą cieplarnię, przeznaczoną dla roślin ciepłolubnych. W ciągu pierwszych pięciu lat działalności ogrodu udało się zagospodarować mniej więcej 1/3 działki, wprowadzając 500 taksonów roślin gruntowych oraz 1500 gatunków roślin egzotycznych do cieplarni.

W latach 1816-1830 z kolei ogrodem kierował Ludolf Christian Treviranus. W tej epoce Ogród zdołał zgromadzić blisko 7000 roślin, w tym wiele z mniej znanych regionów Australii i Południowej Afryki. Treviranus, będąc zapalonym podróżnikiem, ведł aktywną współpracę z innymi ogrodami botanicznymi w Europie, w tym z Ogrodem Botanicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego, utworzonym niemal 30 lat wcześniej.

Później, w latach 1830-1851 funkcję dyrektora przejął systematyk roślin, Christian Gottfried Daniel Nees von Esenbeck. Jego zasługą było wprowadzenie porządku w sadzeniu roślin, a także poprawa estetyki, co było wielką zmianą po stylu angielskim Treviranusa. Po nieuchronnym rozstaniu z Uniwersytetem w 1851 roku ze względów politycznych, von Esenbeck ustąpił miejsca Johannowi Heinrichowi Robertowi Göppertowi, którego kadencja była okresem największego rozkwitu Ogrodu.

Göppertowi zawdzięcza się między innymi powstanie działów dendrologicznych i paleontologicznych, a także nowe szklarnie dla roślin tropikalnych. To właśnie jego wizja uczyniła Ogród jednym z wiodących miejsc zbiorku roślin w regionie, czego przykładem były liczne projekty edukacyjne i badawcze. Kolejnymi kierownikami Ogrodu byli Adolf Engler (1883-1889), Karl Prantl (1889-1893), Ferdinand Pax (do 1926), Peter Stark (do 1928) oraz Johannes Buder (do 1945), który znamienicie poszerzył granice Ogrodu o ok. 1 ha. Warto wspomnieć, że Ogród Botaniczny we Wrocławiu stanowił oazę różnorodności florystycznej i naukowej w regionie.

Ogród Zoologiczny we Wrocławiu

Idea utworzenia wrocławskiego ZOO zainicjowana została przez nadburmistrza Wrocławia, dr. Juliusa Elwangera, w lutym 1863 roku. Pod tereny ogrodu przeznaczone zostało 9 hektarów w pobliżu Szczytnik, w rozwidleniu Górnej i Starej Odry. Prace budowlane ruszyły jeszcze tej samej jesieni, a ostateczne otwarcie ZOO miało miejsce 10 sierpnia 1865 roku, przyciągając 67 476 odwiedzających do końca roku.

Nowym dyrektorem po Schlegelu, który zmarł w 1882 roku, został Hermann Stechmann, który nie tylko znacząco rozbudował Ogród, lecz również wprowadził wiele nowości. W 1897 roku sprowadził samicę goryla, nazwanym Pussi, co było niezwykłym osiągnięciem tamtych czasów. Po Stechmannie przyszły nowe zmiany, gdy w marcu 1901 na jego miejsce powołano Friedricha Grabowsky’ego, który postawił na rozwój i modernizację Ogrodu, przyciągając kolejne rzesze zwiedzających.

Jednak czas I wojny światowej oraz następne lata przyniosły poważne problemy finansowe, zmuszając do zamknięcia Ogrodu. W 1927 roku, dzięki przemyślanym posunięciom, ZOO wznowiło działalność i zdołało przyciągnąć pół miliona gości w krótkim czasie. Grabowsky, z pewnością, odniósł sukces, lecz nie długo po tym, zmarł, a jego miejsce zajmie Hans Honigmann, który zmierzył się z wielkim kryzysem finansowym spowodowanym Wielkim Kryzysem. Po jego rezygnacji w 1934 roku, ogrodowi przewodził Martin Schlott, który znacząco rozszerzył terytorium ogrodu, doglądając różnorodnych budynków dla zwierząt i ich eksponatów.

W obliczu nadchodzącej II wojny światowej, ogłoszono w styczniu 1945 roku polecenie, by zlikwidować niebezpieczne zwierzęta. W rezultacie wiele przetrwało, ale zarząd ogrodu zdecydował o ich ewakuacji do innych ogrodów w Polsce. Ostatecznie nowe życie Ogrodu wznowiono w 1948 roku, a zasoby florystyczne i faunistyczne, które pozostały, ukierunkowały na nowo jego działalność i zbiory.

Uniwersytecki Wydział Medyczny

Obecny Uniwersytet Medyczny swoje początki miało w obiektach klinicznych, które zaczęto projektować w 1885 roku. Budowa prowadzona była w dwóch etapach: w latach 1887–1892 oraz w kolejnych latach 1895-1909. Warmowy budynek był zaplanowany na południowo-wschodnim skraju Maxstraße (obecnie ul. Chałubińskiego), a drugi obejmował obiekt przeciwnej strony tej ulicy oraz terenu Auenstraße (ul. Bujwida), gdzie zorganizowano klinikę psychiatryczną. Projektem kierował Joseph Waldhausen do 1893 roku, a następnie Arthur Buchwald.

Dzięki doskonałej lokalizacji, kompleks kliniczny przyciągał uwagę przez bliskość do dzielnicy willowej i Starej Odry, sąsiadując z reprezentacyjną już wówczas Tiergartenstraße (ul. Curie-Skłodowskiej). Pożądane były wówczas medycyna i chirurgia, które zyskiwały w społeczeństwie wysoki prestiż, co widywanego także w staranności przy projektowaniu poszczególnych budynków i zastosowaniu stylu ceglanego neogotyku, będącego nawiązaniem do narodowego stylu gotyckiego.

Most Grunwaldzki

W okolicach roku 1880 zapoczątkowano poważne prace hydrotechniczne na lewym brzegu Odry, obok Przedmieścia Oławskiego, usytuowanego naprzeciwko Przedmieścia Piaskowego. Rzeka Oława, która płynęła przez Fosę Miejską, miała swoje ujście oddzielone groblą, które dotychczas biegło wzdłuż Am Steindamm („Na Kamiennej Grobli”). Rzeka została zaśnięta, a jej ujście przeniesione do Odry, co sprawiło, że stało się dostępne kilkaset metrów wcześniej. W wyniku tych modyfikacji powstała szeroka aleja, łącząca Dominikanerplatz (plac Dominikański) z brzegiem Odry. Droga ta podtrzymywała pierwotną nazwę nabrzeża Am Ohlau Ufer, aczkolwiek po II wojnie światowej przemianowano ją na al. Słowackiego.

Wraz z rozwojem Przedmieścia Piaskowego rosły także potrzeby komunikacyjne, gdyż jedynym sposobem na przedostanie się na drugi brzeg była przeprawa promowa lub most Lessinga. Most ten wybudowano w 1875 roku, by zastąpić wcześniejszy drewniany Pfeningbrücke. Po zniszczeniach z 1945 roku, obecnie znajduje swoją kontynuację w postaci Mostu Pokoju. Droga zaczynająca się przy Pfeningbrücke, a później Lessing Brücke (dziś ul. Wyszyńskiego), łączyła się z trasą w kierunku Szczytnik oraz dalej do Mostu Zwierzynieckiego, który stworzono dla Ogrodu zoologicznego, otwartego w 1865 roku.

Na przeciwległym brzegu Odry również rozwijało się Przedmieście Oławskie, co zwiększało potrzeby transportowe, prowadząc do postanowienia o budowie mostu na nabrzeżu Am Ohlau Ufer, co miało zaradzić narastającym problemom drogowym. Pomysły te toczyły się przez wiele lat, aż do 1904 roku, kiedy ogłoszono konkurs na projekt mostu, nazwanego wtedy Kaiser-Friedrich-Brücke. Budowa rozpoczęła się w 1907 roku, a most oddano do użytku 10 października 1910. Po wojnie nadano mu obecnie uznawaną nazwę „Most Grunwaldzki”.

Hala Stulecia

20 maja 1913 roku Wrocław gościł niezwykłe wydarzenie, w którym uczestniczył następca tronu Fryderyk Wilhelm, celebrując otwarcie Hali Stulecia oraz przylegających do niej terenów wystawowych. Uroczystość była częścią obchodów setnej rocznicy odezwy Do mojego ludu (An Mein Volk) z 17 marca 1813 roku, autorstwa Fryderyka Wilhelma III, wzywającej do oporu przeciwko Napoleonowi Bonaparte.

Hala, której budowę zaplanowano w latach 1911-1913, była dziełem Maxa Berga. Nowatorski projekt zawierał żelbetowe przekrycie o największej wówczas na świecie rozpiętości (hala osiąga 42 m wysokości, a jej kopuła 67 m średnicy) i kosztował około 2 miliony marek. Hala miała pomieścić do 10 tysięcy osób, a dla jej potrzeb stworzono organy wykonane przez renomowaną firmę Sauer, które wyposażono w 222 rejestry i 16706 piszczałek.

„Wielki Wrocław” – przyłączenie nowych dzielnic w roku 1928

W XIX wieku oraz I połowie XX wieku Wrocław był podzielony w sposób administracyjny, dostosowany do dawnych przedmieść, z czego każde przedmieście dzieliło się na mniejsze jednostki zwane Viertel, czyli „kwartały”. Przedmieście Piaskowe (Sand-Stadtteil) w połowie XX wieku dzieliło się na wewnętrzne rejony: 10: Sternviertel (Dzielnica Gwiaździsta), 11: Michaelisviertel (Dzielnica św. Michała), 12: Domviertel (Dzielnica Katedralna; Ostrów Tumski), 13: Hochschulviertel (Dzielnica Akademicka); Neu-Scheitnig (Nowe Szczytniki), 14: Scheitnig (Szczytniki), 14a: Leerbeutel (Zalesie).

Numery 10 do 14 przyłączono do Wrocławia w latach 1808 oraz 1868, a najpóźniej, ponieważ zaledwie w 1904 roku, ostatnią część pod numerem 14a. Obecnie współczesny podział na osiedla obejmuje także część dawnego Przedmieścia Piaskowego, włącznie z wyspami odrzańskimi: Piasek, Bielarską, Młyńską, Słodową, Tamkę oraz Daliową.

Dodatkowo, obszary położone wzdłuż południowej pierzei placu Bema, oraz na ulicach Mieszka I i św. Marcina, są dzisiaj uważane za część Starego Miasta, podobnie jak południowy ślad ul. Sienkiewicza, która rozciąga się między placem Bema a ul. kard. Wyszyńskiego.

To, co jest obecnie ul. Wyszyńskiego i Ogród Botaniczny, również formalnie należy do Starego Miasta. Kolejna część Przedmieścia Piaskowego, która znajduje się na wschód od Starej Odry (w tym rejonie Alt-Scheiting), włączono w 1868 roku, a obecnie należy do osiedla Biskupin-Sępolno-Dąbie-Bartoszowice, usytuowanego w obrębie Wielkiej Wyspy. Natomiast pozostałe obszary Przedmieścia Piaskowego obejmują osiedle Plac Grunwaldzki oraz Zacisze-Zalesie-Szczytniki.

Przedmieście Piaskowe od roku 1945

Plac Grunwaldzki we Wrocławiu

Budowa lotniska w 1945

W lutym 1945 roku, kiedy to wojska radzieckie całkowicie okrążyły miasto, Niemcy utracili Flughafen Breslau-Schöngarten, zlokalizowane w Strachowicach. W obliczu zbliżającego się frontu, zdecydowano, aby stworzyć miejskie lotnisko zapasowe na niezabudowanym terenie kompleksu sportowego obok tzw. Stadionu Olimpijskiego w Zalesiu, dzisiejsze Polami Marsowymi. W relacjach po wojnie, dowódca Festung Breslau, von Ahlfen, wskazywał, że pierwotny plan nie został zatwierdzony przez Hitlera, który 23 lutego nakazał przenieść lotnisko na teren wzdłuż Kaiserstraße, dzisiejszego placu Grunwaldzkiego, pomiędzy mostem Grunwaldzkim a mostem Szczytnickim. Realizacja rozkazu wymagała ogromnych wyburzeń, w tym zniszczenia kościoła Marcina Lutra.

Pomimo ryzyka, von Ahlfen zauważył, że pole startowe na Polu Marsowym miało pewną zaletę – znajdowało się w spokojniejszym odcinku frontu, chociaż w rzeczywistości radzieckie wojska były już zbyt blisko. Kosztem ogromnych strat ludzkich i ciężkiej pracy przy wyburzeniach, budowa nowego lotniska została zakończona w kwietniu. Mimo że podczas kapitulacji miasta 6 maja 1945 na pasie startowym nie wylądował żaden znaczący samolot, jeden szybowiec transportowy „Gigant” dostarczył ciężkie działa dla obrońców.

Na temat ostatnich lotów z tego miejsca istnieje wiele spekulacji. Niektórzy twierdzą, że gauleiter Hanke odleciał samolotem Ju-52, inni wskazują, że odleciał jego adiutant, a sam Hanke uciekł 6 maja o 5:30, korzystając z małego samolotu Storch, startując z okolic Hali Stulecia.

Szaberplac, targowisko, „Goliat”

Po wojnie teren pomiędzy mostami Grunwaldzkim i Szczytnickim stał się punktem wymiany handlowej, nazywanym „szaberplacem”, który wykorzystali nowi mieszkańcy Wrocławia oraz ci, którzy przeżyli oblężenie. Przez próżnię w przestrzeni, której dotknęła wojna, w latach późniejszych, zwłaszcza w 50., 60., 70. i 80., w najbliższej okolicy ulic Curie-Skłodowskiej, Grunwaldzkiej oraz Piastowskiej pojawiły się stragany oferujące różnorodne artykuły, od warzyw po artykuły codziennego użytku.

W 1991 roku na tym terenie zorganizowano namiot cyrkowy, który stał się nowym domem dla lokalnych handlarzy. Ten obiekt, mający średnicę 55 metrów, uzyskał tytuł „Goliat”. Chociaż był tymczasowy i zbudowany bez pozwolenia, istnieje od 1991 przez pięć lat, aż do decyzji magistratu, który zakończył jego działalność w 1996 roku. W 2007 roku miejsce „Goliata” zajęło nowoczesne centrum handlowo-rozrywkowe Pasaż Grunwaldzki.

„Oś Grunwaldzka”

Przestrzeń pomiędzy mostami Grunwaldzkim a Szczytnickim, zniszczona w wyniku budowy tymczasowego lotniska w 1945 roku, przez wiele lat pozostała pusta i niezagospodarowana. Odnowiony most Grunwaldzki umożliwił poprawę komunikacji, jednak poszukiwania spójnego planu zagospodarowania tego terenu, mimo kilku ogłaszanych konkursów, okazały się bezskuteczne. Proponowane koncepcje obejmowały m.in. monumentalny wieżowiec przypominający obiekty z ZSRR, a także rozległy plac defilad, zaproponowany przez Mariana Spychalskiego w 1949 roku.

Pierwszymi zrealizowanymi projektami były budynki Politechniki, wybudowane w 1955 roku w okolicy dawnych ruin kościoła Marcina Lutra. Tereny i budynki zaplanowano przez warszawski Miastoprojekt, mimo że pierwsze podejście do realizacji koncepcji nie przyniosło oczekiwanych rezultatów.

Nowy budynek Domu Naukowca powstał w 1957 roku, zaprojektowany w charakterze żelbetowym, znacznie wyższym od sąsiadujących kamienic. Lata następne przyniosły dalszy rozwój budynków akademickich, takich jak „Dwudziestolatka” dla studentek, dom akademicki „Parawanowiec” oraz „Zodiak” dla studentów Wyższej Szkoły Rolniczej. W latach 80. XX wieku przybyły nowe akademiki, takie jak „Ołówek” i „Kredka”.

Niestety, pośpieszne tempo budowy doprowadziło do tragicznego wypadku na placu budowy, w wyniku którego zginęło 10 osób. W kolejnych latach wschodnia część placu przeszła modernizację oraz osiedlenie kliniki weterynaryjnej. Obiekty te przetrwały do dzisiaj.

Politechnika Wrocławska

Otwarta w 1910 roku, Królewska Wyższa Szkoła Techniczna, zlokalizowana w Szczytnikach na Przedmieściu Piaskowym, została zamknięta w wyniku oblężenia Festung Breslau. Po kapitulacji miasta w maju 1945 roku, Armia Czerwona zabezpieczyła sprzęt oraz materiały naukowe uczelni. Już 2 lipca 1945 roku rozpoczęto przekazywanie obiektów Szkole w ręce polskie.

Dekretem z 24 sierpnia 1945 roku utworzono w Wrocławiu polski system akademicki, na początku wspólny między Uniwersytetem a Politechniką. Wkrótce rozwinięto kilka wydziałów, z których pierwszy wykład wygłosił prof. Kazimierz Idaszewski.

W krótkim czasie powstały liczne wydziały. W 1946 roku Politechnika posiadała już dwie jednostki: Budownictwa oraz Mechaniczno-Elektryczny. W roku 1949 z Wydziału Budownictwa utworzono Wydział Inżynierii oraz Architektury. Rozwój uczelni gwałtownie przyspieszył, a do roku akademickiego 1951/52 Politechnika liczyła już siedem wydziałów.

Obiekty Politechniki oznaczane są symbolem literowym i numerycznym. Główne budynki, które wchodziły w skład Królewskiej Wyższej Szkoły Technicznej, znajdują się przy Wybrzeżu Wyspiańskiego. W 1948 i 1949 zbudowano nowe obiekty dla Wydziału Mechanicznego oraz dwa nowe gmachy z miejscach zburzonego kościoła.

Politechnika formalnie oddzieliła się od Uniwersytetu 1 września 1951 roku. Po tym wydarzeniu nasiliły się zmiany organizacyjne, w tym powstawanie kolejnych budynków dydaktycznych. Szczególną uwagę zwrócono na Wydział Elektroniki w latach 1960-1971, a w 1964 roku, podczas inauguracji roku akademickiego, odsłonięto pomnik Pomordowanych Profesorów Lwowskich, stworzony przez rzeźbiarza Borysa Michałowskiego na skwerze pomiędzy budynkami D-1 i D-2.

---

Oceń: Przedmieście Piaskowe

---