Ulica Prosta we Wrocławiu

---

Historia

W historycznych dokumentach można znaleźć informacje na temat ulicy Prostej, której północny kraniec rozciągał się wzdłuż współczesnej ulicy Tęczowej, biegnąc od placu Orląt Lwowskich do ulicy Kolejowej. Ta wieś, znana jako Siedem Łanów (Septem mansi), została wymieniona już w najstarszych zapisach z 1353 roku. Przełomowym momentem w dziejach tej drogi było uznanie jej za miejską ulicę w 1823 roku. W późniejszym okresie, bo w 1842 roku, oddano do użytku Dworzec Świebodzki oraz powstałe w okolicy tory, które przebiegały na północ od ulicy Prostej.

Wzdłuż dzisiejszej ulicy Grabiszyńskiej, która wkrótce stała się jej ważnym skrzyżowaniem, prowadziła droga do polskiej wsi Grabiszyn, znanej od 1149 roku. Wzmianka o tej trasie pojawiła się już w 1465 roku. W początkach XIX wieku, tereny te były zdominowane przez ogrody warzywne, ciągnące się od obecnego placu Legionów (wówczas Sonnenplatz) aż do torów kolejowych. Mimo że zabudowa zaczęła się tu zarysowywać po 1860 roku, drogę uznano za ulicę (Gräbschner Gasse) już w 1823 roku, co przyczyniło się do jej renomy wśród miejskich arterii.

Ulica Kolejowa, zamykająca ulicę Prostą, powstała na śladzie dawnych dróg dojazdowych znajdujących się wzdłuż południowej granicy miasta. Oprócz obecnej ulicy Kolejowej obejmowała ona także ulice Wojciecha Bogusławskiego oraz Nasypową. W 1845 roku, władze miejskie przyjęły wniosek o budowę tej ulicy oraz przekształcenie rogatki Świdnickiej. Właściciele okolicznych posesji planowali stworzenie reprezentacyjnej ulicy, dorównującej współczesnej ulicy Józefa Piłsudskiego, co doprowadziło do wytyczenia nowej drogi, która otrzymała nazwę Friedrichstrasse.

Między latami 1856 a 1922 w rejonie ulic Prostą i Kolejową funkcjonowały zakłady produkujące wagony: Hofman Bracia & CO. Ich adres, przypisany ówcześnie do ulicy Prostej (numery 3-19), obecnie odnosi się do ulicy Kolejowej 63-65. Dziś obiekt ten jest w rękach Poczty Polskiej, w której utworzono Centrum Logistyki.

W latach 1881-1882 na terenie Gajowic powstał plac (Luisenplatz) na nieregularnym terenie między ulicą Kolejową, Pszenną, Jęczmienną oraz torami kolejowymi, który obecnie nazywa się placem Rozjezdnym. To właśnie tam w latach osiemdziesiątych XIX wieku powstały kamienice czynszowe, a w 1877 roku budowano cyrk E. Renza. Uroczystą inaugurację podstacji tramwajowej, która później w latach 1927-1928 została przekształcona w elektrociepłownię miejską, zrealizowano w 1898 roku.

Między 1915 a 1920 rokiem zrealizowano budowę fabryki odzieżowej AWEBE (Aktiengesellschaft für Webwaren und Bekleidung) przy ulicy Prostej 36. Po zakończeniu wojny, budynek zajęty był przez zakłady odzieżowe Intermoda, a obecnie służy jako obiekt administracyjno-biurowy.

W latach pięćdziesiątych XX wieku rozpoczęto budowę na ówczesnym placu PKWN (dziś plac Legionów), który stanowił część osiedla mieszkaniowego Plac PKWN, rozciągającego się wzdłuż ulicy Prostej. Zespół budynków, realizowany od lat pięćdziesiątych do 1961 roku, zaprojektowany został przez biuro Miastoprojektu kierowane przez Kazimierza Bieńkowskiego. Nowatorską technologię wielkoblokową wykorzystano po raz pierwszy we Wrocławiu.

W 1962 roku oddano do użytku szkołę, której siedziba mieściła się przy ulicy Prostej 16, zbudowaną jako Pomnik Tysiąclecia. Jej uroczyste otwarcie miało miejsce 3 września 1962 roku, z udziałem profesora Bolesława Iwaszkiewicza. Wówczas naukę rozpoczęło 1043 uczniów w 26 oddziałach, a 14 grudnia 1966 roku szkole nadano imię Jana Brzechwy, jednocześnie umieszczając na budynku pamiątkową tablicę. współcześnie, obiekt pełni funkcję szkoły podstawowej nr 97.

W drugiej połowie lat 60. XX wieku tereny przy Kolejowej między ulicą Prosta a placem Rozjezdnym oraz ulicą Grabiszyńską zabudowano blokami mieszkalnymi, które powstały w ramach Osiedla Staromiejskiego i były realizowane przez spółdzielnię mieszkaniową Cichy Kącik. Od placu Legionów do ulicy Zaporoskiej znacznie poszerzono także ulicę Grabiszyńską.

Na przestrzeni lat, teren od ulicy Wincentego Stysia do jezdni przy placu Rozjezdnym, po stronie południowej ulicy Kolejowej, pozostawał w dużej części niezabudowany, a później przekształcono go w skwer. W 2000 roku ruszyła budowa kompleksu usługowo-parkingowego według projektu M. Kupczyka i P. Spychały, co było jedną z przyczyn osłabienia Wrocławskiej Jedynki. Niestety projekt nie został zrealizowany, a przez długi czas wzniesiony budynek pozostał w stanie surowym, przez co nadano mu przydomek „wrocławski szkieletor”. Ostatecznie rozbiórka nieukończonego obiektu miała miejsce w około 2017 roku. Nowy projekt dla tego miejsca, przy ulicy Kolejowej 8-10, przygotowała Autorska Pracownia Architektury Kuryłowicz & Associates z Warszawy, a inwestorem zostanie firma Develia. W planach jest budowa obiektu o powierzchni użytkowej wynoszącej około 33 000 m², roboczo nazywanego Biurowcem Kolejowa.

Nazwy

W dziejach ulicy możemy zauważyć jej różnorodne oblicza, które przybrała przez lata. Dotychczas ulica nosiła następujące nazwy:

• Holteistrasse, do 1946 r.,
• Prosta, od 1946 r.

Niemiecka wersja nazwy ulicy była odniesieniem do Karla Eduarda von Holtei, który przyszedł na świat 24 stycznia 1798 roku we Wrocławiu, a zmarł 12 lutego 1880 roku, również w tym samym mieście. Był on niemieckim poetą romantycznym, a także autorem wielu utworów, w tym dramatu „Der alte Feldnerr” poświęconego Tadeuszowi Kościuszce. Oprócz swojej działalności literackiej, von Holtei zajmował się również aktorstwem i reżyserowaniem w teatrze.

Współczesna nazwa ulicy, „Prosta”, została nadana decyzją Zarządu Wrocławia, ogłoszoną w okólniku nr 12 z dnia 7 marca 1946 roku. Jej nazwa była dodatkowo potwierdzona przez Miejską Radę Narodową uchwałą nr 115 z 22 grudnia 1952 roku.

Układ drogowy

Ulica Prosta, zarządzana jako droga gminna o numerze 105047D, ma łączną długość 516 metrów. Łączy ona ulicę Tęczową z ulicą Grabiszyńską, a także dalej z ulicą Kolejową. Należy jednak zauważyć, że nie ma bezpośredniego połączenia ani drogowego, ani pieszego między ulicami zachodzącymi na dwa odcinki tej drogi.

Warto zaznaczyć, że ulica współdzieli połączenia z innymi drogami publicznymi oraz kołowymi. Poniżej znajduje się tabelaryczne zestawienie istotnych informacji na ten temat:

Typ	Nazwa drogi	Dodatkowe informacje	Zdjęcie
skrzyżowanie	ulica Tęczowa	początek ulicy	–
skrzyżowanie	ulica Świętej Trójcy	–	–
skrzyżowanie bez przejścia i przejazdu na wprost przerwany bieg ulicy	ulica Grabiszyńska	torowisko tramwajowe	–
skrzyżowanie	ulica Kolejowa	koniec ulicy	–

Ulica Prosta przebiega przez działki ewidencyjne, które są również klasyfikowane jako drogi gminne. Oto szczegóły dotyczące tych działek:

Numer	Powierzchnia	Typ	Zdjęcie
Odcinek od ulicy Tęczowej do Grabiszyńskiej, obręb Stare Miasto, AM 23
działka nr 30/2	4.876 m²	Droga gminna	_
działka nr 15/5	276 m²	Droga gminna
działka nr 16/7	403 m²	Droga gminna
działka nr 26/4	132 m²	Droga gminna
Odcinek od ulicy Grabiszyńskiej do Kolejowej, obręb Stare Miasto, AM 32
działka nr 2	2.575 m²	Droga gminna	_
Łącznie: 8.262 m²

Powinno się także zwrócić uwagę na nawierzchnię ulicy, która wykonana jest z granitowej kostki brukowej. Jest to ulica objęta strefą ograniczenia prędkości set30 km/h. Wyjątkiem od tej zasady są skrzyżowania z ulicami Tęczową i Grabiszyńską. W obszarze tej strefy, ulica Prosta jest przeznaczona także do ruchu rowerowego, a dodatkowo łączy się ze ścieżką rowerową usytuowaną przy ulicy Grabiszyńskiej, co stwarza dodatkowe usprawnienia w ruchu pieszym i rowerowym w tym rejonie.

Zabudowa i zagospodarowanie

Na początku ulicy, po wschodniej stronie, ciągnie się osiedle mieszkaniowe, które rozciąga się od ulicy Tęczowej do ulicy św. Trójcy. W tym rejonie znajduje się także pawilon handlowy zlokalizowany przy ulicy Tęczowej. W dalszej części tej samej strony ulicy ulokowano szkołę, której powierzchnia wynosi 15 879 m². Wzdłuż ulicy Garabiszyńskiej usytuowane są różne budynki mieszkalne.

Po zachodniej stronie z kolei położony jest obszar byłej fabryki wagonów, który obecnie pełni funkcję Centrum Logistyki Poczty Polskiej. Ten teren, o powierzchni 30 655 m², został przeznaczony pod zabudowę mieszkaniową. Plany obejmują również usługi, skwery i place zabaw, z jednoczesnym zachowaniem w odpowiedniej ochronie zabytkowych budynków i konstrukcji. Przewiduje się tu budowę 469 mieszkań oraz 500 miejsc parkingowych. Nowe budynki nie będą przekraczać 8 kondygnacji nadziemnych.

Odcinek ulicy Prostej, od ulicy Grabiszyńskiej do Kolejowej, charakteryzuje się zabudową osiedlową z lat 50. i 60. XX wieku, w której znajdują się mieszkalne bloki o czterech i ośmiu piętrach, w tym między innymi budynków przy ulicy Mikołaja Reja 4, 6, 8. W tym samym rejonie usytuowany jest również pawilon handlowo-usługowy przy ulicy Grabiszyńskiej oraz garaże przy ulicy Prostej. Jedynie na końcowym odcinku ulicy, po stronie wschodniej, zachował się stary budynek dawnej fabryki odzieżowej, znajdujący się na terenie o powierzchni 4.497 m². Oprócz tego stoi tam kamienica pod numerem 46 oraz inne kamienice, które znajdują się przy ulicy Joachima Lelewela.

Ulica Prosta przebiega przez teren o wysokości bezwzględnej wahającej się od 117,7 do 118,2 m n.p.m.

Zieleń

Wzdłuż ulicy Prostej można napotkać ważne tereny zieleni, które w znaczący sposób wpływają na komfort mieszkańców oraz estetykę okolicy.

• zieleniec przy ul. Świętej Trójcy, o powierzchni 2.771 m²,
• zieleniec przy ul. Prostej – Kolejowej, o powierzchni 2.526 m².

Pierwszy z wymienionych terenów, zieleniec przy ul. Świętej Trójcy, znajduje się w wnętrzu międzyblokowym, tuż za zabudowaniami przy ul. Prosta 8-14. To miejsce jest idealne na relaks wśród zieleni, z dala od zgiełku miasta.

Zieleniec przy ul. Prostej – Kolejowej, z kolei, został urządzony w latach 60. XX wieku w ramach rozwoju osiedla. Po transformacji ustrojowej doszło do zmian w zarządzaniu tym terenem, który obecnie pozostaje w rękach Gminy Wrocław. Na terenie tym wyróżniają się dwa obszary zieleni, które są rozdzielone zabudową przy ulicy Kolejowej 31.

Na omawianych terenach istnieją możliwości do rekreacji, a także wyznaczone są ciągi piesze i ścieżki rowerowe. Warto zauważyć, że aż 80% powierzchni tych obszarów musi pozostać biologicznie czynne, co jest istotne dla zachowania równowagi ekologicznej w miejskim otoczeniu.

Demografia

Ulica Prosta, przebiegająca przez różnorodne rejonu statystyczne Wrocławia, stanowi ważny punkt odniesienia do analizy demograficznej. Informacje na temat populacji pochodzą z daty 31 grudnia 2019 roku.

Numer rejonu statystycznego	Liczba osób zameldowanych	Gęstość zaludnienia [osób/km²]	Lokalizacja
933450	551	13.353	strona wschodnia od ul. Kolejowej do ul. Grabiszyńskiej
933440	333	18.581	strona zachodnia od ul. Kolejowej do ul. Grabiszyńskiej
933260	674	11.750	strona wschodnia od ul. Grabiszyńskiej do ul. Tęczowej
933250	631	5.145	strona zachodnia od ul. Grabiszyńskiej do ul. Tęczowej

Ochrona i zabytki

Ulica Prosta, położona we Wrocławiu, znajduje się w obszarze o bogatej historii, który jest objęty ochroną zabytków. Od wschodniej strony, w odcinku między ulicą Grabiszyńską a Kolejową, układ urbanistyczny tej przestrzeni rozwijał się nieprzerwanie od XIII wieku, a znaczące zmiany miały miejsce szczególnie od około 1840 roku do lat 60. XX wieku.

Obszar, na którym leży ta ulica, objęty jest analogiczną ochroną. Ochroną objęty jest cały teren ciągnący się od ulicy Tęczowej do Grabiszyńskiej, w tym również sąsiadujące tereny kolejowe stacji Wrocław Świebodzki, znane jako Przedmieście Mikołajskie. Jego urbanistyka ukształtowała się od czasów początku XIX wieku aż do lat 70. XX wieku.

Wzdłuż ulicy i w jej bezpośrednim sąsiedztwie znajdują się liczne zabytki oraz inne historyczne obiekty, które przyciągają uwagę miłośników architektury i historii. Wszystkie te budowle zlokalizowane są po północnej stronie ulicy.

Obiekty zabytkowe.

obiekt, położenie	powstanie	ochrona	fotografia
odcinek od ul. Tęczowej do ul. Grabiszyńskiej strona zachodnia
dawny zespół warsztatów głównych Niemieckiej Poczty Rzeszy i fabryki wagonów braci Hoffmann, obecnie budynki Poczty Polskiej Centrum Logistyki ulica Kolejowa 63-65	_	rodzaj ochrony – gez, mpzp	_
Hala przemysłowa z częścią montażową i warsztatami Deutsche Reichspost Hauptwerkst. f. Postkraftwag. (obszar fabryki wagonów Braci Hofman & Co.), obecnie budynek przemysłowy Poczty Polskiej Centrum Logistyki ulica Kolejowa 63-65	1931 r., (proj. L.Neumann), (fabryka ok. 1910 r.)	rejestr zabytków: A/5977/1-2 z dnia 14.09.2015 r.	_
kotłownia dawnego zespołu warsztatów głównych Niemieckiej Poczty Rzeszy i fabryki wagonów braci Hoffmann, obecnie budynek Poczty Polskiej Centrum Logistyki ulica Kolejowa 63-65	_	rodzaj ochrony – gez, mpzp	_
odcinek od ul. Grabiszyńskiej do ul. Kolejowej strona wschodnia
Budynek Aktiengesellschaft für Webwaren und Bekleidung – fabryka odzieżowa AWEBE, obecnie budynek administracyjno-biurowy (po wojnie Intermoda) ulica Prosta 36	około 1915-1920 r.	rodzaj ochrony – inny	_
Kamienica ulica Prosta 46	około 1870-1880 r.	rodzaj ochrony – inny	_
Kamienica ulica Joachima Lelewela 23	około 1870-1880 r.	rodzaj ochrony – inny	_

Baza TERYT

Informacje dotyczące ulicy Prostej we Wrocławiu pochodzą z danych Głównego Urzędu Statystycznego, będących częścią bazy TERYT. Oto szczegółowy wykaz danych:

• województwo: dolnośląskie (02),
• powiat: Wrocław (0264),
• gmina/dzielnica/delegatura: Wrocław (0264011) gmina miejska,
• Miejscowość podstawowa: Wrocław (0986283) miasto, Wrocław-Stare Miasto (0986946) delegatura,
• Gmina/dzielnica/delegatura: Wrocław-Stare Miasto (0264059) delegatura,
• kategoria/rodzaj: ulica,
• Nazwa ulicy: ul. Prosta (17547).

---

Oceń: Ulica Prosta we Wrocławiu

---