Ulica Wierzbowa we Wrocławiu

---

Historia

Nazwa ulicy Wierzbowa ma długą historię sięgającą aż do 1346 roku. Różne źródła wskazują na dwie główne teorie dotyczące pochodzenia jej nazwy. Pierwsza z nich mówi o terminie Weidenstrasse, co można przetłumaczyć jako Wierzbowa. Przyjmuje się, że nazwa ta wynikała z licznie występujących w tym rejonie wierzby. Alternatywna wersja to Wydingasse, pochodząca od słowa oznaczającego studnię.

W dawnych czasach ulica ta stanowiła peryferyjną trasę prowadzącą do zewnętrznych obszarów Starego Miasta. Choć była gęsto zaludniona, to jednak na wschodniej stronie znajdowały się ogrody, które były wymieniane w dokumentach już od 1348 roku; tereny te sięgały aż do obecnej ulicy Piotra Skargi. Już w 1346 roku zaczęto również notować, że na tyłach tamtejszych posiadłości mieściły się słodownie. W roku 1564 ulica ta skupiała posiadłości szeregowych właścicieli, według nieoficjalnych danych siedmiu posesjonatów posiadało na niej największe skupisko własności w całym mieście, które wynikało z rozparcelowania dużych działek należących do patrycjatu.

Od drugiej połowy XIV wieku proces ten przekształcał większe działki w mniejsze, które przeznaczano na budowanie drewnianych domów dla uboższych dzierżawców. Z kolei w rejonie przy ulicy Arrasowej od połowy XV wieku osiedlili się barchaniarze, którzy również zagospodarowywali te tereny drewnianą zabudową. Niestety, w 1757 roku część tej zabudowy została zniszczona w wyniku wybuchu w Bastionie Sakwowym.

W okresie nowożytnym, w okolicach Wierzbowej, powstały obiekty o znaczniejszej reprezentacyjności. Wśród nich warto wymienić pierwszy ogród botaniczny we Wrocławiu, założony przez Laurentiusa Scholtza w XVI wieku. W pobliżu ulicy wzniesiono między innymi pałac Oppersdorfów (z barokowym ogrodem z 1720 roku), który stał się ważnym punktem w architekturze tego miejsca. Po II wojnie światowej obiekt ten był przez pewien czas siedzibą klubu poligrafów. W latach 1872–1874 w miejscu dawnej ujeżdżalni koni przy Promenadzie Staromiejskiej wzniesiono Pałac Leipzigerów, który również znalazł się pod numerem 15. W późniejszym okresie budynek ten był siedzibą Urzędu Powiatowego (Kreis-Ausschuβ) od 1878 roku, a po wojnie służył jako siedziba Przedsiębiorstwa Geologicznego Proxima, by później być przekształcony w hotel.

Po wojnie, na południowym końcu ulicy, w 1960 roku wybudowano nowe budynki, w miejsce tych, które zostały zniszczone podczas oblężenia Wrocławia w 1945 roku. Dodatkowo, budynki mieszkalne przy ulicy Teatralnej 22-26 i Piotra Skargi 7-17 we Wrocławiu to przykłady tej wyburzonej architektury. Warto zauważyć, że pozostała XVIII-wieczna kamienica barokowa przy ulicy Wierzbowej 4, chociaż częściowo zniszczona w czasie rozgrywek II wojny światowej, ostatecznie nie istnieje już dziś. Po stronie zachodniej południowego krańca ulicy w 1964 roku powstała także strażnica straży pożarnej, mieszcząca się przy ulicy Teatralnej 14-20.

Nazwy

W historii tej ulicy można dostrzec szereg jej nazw, które zmieniały się na przestrzeni lat.

• Weidenstrasse, od 1346 do 1945 r. lub Wydingasse od 1346 r.,
• Szeroka, około XVIII wieku,
• Wierzbowa, od 1945 r..

Obie pierwsze nazwy, z których jedna pochodzi z języka niemieckiego, a druga była stosowana w okresie powojennym, nawiązują do faktu występowania w tym rejonie wierzby (weide w języku polskim oznacza wierzba lub wiklina). Warto zauważyć, że nazwa Wydingasse prawdopodobnie wywodzi się od studni, która nosiła nazwę wydinburn, wydenburn. Współczesna nazwa ulicy została ustalona przez Zarząd Miejski i ogłoszona w okólniku nr 76 z 19 października 1945 roku.

Układ drogowy

Ulica Wierzbowa we Wrocławiu to droga gminna o numerze 105078D, która ma długość 285 metrów i klasyfikowana jest jako droga dojazdowa. Jej powierzchnia wynosi 3903 m². W ramach tej ulicy znajduje się również sięgacz o długości 42 metrów przy posesji numer 3, stanowiący drogę wewnętrzną z powierzchnią 500 m². Pomimo informacji podawanych przez wrocławski Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta, który wskazuje, że Wierzbowa łączy się z ulicą Teatralną oraz ulicą Kaźmierza Wielkiego, należy zaznaczyć, że ulica obejmuje również krótki sięgacz, który przecina południową stronę ulicy Teatralnej i kończy się na Promenadzie Staromiejskiej. Znajduje się tam budynek o adresie Wierzbowa 15, posadowiony w Pałacu Leipzigerów, jednak jest to już droga wewnętrzna tej nieruchomości. Co więcej, w odcinku południowym ulicy zainstalowane jest torowisko tramwajowe.

W kontekście układu drogowego, ulica Wierzbowa ma wiele powiązań z innymi ulicami oraz przestrzeniami publicznymi. Oto niektóre z nich:

• koniec ulicy, deptak, skwer, park: Promenada Staromiejska,
• skrzyżowanie: ulica Teatralna,
• włączenie do drogi publicznej: ulica Arrasowa, która jest drogą wewnętrzną w ramach prywatnej nieruchomości,
• skrzyżowanie: ulica Mennicza,
• włączenie do drogi publicznej: sięgacz ulicy Wierzbowej,
• skrzyżowanie: plac św. Krzysztofa, choć sama droga formalnie przypisana jest do ulicy Kazimierza Wielkiego,
• skrzyżowanie: ulica Kazimierza Wielkiego, znana jako trasa WZ.

W przypadku planowanej przebudowy układu urbanistycznego na wschodniej stronie ulicy, przewidziane jest wykonanie ciągu pieszego łączącego ulicę Wierzbowa z ulicą Piotra Skargi, o minimalnej szerokości 5 metrów, z orientacją na przedłużenie ulicy Menniczej.

Zabudowa i zagospodarowanie

W południowej części ulicy, w rejonie sąsiadującym z ulicą Teatralną, można zauważyć dominację terenów zielonych, które wyznaczają charakter tej przestrzeni. Wracając do architektury, to jedynym znaczącym obiektem w tej okolicy jest dawny Pałac Ignacego Leipzigera, który od lat pełni różne funkcje. Jest on zintegrowany z budynkiem, gdzie niegdyś znajdowało się biuro Przedsiębiorstwa Geologicznego „PROXIMA” – obecnie funkcjonuje tam Hotel Altus Palace. Wysokość tego budynku wynosi maksymalnie 21 m, a jego zabytek został wpisany do rejestru. W pozostałym obszarze znajduje się Promenada Staromiejska oraz bezimienny plac, na którym można podziwiać Pomnik Mikołaja Kopernika.

Po stronie północnej ulicy Teatralnej, na wschodzie, ulokowano powojenną zabudowę mieszkaniową, której wysokość sięga 22 m, zbudowaną w latach 60. XX wieku. Budynki te znajdują się wzdłuż ulicy Teatralnej i Piotra Skargi, natomiast wzdłuż ulicy Wierzbowej napotkać można obszary zieleni oraz garaże. Przestrzeń ta kończy się w pobliżu biurowca Dominikański, wybudowanego w miejscu dawnych Prasowych Zakładów Graficznych. Obiekt ten oferuje imponującą powierzchnię biurową, wynoszącą 41 700 m², podzieloną na 7 kondygnacji nadziemnych, a także parking zdolny pomieścić 380 samochodów na dwóch podziemnych poziomach. W toku rozwoju inwestycji zaplanowano rewitalizację zabytkowego Pałacu Oppersdorfów.

W dalszej części analizowanej przestrzeni, zachodnia pierzeja od ulicy Teatralnej do Menniczej obejmuje teren jednostki straży pożarnej, znajdującej się przy Teatralnej 14-20. Interesujący jest jednak fakt, że obszar ten ma zyskać nowe funkcje, w tym pod handel, usługi oraz mieszkalnictwo. Jednostka Ratowniczo-Gaśnicza PSP nr 1 we Wrocławiu znajduje się w tym miejscu. Powracając na północ od ulicy Menniczej, odkryjemy kolejne interesujące lokalizacje, w tym dawną elektrownię, która obecnie pełniła funkcję siedziby koncernu TAURON „Energia Pro S.A.”. Warto również zauważyć kamienicę, która niegdyś była siedzibą wytwórni bilbordów A. Winke, a obecnie została zaadoptowana na budynek mieszkalno-biurowy przy ulicy Wierzbowej 5. Dalszy rozwój zabudowy obejmuje nowoczesne obiekty w rejonie placu św. Krzysztofa, na jego końcu zaś znajduje się niewielki plac, na którym stoi zabytkowy Kościół pw. św. Krzysztofa.

Końcówka ulicy prowadzi do Kazimierza Wielkiego, która jest częścią tzw. Trasy W-Z. W tym miejscu rozpoczęcie południowego tunelu samochodowego, który przebiega pod skrzyżowaniem ulicy Oławskiej, Piotra Skargi oraz Błogosławionego Czesława, jest właściwie dostrzegalne. Tereny zlokalizowane po obu stronach ulicy na północ od Teatralnej zaplanowane są pod ciągłą zabudowę pierzejową, przewidzianą zarówno pod mieszkalnictwo, jak i różnego rodzaju usługi.

Ochrona i zabytki

Obszar, na którym usytuowana jest ulica Wierzbowa, posiada wielką wartość historyczną i architektoniczną. Znajduje się on w obrębie zespołu urbanistycznego Starego Miasta, który jest datowany na XIII-XIX wiek. Zespół ten został oficjalnie wpisany do rejestru zabytków pod numerem rej. 196 w dniu 15.02.1962 oraz A/1580/212 z 12.05.1967 r.

Innym elementem zabezpieczającym te cenne obszary jest ustanowienie historycznego centrum miasta, które obejmuje szerszy zakres terytorialny niż wspomniany wcześniej zespół urbanistyczny. Uznanie strefy ta jako pomnika historii podkreśla znaczenie ochrony tego terenu.

Miasto Wrocław przyjęło ten region jako obszar o szczególnej wartości kulturowej, włączając go do Parku Kulturowego „Stare Miasto”. Działania te mają na celu ochronę krajobrazu kulturowego oraz odpowiednie zagospodarowanie historycznego charakteru tej najstarszej części miasta.

Wzdłuż ulicy Wierzbowej oraz w jej najbliższym otoczeniu znajdują się cenne zabytki, które przyciągają uwagę zarówno mieszkańców, jak i turystów. Osoby zainteresowane mogą zapoznać się z ich szczegółową listą:

Obiekt, lokalizacja	Data powstania, nr rejestru	Zdjęcie
Zachodnia strona
Kościół pw. św. Krzysztofa (od lat 30. XVI wieku kościół ewangelicki), obecnie parafialny ewangelicko-augsburski zboru niepolskiego Plac św. Krzysztofa 1	1409, 1461 r. (wieża), 1575 r. (hełm), 1602 r. (zakrystia), XVII–XVIII wiek (przybudówki), 1731 r. (renowacja wnętrz), 1882-1893 r. (remonty), odbudowa po 1945 r. XV wiek 12 z dnia 27.11.1947 r. oraz 427/45 z dnia 25.01.1962	_
Kamienica, w której mieści się wytwórnia bilbordów A. Winke, obecnie budynek mieszkalno-biurowy Ulica Wierzbowa 5	1908 r. (projekt Simon & Halfpaap) gez, mpzp	_
Elektrownia, aktualnie budynek koncernu Tauron „Energia Pro S.A.” Ulica Mennicza 20	Lata 30. XIX wieku (?), lata 1888–1891 r. (uruchomienie 30.06.1891 r.) gez, mpzp	_
Pałac Ignacego Leipzigera, połączony z kamienicą Juliusa Schottländera, w chwili obecnej budynek biurowy Przedsiębiorstwa Geologicznego „PROXIMA” Ulica Wierzbowa 15	Lata 1872–1874 (projekt Carl Schmidt), lata 1922-1923; kamienica: lata 1877–1878, lata 1902 i 1937 – przebudowy Lata 1872–1874, XX wiek A/2279/465/Wm z dnia 24.12.1991 r.	_
Południowa i wschodnia strona
Promenada Staromiejska (wzdłuż Fosy Miejskiej, w miejscu dawnych fortyfikacji obronnych)	Po 1807 r., projekt z 1813 r. (Johann Friedrich Knorr) gez, mpzp	_
Wschodnia strona
Pałac Anny Maximiliany Louisy von Oppersdorf (tzw. pałac Oppersdorfów) Ulica Wierzbowa 30	Lata 1714-1721 (projekt Christoph Hackner), lata 1924–1926 (przebudowa wnętrz Conrad Helbig), lata 2014–2015 (remont generalny) 1714-1720 A/3110/167 z dnia 15.02.1962	Przed remontem

Osie widokowe

Ulica Wierzbowa to miejsce, które jest szczególnie istotne z punktu widzenia architektury i urbanistyki. Przecina ją dwie osie widokowe, które są objęte ochroną ze względu na swoje walory estetyczne oraz historyczne.

• wzdłuż ulicy Menniczej w kierunku wschodnim,
• wzdłuż ulicy Teatralnej, zarówno w kierunku wschodnim, jak i zachodnim.

---

Oceń: Ulica Wierzbowa we Wrocławiu

---