Zaułek Ossolińskich we Wrocławiu

---

Historia

W XIII wieku, gdy rozpoczęto budowę kościoła św. Jakuba, region ten stał się miejscem istotnych przedsięwzięć religijnych. Ufundowany przez Henryka Pobożnego obiekt sakralny był nie tylko centrum duchowym, ale także podstawą do tworzenia innych struktur. W sąsiedztwie świątyni powstał klasztor franciszkanów, którzy przyjęli wezwanie św. Jakuba. Obok niego zbudowano dwór księżnej Anny, żony Henryka Pobożnego, co wskazuje na znaczenie społeczno-polityczne tego miejsca. W 1252 roku klaryski objęły dwór, co wiązało się z fundacją kościoła św. Klary oraz św. Jadwigi, który jest obecnie znany jako instytucja urszulanek.

W XVII wieku powstał zakon szpitalików w darowanych kuriach księżęcych, co rzuca światło na ewolucję tego obszaru. W 1529 roku kościół oraz klasztor św. Jakuba przeszły w ręce remonstrantów, znanych także pod nazwą norbertyni. Wzdłuż rzeki Odry, która płynie na północ od kompleksu klasztornego, rozlokowały się gospodarcze zaplecza. Droga na przedmurzu przekształciła się w bulwar, znany teraz jako Promenada Staromiejska, a później ulica Grodzka.

Ukształtowanie tego kluczowego ciągu komunikacyjnego ma głęboki związek z otaczającą zabudową klasztorną. Po stronie wschodniej utworzono Klasztor Klarysek, którego drewniana konstrukcja przetrwała do czasu budowy murowanego zespołu w latach 1696–1701. Został on zastąpiony nowym projektem J.G. Knolla, który odzwierciedlał zaawansowane podejście do architektury. W 1819 roku zakon urszulanek przejął kompleks klasztorny. Po sekularyzacji w 1810 roku, zakonnice prowadziły tu gimnazjum, a w kolejnych latach miały miejsce istotne zmiany zabudowy, m.in. rozbudowa w 1842 roku, nadbudowa w 1847, oraz budowa kaplicy św. Krzyża w 1858 roku.

Wiele wyzwań przyniósł pożar z 1907 roku, po którym klasztor przeszedł znaczące obudowy, a w 1928 roku rozbudowano obiekty. Niestety, w wyniku oblężenia Wrocławia w 1945 roku, dodatkowe uszkodzenia wpłynęły na dalszy rozwój kompleksu, który w latach powojennych poddawany był licznym remontom. Od północnej strony klasyczne mury gotyckie miasta otaczają całość. W 2006 roku był to największy kompleks nowożytnych zabudowań klasztornych w mieście. Zakon Urszulanek Unii Rzymskiej prowadzi nadal tu Liceum Ogólnokształcące Sióstr Urszulanek Unii Rzymskiej we Wrocławiu, co podkreśla trwałość ich misji edukacyjnej.

Natomiast na wschodniej stronie istniała zabudowa klasztoru Krzyżowców z Czerwoną Gwiazdą. Choć pierwotny układ nie jest dokładnie znany, budowa rozpoczęta w 1690 roku z inicjatywy mistrza J. Neboraka i na podstawie planów architekta Jean Baptiste Matheya trwała przez kolejne lata. Przez dziesięciolecia obiekty ulegały przekształceniom zgodnie z różnymi propozycjami projektantów. W 1810 roku obiekt został sekularyzowany i przekształcony w Gimnazjum św. Macieja. W latach 20. XX wieku obiekt przeszedł przebudowę, a po zniszczeniach z 1945 roku, restauracja miała miejsce w latach 1946–1947, wprowadzając nową jakość w zakresie funkcjonowania i przeznaczenia przestrzeni, gdzie umieszczono zbiory Zakładu Narodowego im. Ossolińskich.

Nazwa

W ciągu swojej dziejowej trajektorii, ulica przyjęła nazwę Zaułek Ossolińskich w 1999 roku. Ten istotny krok został potwierdzony uchwałą Rady Miejskiej Wrocławia nr VIII/297/99, która została podjęta 23 kwietnia 1999 roku. Nazwa ta odnosi się do patronów Zakładu Naukowego im. Ossolińskich, którego siedziba znajduje się w tym miejscu.

Układ drogowy

W kontekście Zaułka Ossolińskich w Wrocławiu, droga gminna o długości 152 metrów nosi numer 105085D i posiada ewidencyjny numer G1050850264011. Obejmuje również przejście przez teren oraz pod budynkiem Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, prowadzące do ulicy Grodzkiej. Droga ta znajduje się na działce o powierzchni 471 m².

Ulica ta łączy się z innymi ważnymi punktami, w tym:

• skrzyżowanie z placem Biskupa Nankiera,
• zakończenie ulicy na terenie Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, a także przejście do ulicy Grodzkiej oraz torowisko tramwajowe.

Dodatkowo, istnieje możliwość połączenia pieszego z ulicą Szewską oraz placem Uniwersyteckim, co umożliwia mieszkańcom i turystom wygodne poruszanie się przez ogrody Ossolineum – Dziedziniec zewnętrzny przy Ossolineum.

Zabudowa i zagospodarowanie

W zachodniej części ulicy rozciąga się historyczny kompleks Zespołu klasztoru Szpitalników z Czerwoną Gwiazdą, który obecnie jest częścią Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. W jego skład wchodzi budynek klasztorny, za którym znajduje się ogród oraz Klasztor Szpitalników z Czerwoną Gwiazdą. Tuż obok mieści się także Gimnazjum św. Macieja.

Natomiast po stronie wschodniej, początkowy odcinek ulicy graniczy z placem, a za nim wznosi się zabytkowa zabudowa zespołu Kościoła i klasztoru Klarysek, które nosi wezwanie św. Klary. Od 1810 roku przy tym kompleksie znajduje się również kościół i klasztor Urszulanek pod wezwaniem św. Klary i św. Jadwigi.

Wokół Zaułku Ossolińskich znajdują się różnorodne budynki i budowle: mieszkalno-pomocniczy, klasztor oraz nowoczesna konstrukcja, która wkomponowuje w swoją elewację fragment, czyli zabytkowy mur obronny podlegający ochronie.

Kiedy przyjrzymy się statystykom, ulica przebiega przez rejon statystyczny nr 933140. Na dzień 31 grudnia 2019 roku gęstość zaludnienia wynosiła 2148 ludności na km², przy zarejestrowanych 192 osobach zameldowanych w tym obszarze.

Ochrona i zabytki

Obszar Zaułka Ossolińskich stanowi ważny element dziedzictwa kulturowego Wrocławia, podlegający ochronie w ramach rozbudowanej struktury urbanistycznej. Zespół miejski z XIII–XIX wieku został wpisany do rejestru zabytków pod numerem rej.: 196 z dnia 15.02.1962 oraz A/1580/212 z 12.05.1967 r. Ustanowienie historycznego centrum miasta zapewnia dodatkową ochrone, obejmującą szerszy obszar niż wspomniany zespół urbanistyczny, który został uznany za pomnik historii.

Wrocław wpisał ten obszar do Parku Kulturowego „Stare Miasto”, co podkreśla jego znaczenie jako miejsca wymagającego szczególnej ochrony. Prace nad ochroną krajobrazu kulturowego mają na celu zachowanie i odpowiednie formowanie historycznego charakteru najstarszej części miasta.

obiekt, położenie	powstanie, nr rej.	fotografia
strona zachodnia
Zespół klasztoru Szpitalników z Czerwoną Gwiazdą, obecnie część Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, część kościoła rektorskiego św. Macieja z duszpasterstwem założenie przestrzenne ulica Szewska 37	lata 1676–1715, po 1949 r. gez, mpzp	_
Budynek klasztorny w zespole Klasztoru Krzyżowców z Czerwoną Gwiazdą, obecnie budynek parafii św. Macieja plac Biskupa Nankiera 17	1675 r., po 1945 r. A/3140/112 z dnia 14.02.1962 r.	_
Klasztor Szpitalników z Czerwoną Gwiazdą, wcześniej Gimnazjum św. Macieja, obecnie Zakład Narodowy im. Ossolińskich „Ossolineum” ulica Szewska 37	lata 1676–1715 (projekt J. Baptiste Mathey (Mathieu), po 1949 r., 2002 r. (remont) A/3134/159 z dnia 15.02.1962 r.	_
strona wschodnia
Kościół i klasztor Klarysek pw. św. Klary, od 1810 r. kościół i klasztor Urszulanek pod wezwaniem św. Klary i św. Jadwigi założenie przestrzenne plac Biskupa Nankiera 16	lata 1257–1260, XIV wiek, lata 1689–1702, około 1820–1847 r., 1866 r., 1902 r., remonty: lata 1857–1858, 1888 r., 1933 r., lata 50.-70. i 90. XX wieku gez, mpzp	_
Budynek mieszkalno-pomocniczy, obecnie Duszpasterstwo rzymsko-katolickie parafii Najświętszego Imienia Jezus p/kl Uniwersyteckim plac Biskupa Nankiera 16a	lata 70. XIX wieku gez, mpzp	_
Klasztor Klarysek św. Klary, od 1810 r. – klasztor ss Urszulanek, Zespół Szkół Urszulańskich plac Biskupa Nankiera 16	lata 1257–1260, XIV wiek, lata 1689–1702, około 1820–1847, 1866 r., 1902 r., remonty: lata 1857–1858, 1888 r., lata 60.-70. XX wieku, 1997 r., lata 2002–2003 A/3141/111 z dnia 14.02.1962 r.	_
Fragment muru obronnego, obecnie fragment elewacji i ogrodzenia Biblioteki Zakładu im. Ossolińskich ulica Grodzka 11	XIII wiek, XX wiek A/5292/196 z dnia 30.12.1970 r.	_

Baza TERYT

Dane uzyskane z Głównego Urzędu Statystycznego pochodzą z bazy TERYT dotyczą szczegółowego spisu ulic. Na podstawie tych informacji, możemy wyróżnić następujące elementy dotyczące lokalizacji:

• województwo: dolnośląskie (02),
• powiat: Wrocław (0264),
• gmina/dzielnica/delegatura: Wrocław (0264011) gmina miejska,
• Miejscowość podstawowa: Wrocław (0986283) miasto,
• Nazwa ulicy: ul. Zaułek Ossolińskich (31893).

---

Oceń: Zaułek Ossolińskich we Wrocławiu

---