Ulica Teatralna we Wrocławiu

Ulice i place

Ulica Teatralna jest ważnym punktem na mapie Wrocławia, usytuowaną w sercu Starego Miasta. Ma około 326 metrów długości i pełni istotną rolę w komunikacji miejskiej, łącząc ulicę Piotra Skargi z placem Teatralnym oraz ulicami Widok i Bożego Ciała.

Wzdłuż ulicy Teatralnej znajduje się wiele interesujących obiektów, które przyciągają uwagę mieszkańców oraz turystów. Do najbardziej znanych z nich należy Pałac Ignacego Leipzigera, połączony z kamienicą J. Schottländera. Obiekty te są doskonałym przykładem architektury, która odzwierciedla historię miasta.

Oprócz zabytków, w pobliżu ulicy znajdują się także tereny zielone, które stanowią doskonałe miejsce na relaks. Należą do nich takie miejsca jak Park Mikołaja Kopernika oraz Promenada Staromiejska, która biegnie wzdłuż fosy miejskiej.

Historia

Ulica Teatralna we Wrocławiu ma bogatą historię, sięgającą czasów średniowiecza. Jej trasa została wytyczona w obszarze międzymurza, czyli Zwinger, i pierwotnie prowadziła pomiędzy XIV-wiecznym murem obronnym oraz XV-wiecznym przedmurzem. W pierwszych wiekach istnienia, miejsce to było jedynie zaniedbaną drogą biegnącą wzdłuż miejskich murów. Od schyłku średniowiecza, w tym rejonie funkcjonowała strzelnica kupiecka, która zyskała na znaczeniu od XVI wieku.

W późniejszych latach na tym terenie stworzono ogród, który stał się parkiem dla stowarzyszenia kupców chrześcijańskich, znanym jako Kaufmanns Zwinger. W latach 1767-1770 przy zachodnim końcu ulicy została wybudowana Resursa Kupiecka. W 1806 roku zburzono istniejące mury obronne, a w ich miejsce powstał plac Teatralny, określany również jako Zwingerplatz. Ulica Teatralna została formalnie utworzona przed rokiem 1824, a jej układ uległ dalszemu poszerzeniu około 1892 roku.

Warto zaznaczyć, że w tym samym czasie, w latach 1889-1891, wzniesiono nowy budynek Resursy Kupieckiej, który do tej pory pełni funkcję Wrocławskiego Teatru Lalek. W latach 1872-1874 na terenie, gdzie wcześniej znajdowała się ujeżdżalnia przy Promenadzie Staromiejskiej, zbudowano pałac Leipzigerów. Również w 1897 roku na południowej pierzei ulicy powstał zakład kąpielowy, który przeszedł rozbudowę w latach 1908 oraz 1925.

Po II wojnie światowej budynek Resursy Kupieckiej zyskuje nową rolę, stając się siedzibą Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej oraz Wrocławskiego Teatru Lalek. Ogród, który wcześniej zdobił tę okolicę, został przekształcony w publiczny park, wchodzący w skład Promenady Staromiejskiej. Niestety, podczas oblężenia Wrocławia w 1945 roku, większość zabudowy ulicy została zniszczona, co miało istotny wpływ na jej przyszłość.

W 1955 roku usunięto ogrodzenie otaczające park, a w miejsce zrujnowanych budynków po północnej stronie ulicy, zrealizowano nowe inwestycje. W 1958 roku oddano do użytku czteropiętrowy budynek mieszkalny pod numerami 22-26, zrealizowany przez spółdzielnię „Alfa” (budynki mieszkalne przy ulicy Teatralnej 22-26 i Piotra Skargi 7-17 we Wrocławiu). W kolejnych latach, dokładnie w 1963 roku, w sąsiedztwie, przy skrzyżowaniu z ulicą Widok, spółdzielnia „Świt” zbudowała obiekt pod numerami 4-8. Dodatkowo, w 1964 roku powstała strażnica straży pożarnej.

Nazwy

Ulica Teatralna we Wrocławiu ma bogatą historię, jeśli chodzi o jej nazwy. W ciągu lat zmieniała je kilkakrotnie, co odzwierciedla jej rozwój oraz kontekst społeczny i kulturowy danego okresu.

  • Zwinger, to nazwa potoczna, pod którą ulica była znana aż do 1824 roku,
  • Zwingerstrasse, używana od 1824 do 1945 roku,
  • Teatralna, przyswojona po 1945 roku.

Poprzednia nazwa, Zwingerstrasse, podobnie jak nazwa placu Teatralnego, znanego jako Zwingerplatz, oraz parku Zwinerpark, nawiązuje do ich lokalizacji między murami. Wyraz zwinger w języku niemieckim oznacza międzymurze lub przedmurze, co stanowi interesujący kontekst historyczny. Należy również podkreślić, że te nazwy mają swoje korzenie w nazwie pałacu Zwinger, który funkcjonował do 1890 roku, zanim spłonął w wyniku pożaru. W miejscu jego dawnej lokalizacji dziś stoi Teatr Lalek.

Współczesna nazwa ulicy została formalnie przyjęta przez Zarząd Miejski, a jej ogłoszenie miało miejsce w okólniku nr 60 z dnia 21 września 1945 roku oraz w okólniku nr 76 z dnia 19 października 1945 roku.

Układ drogowy

Ulica Teatralna we Wrocławiu to fragment drogowy, przypisany do gminnej drogi numer 106848D, której długość wynosi 326 m. Całkowita powierzchnia gruntu, na którym się znajduje, to 5839 m2. Wzdłuż tej ulicy biegnie dwutorowa linia tramwajowa, zintegrowana z jezdnią, która na wschodnim końcu łączy się z inną linią, przebiegającą ulicą Piotra Skargi. Na zachodzie ta sama linia łączy się z torowiskami, które prowadzą przez plac Teatralny oraz ulicę Widok. Dodatkowo, istnieje połączenie z torowiskiem technicznym, znajdującym się w północnej części ulicy Wierzbowej.

Na odcinku ulicy pomiędzy ulicą Wierzbową a ulicą Piotra Skargi znajduje się przystanek tramwajowy, który obsługuje ruch w obu kierunkach i nosi nazwę „Park Staromiejski”. Możliwe jest, że przy tej ulicy znajdują się także inne interesujące elementy infrastruktury transportowej.

Warto zwrócić uwagę na niektóre z ważnych skrzyżowań, które nawiązują do ulicy Teatralnej:

Zabudowa i zagospodarowanie

Na północnej stronie ulicy, zabudowa charakteryzuje się różnorodnością, chociaż nie jest ściśle ciągła. Budynki mieszkalne o numerach od 2 do 8, wzniesione po wojnie, mają wysokość do 21 metrów i są wielorodzinne. W ich sąsiedztwie znajduje się zabytkowy gmach dawnej łaźni miejskiej, obecnie funkcjonujący jako centrum SPA, pod numerami 10-12, który również osiąga wysokość 21 m. Za tym budynkiem zlokalizowany jest ogrodzony parking naziemny, który możliwy do zagospodarowania jest pod działalność handlową i usługową.

Kolejnym obiektem na północnej stronie ulicy jest jednostka straży pożarnej, położona pod numerami 14-20. Obszar ten przewidziano na nowe przeznaczenie, które obejmuje między innymi handel, usługi i mieszkalnictwo, a na nim funkcjonuje Jednostka Ratowniczo-Gaśnicza PSP nr 1 we Wrocławiu. W odległości pomiędzy ulicami Wierzbową a Piotra Skargi znajduje się kolejny powojenny budynek mieszkalny, wielorodzinny o numerach od 22 do 26, o wysokości zabudowy osiągającej 22 m.

Południowa strona ulicy ma całkowicie inny charakter, zdominowana przez tereny zielone. Jej początek to miejsce zajmowane przez zabytkowy budynek Teatru Lalek, który pierwotnie pełnił rolę resursy kupieckiej. Tuż obok znajduje się niewielki skwer z fontanną, w której znajdują się figury wrocławskich krasnali. Z biegiem ulicy odkrywamy także ogrodzony Park Mikołaja Kopernika, dawniej ogród resursy kupieckiej.

Na końcu tego parku znajduje się drugi zabytkowy obiekt – Pałac Ignacego Leipzigera, który jest połączony z kamienicą J. Schottländera. Nieopodal zlokalizowany jest budynek biurowy, a następnie siedziba Przedsiębiorstwa Geologicznego „PROXIMA”, również o wysokości do 21 m. Wzdłuż ulicy Piotra Skargi rozpościera się plac, stanowiący fragment Promenady Staromiejskiej. To właśnie tutaj, w 1974 roku, powstał Pomnik Mikołaja Kopernika, który stanowi ważny element tego terenu.

Obszar ulicy oraz przyległych terenów zaliczany jest do rejonu statystycznego nr 933220. W 2018 roku zameldowanych było w nim zaledwie 306 osób, co skutkowało gęstością zaludnienia równą 2938 osób/km². Ulice te znajdują się na wysokości około 119-120 m n.p.m., w obrębie zabudowy śródmiejskiej, co dodaje im uroku i znaczenia w strukturze miasta.

Ochrona i zabytki

Obszar, na którym znajduje się ulica Teatralna, cieszy się szczególną ochroną jako część zespołu urbanistycznego Starego Miasta, który powstał w okresie od XIII do XIX wieku. Zespół ten został wpisany do rejestru zabytków z numerem rej. 196 w dniu 15 lutego 1962 roku oraz A/1580/212 z dnia 12 maja 1967 roku. Istnieje także inny sposób ochrony tego terenu, którym jest utworzenie historycznego centrum miasta. Ta forma zabezpieczenia obejmuje szerszy zakres niż wyżej wymieniony zespół urbanistyczny i stanowi pomnik historii.

Miejscowość Wrocław włączyła ten obszar do Parku Kulturowego „Stare Miasto”, którego celem jest nie tylko ochrona krajobrazu kulturowego, ale również usprawnienie, zachowanie oraz kształtowanie kulturowej i historycznej tożsamości najstarszej części miasta. Dodatkowo, wspomniane tereny znajdują się w strefie ochrony konserwatorskiej, a także w strefie ochrony zabytków archeologicznych. Należy również zauważyć, że obejmują one obszary przeznaczone do rehabilitacji istniejącej zabudowy wraz z niezbędną infrastrukturą techniczną.

Wzdłuż ulicy Teatralnej oraz w jej bezpośrednim sąsiedztwie można spotkać wiele cennych zabytków, które są świadectwem bogatej historii tej lokalizacji. Poniżej przedstawiamy szczegółową tabelę z informacjami na temat tych obiektów:

Obiekt, lokalizacjaData powstania, numer rejestruZdjęcie
Strona północna
Łaźnia Miejska, aktualnie Wrocławskie Centrum SPA
ul. Teatralna 10-12		01.09.1895 – 14.06.1897 (projekt Wilhelm Werdelmann), 1907–1908, 1925-1927 (przebudowa proj. Haase & Eras) (1897, 1908, 1925 r.)
A/2499/347/Wm z 03.05.1977 r.
Baseny męskie, później baseny sportowe w kompleksie dawnej łaźni miejskiej, obecnie Wrocławskie Centrum SPA

Filtrownia w kompleksie dawnej łaźni miejskiej, obecnie Wrocławskie Centrum SPA
Kotłownia w kompleksie łaźni miejskiej, obecnie Wrocławskie Centrum SPA
ul. Teatralna 10-12

GEZ, MPZP
Strona południowa
Resursa Kupiecka (Dom Związku Chrześcijańskich Kupców), aktualnie Wrocławski Teatr Lalek z placem oraz terenem działki (nr 17 AM-33)
plac Teatralny 4		1892–1894 (projekt Eduard Blümner), rozbudowa 1905–1909 (projekt Albert Grau) (1892–1909)
A/2474/495/Wm z 05.10.1992 r.		_
Ogród resursy kupieckiej (Zwingergarten), obecnie Park Mikołaja KopernikaPołowa XIX wieku, 2009–2010 (prace rewaloryzacyjne)
GEZ, MPZP		_
Pałac Ignacego Leipzigera, połączony z kamienicą J. Schottländera, obecnie biurowiec Przedsiębiorstwa Geologicznego „PROXIMA”
ul. Wierzbowa 15		1872–1874 (projekt Carl Schmidt), 1922–1923; kamienica: 1877–1878, 1902 i 1937 – przebudowy (1872–1874, XX wiek)
A/2279/465/Wm z 24.12.1991 r.		_
Promenada Staromiejska (wzdłuż Fosy Miejskiej, w miejscu dawnych fortyfikacji)Po 1807 r., projekt 1813 r. (J.F. Knorr)
GEZ, MPZP		_

Osie widokowe

Wrocławskie krasnale są jednymi z charakterystycznych elementów tego miasta, a Ulica Teatralna nie jest wyjątkiem, gdyż również dla tej lokalizacji wprowadzono ochronę osi widokowych. W kierunku zachodnim, szczególnie istotnym punktem widokowym jest plac Teatralny, z którego rozciąga się widok na wyjątkową dominację, jaką stanowi budynek Opery Dolnośląskiej.

Od strony wschodniej zaś, oś widokowa wyznaczona przez ul. Piotra Skargi, umożliwia podziwianie panoramy Zespołu Bastionu Sakwowego. Następnie, uwagę przyciągają wzgórza widokowe, w tym Wzgórze Partyzantów, które stanowią przestrzenne założenie z XVI wieku, modyfikowane przez wieki, w tym w XIX wieku oraz w latach 40. XX wieku.

W szczególności dla ochrony widokowej znaczenie mają elementy kompleksu, takie jak kolumnada, znana jako „Liebich”, pawilon perystylowy oraz inne obiekty wchodzące w skład tego wyjątkowego dziedzictwa. Dodatkowo, oś widokowa wychodząca z ulicy Widok przez ulicę Teatralną prowadzi do budynku Teatru Lalek, co również podkreśla jej znaczenie w kontekście ochrony krajobrazu architektonicznego tej części Wrocławia.

Wrocławskie krasnale

Wrocław, znany z wyjątkowych atrakcji turystycznych, ma również jedną z najbardziej urokliwych tradycji – krasnale. W prostej okolicy ulicy Teatralnej można znaleźć szereg niezwykłych figurek, które dodają miastu niepowtarzalnego klimatu.

W bezpośrednim sąsiedztwie tej ulicy zamontowano kilka interesujących rzeźb krasnali, które przyciągają uwagę zarówno mieszkańców, jak i turystów. Oto, jakie figurki można tam spotkać:

  • Krasnale Wodne, które znajdują się w ramach fontanny na skwerze przed budynkiem Teatru Lalek:
    • Puszczający Stateczki,
    • Karmiący Ptaki,
    • Ogrodnik,
    • Aktor,
    • Parasolnik,
    • Wierzbownik,
    • Zbierający Wodę.
  • Krasnale basenowe:
    • Plumplumek,
    • Bulbulek,
    • Ratuś,
    • Helpik.

Te urocze postacie są nieodłączną częścią wrocławskiego dziedzictwa kulturowego, a ich obecność nadaje miastu jeszcze więcej magii.

Przypisy

  1. SIP 2019 ↓, Mapa wysokościowa.
  2. SIP 2019 ↓, Demografia.
  3. SIP 2019 ↓, Gminna Ewidencja Zabytków.
  4. GEZ 2019 ↓, poz. 9115.
  5. GEZ 2019 ↓, poz. 9116.
  6. GEZ 2019 ↓, poz. 9117.
  7. GEZ 2019 ↓, poz. 9118.
  8. NID 2018 ↓, s. 234.
  9. GEZ 2019 ↓, poz. 9121.
  10. GEZ 2019 ↓, poz. 9122.
  11. GEZ 2019 ↓, poz. 9724.
  12. GEZ 2019 ↓, poz. 6532.
  13. GEZ 2019 ↓, poz. 7908-7913.
  14. Harasimowicz 2006 ↓, s. 700 (Pomnik Mikołaja Kopernika).
  15. Harasimowicz 2006 ↓, s. 702-703 (Pomniki).
  16. Harasimowicz 2006 ↓, s. 904 (Teatralny).
  17. Uchwała RMWr 2010 ↓, §6 pkt 1.
  18. Uchwała RMWr 2010 ↓, §12.
  19. Uchwała RMWr 2010 ↓, §28.
  20. Uchwała RMWr 2010 ↓, §1 ust. 1 i 2.
  21. Uchwała RMWr 2010 ↓, §35 ust. 2 pkt 1.
  22. Uchwała RMWr 2010 ↓, §35 ust. 2 pkt 4.
  23. Uchwała RMWr 2010 ↓, §31.
  24. Antkowiak 1970 ↓, s. 268-270 (Teatralna).
  25. Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 172 (Zwingerplatz).

Oceń: Ulica Teatralna we Wrocławiu

★★★★★
Średnia ocena:4.76 Liczba ocen:9