Ulica św. Józefa we Wrocławiu

Ulice i place

Ulica świętego Józefa, znana też jako Gräupenstrasse lub Josephstrasse, to charakterystyczna arteria we Wrocławiu, która ma swoje miejsce w historycznym kontekście miasta. Zlokalizowana jest na Ostrowie Tumskim, w obrębie osiedla Stare Miasto (obręb ewidencyjny Plac Grunwaldzki), w dawnej dzielnicy Śródmieście.

Ulica ta łączy ze sobą kluczowe punkty Wrocławia, biegnąc od skrzyżowania na placu Katedralnym z ulicą kardynała Bolesława Kominka aż do bulwaru nad rzeką Odrą, znanym jako Bulwar św. Matki Teresy z Kalkuty. Jest to miejsce o bogatej historii, które przyciąga zarówno mieszkańców, jak i turystów.

Historia

Pierwotna struktura urbanistyczna Ostrowa Tumskiego była zgoła inna niż dzisiaj. Historycznie stanowił on wyspę, która była otoczona ramieniem Odry, spełniającym rolę naturalnej granicy od wschodu i północy, co obejmowało także obszar współczesnego placu Katedralnego. Teren, gdzie obecnie znajduje się ulica św. Józefa, należał do Zatumia, podlegającego jurysdykcji dziekana katedralnego, co potwierdza powiązanie z archikatedrą św. Jana Chrzciciela. Na tym obszarze dominowały domy wzniesione w technologii drewnianej i szkieletowej, co charakteryzowało ówczesną architekturę.

Na początku XVIII wieku nastąpiło istotne przekształcenie tego miejsca, kiedy to zrealizowano znaczne prace rozbudowujące fortyfikacje, w wyniku czego część zachodniej pierzei ulicy została zburzona. Od 1807 roku prowadzone były rozbiórki fortyfikacji, które połączono z zasypywaniem ramienia Odry. To sprawiło, że Zatumię z Ostrowem Tumskim zintegrowano, co wymusiło ponowne wytyczenie i regulację ulicy w 1824 roku. Ulica, która pierwotnie prowadziła do samej rzeki, przybierała nową formę i w kierunku wschodnim łączyła się z ulicą Fryderyka Joliot-Curie, wcześniej znaną jako ulica Nadbrzeżna.

W kolejnych latach, po zbudowaniu fragmentu ulicy Kardynała Stefana Wyszyńskiego, która łączyła się z ulicą Kardynała Augusta Hlonda w okolicach 1874-1875 roku, wszystkie te ulice współistniały na skrzyżowaniu przy prawym przyczółku mostu, który obecnie jest znany jako Most Pokoju. Na początku ulice te przyciągały głównie handlarzy, którzy oferowali towary takie jak kasza i zboże.

Po pewnym czasie rozpoczynało się jednak przebudowywanie ulicy, na co znaczący wpływ miały działania Siostr Śląskich św. Elżbiety, które w 1857 roku zakupiły karczmę znajdującą się na tym terenie i zaadoptowały ją do potrzeb klasztoru. Po 1864 roku ruszyła budowa konwiktu chłopięcego, co pozwoliło na nowe zagospodarowanie zachodniej pierzei ulicy, które miało na celu wzmocnienie powiązania z placem Katedralnym.

Warto również zaznaczyć, że poprzez dalszą rozbudowę ulicy, w latach 1881-1887 wzniesiono neogotyckie budowle takie jak klasztor sióstr szarytek oraz szpital, który został nazwany imieniem świętego Józefa i powstał w latach 1887-1890. Dodatkowe inwestycje miały miejsce do 1990 roku, kiedy to zbudowano nową kaplicę Oratorium św. Józefa. W czasie II wojny światowej, w 1945 roku, Wrocław i tym samym ulica św. Józefa były mocno zniszczone, co miało tragiczne konsekwencje dla wielu budynków w tym rejonie. Na przykład, 16 lutego 1945 roku podczas bombardowania siedem bomb spadło na dom macierzysty sióstr szarytek oraz szpital, co doprowadziło do ich całkowitego zniszczenia.

W rezultacie, w latach powojennych, szpital został przeniesiony do odbudowanego budynku dawnego nowicjatu i nazwany na cześć Rafała Czerwiakowskiego, a dom zakonny zrekonstruowano z inną fasadą, pozostawiając jednak zachowaną neogotycką część przy wejściu. Zniszczeniu uległy również inne obiekty, takie jak budynek konwiktu chłopięcego, który został zastąpiony nową zabudową, oraz zorganizowano teren na obiektach usługowych, w tym związanych z turystyką oraz hotelem. Część zgiełku aktualnego zagospodarowania obszaru formuje się jeszcze w latach 90. XX wieku.

Podsumowując, po wojnie i modernizacji w latach 1954-1959, proces połączenia ulic takich jak Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Fryderyka Joliot-Curie i świętego Józefa nieco osłabł, a zlikwidowane skrzyżowanie przyczyniło się do częściowego zaniku odcinka nabrzeżnego ulicy świętego Józefa. Historia tej ulicy jest złożona i bogata, stanowiąc ważny element kulturowego dziedzictwa Wrocławia.

Nazwa

W ciągu swojej historii ulica zmieniała swoje oblicze, przybierając różnorodne nazwy, które są odzwierciedleniem jej dziejów:

  • Gräupenstrasse; Neue Graupenstrasse (Gräupnergasse – Krupiarska), do 1902 r.,
  • Josephstrasse; Josefstrasse, od 1902 r. do 1945 r.,
  • Ulica Świętego Józefa, od 1945 r.

Pierwsza z nazw, Gräupenstrasse oraz Neue Graupenstrasse, miała swoje źródło w obecności krupników, którzy prowadzili handel kaszą i zbożem w rejonie tej ulicy. Z kolei nazwa Josephstrasse (Josefstrasse) związana była z istniejącym w tym miejscu szpitalem, noszącym imię świętego Józefa.

Obecna nazwa, Ulica Świętego Józefa, została wprowadzona przez Zarząd Miejski, który ogłosił to postanowienie w okólniku nr 94 z dnia 20 grudnia 1945 roku.

Układ drogowy

Ulica św. Józefa we Wrocławiu to niewielka droga gminna o długości 152 metrów, która została zaprojektowana z myślą o ruchu pieszym. Jej struktura umożliwia dojazd do obiektów jedynie dla ich użytkowników, a także pojazdów specjalnych oraz dostawczych, co zapewnia odpowiednią funkcjonalność w miejskim kontekście.

Warto zauważyć, że z ulicą Mieszka I łączą się różne ulice oraz place, które znacząco wpływają na lokalny układ drogowy. Oto kilka z nich:

Zabudowa i zagospodarowanie

Początek ulicy św. Józefa znajduje się w okolicy skrzyżowania z placem Katedralnym oraz ulicą Kardynała Bolesława Kominka. W tym rejonie oś widokowa jest zakończona przedłużeniem jezdni, które jest przypisane do placu, a jego zagospodarowanie jest dobrze widoczne. Po stronie wschodniej znajdziemy kamienice przy placu, które zlokalizowane są pod adresami 11-12, a po stronie zachodniej ulokowany jest skwer.

Na obszarze po wschodniej stronie ulicy znajdują się tereny należące do Domu Zakonnego Zgromadzenia Sióstr Marii Niepokalanej, mieszczącego się przy ulicy Kardynała Bolesława Kominka 3-5, oraz Zespół klasztorny Sióstr Szarytek, obecnie Zgromadzenie Sióstr św. Elżbiety, zlokalizowany przy ulicy św. Józefa 1-3. Całość tego kwartału zabudowy jest ograniczona przez ulice: kardynała Bolesława Kominka, kardynała Stefana Wyszyńskiego, św. Józefa oraz Bulwar św. Matki Teresy z Kalkuty. Obszar ten przeznaczony jest głównie na różnorodne funkcje sakralne, w tym na sakralne mieszkalnictwo zbiorowe. Dopuszcza się tutaj pierzejową zabudowę, która ma nawiązywać do istniejących budynków w obrębie całego kwartału, w tym w północnym odcinku pierzei wschodniej tej ulicy oraz wzdłuż ulicy Kardynała Bolesława Kominka.

W zachodniej części ulicy, w północnej strefie w sąsiedztwie placu Katedralnego, znajdowały się po dawnym konwikcie chłopięcym oraz późniejszym ośrodku zdrowia dla szkół wyższych, który został wyburzony i był oznaczony numerami 8-9. Obszar ten został przeznaczony pod zabudowę zarówno hotelową, jak i usługową, co wiązało się z nałożonymi ograniczeniami co do projektowania oraz wymogami architektonicznymi, które powinny harmonizować z sąsiednimi budynkami oraz właściwie eksponować obiekt w kierunku placu Katedralnego oraz ulicy św. Józefa. W dzisiejszych czasach ten teren został zabudowany nowym budynkiem.

Dalszą część zachodniej pierzei uzupełnia Zakład Opiekuńczo-Leczniczy Zgromadzenia Sióstr św. Elżbiety, mieszczący się pod numerami 2-4. Na końcowym, krótkim odcinku ulicy można znaleźć wejście do ogrodu, który niegdyś był częścią Bulwaru Odrzańskiego, a obecnie jest w części zabudowany nowym obiektem, będącym rekonstrukcją Alumnatu. W trakcie prac budowlanych usunięto wtórny nasyp, który oceniano jako wpływający niekorzystnie na panoramę Ostrowa Tumskiego.

Ulica kończy swój bieg na bulwarze św. Matki Teresy z Kalkuty, który wcześniej był znany jako Bulwar Odrzański. Z tego miejsca roztacza się malowniczy widok na Odrę oraz jej ramię, które nazywane jest Odrą Główną. W tym rejonie znajduje się również górny odcinek rzeki oraz przeciwległy, lewy brzeg, na którym usytuowane jest Muzeum Narodowe, Zatoka Gondoli z Kładką Muzealną, a nieco dalej znajdziemy Wzgórze Polskie z Bastionem Ceglarskim.

Ochrona i zabytki

Ulica świętego Józefa znajduje się w malowniczej lokalizacji, która jest objęta szczególną ochroną. Obszar ten wchodzi w skład zespołu urbanistycznego Ostrowa Tumskiego oraz otaczających wysp, takich jak Piaskowa, Bielarska, Słodowa i Tumska, które zostały wpisane do rejestru zabytków. Rejestr ten otrzymał numer rej.: 195 z 15.02.1962 r. oraz A/678/213 z 12.05.1967 r. W celu dalszego zachowania wartości tego miejsca ustanowiono również historyczne centrum miasta, które obejmuje szerszy obszar, wpisując ma ono status pomnika historii.

Miasto Wrocław zdecydowało się wskazać ten obszar jako cenny i wymagający opieki, włączając go do Parku Kulturowego „Stare Miasto”. Park ten ma na celu ochronę krajobrazu kulturowego oraz dbałość o zachowanie i kształtowanie historycznego charakteru najstarszych części Wrocławia. Obejmuje to również regulacje dotyczące kształtowania nawierzchni ulic, które powinny być wykonywane z kostki kamiennej lub klinkierowej, co nawiązuje do historycznych rozwiązań stosowanych w zabytkowych nawierzchniach.

Wzdłuż ulicy świętego Józefa oraz w jej najbliższym otoczeniu znajdują się liczne zabytki, które warto poznać:

NrObiektData powstaniaNumer rejestracyjnyZdjęcie
ul. kardynała Bolesława Kominka
3-5Dom Zakonny Zgromadzenia Sióstr Marii Niepokalanej
elewacja zachodnia oraz ogrodzenie posesji – pierzeja wschodnia		około 1870 r.mpzp, GEZbrak
ul. świętego Józefa
1-3Zespół klasztorny Sióstr Szarytek, obecnie Zgromadzenie Sióstr św. Elżbiety
pierzeja wschodnia
w tym:		1875 r., 1882 r., 1887 r., 1948 r.197/A/03/1-3 z dnia 18.07.2003 r.brak
główny budynek z refektarzem oraz kaplicą, klasztorlata 1881-1882
oratorium św. Józefa1892 r.
budynek z bramą przejezdną (budynek bramny)1887 r.
2-4Szpital św. Józefa St.Joseph-Krankenhaus der Grauen Schwestern, później Zakład Opiekuńczo-Leczniczy Zgromadzenia Sióstr św. Elżbiety, dawny budynek nowicjatu
pierzeja zachodnia		lata 1887-1890 (1900-1902)A/1400/535/Wm z dnia 15.03.1994 r.brak
pl. Katedralny
n.d.Ogrody klasztorne Sióstr Szarytek, obecnie część – ogród Zakładu Opiekuńczo-Leczniczego Zgromadzenia Sióstr św. Elżbiety, część teren inwestycyjny
krótki fragment ogrodzenia z bramą – pierzeja zachodnia		XIX/XX w.mpzp, GEZbrak

Przypisy

  1. wroclaw.pl 2018 ↓.
  2. GEZ 2018 ↓, 2953.
  3. GEZ 2018 ↓, 2669.
  4. GEZ 2018 ↓, 2668.
  5. GEZ 2018 ↓, 2667.
  6. GEZ 2018 ↓, 2666.
  7. GEZ 2018 ↓, 2665.
  8. NID 2017 ↓, s. 209.
  9. NID 2017 ↓, s. 206.
  10. Harasimowicz 2006 ↓, s. 1015-1016 (Zatoka Gondol).
  11. Harasimowicz 2006 ↓, s. 831 (Stara Rejencja).
  12. Harasimowicz 2006 ↓, s. 887 (św. Józefa).
  13. Uchwała RMWr 2015 ↓, §14.
  14. Uchwała RMWr 2018 ↓, §1, zał..
  15. ZDiUM ulice 2018 ↓, poz. 4873 (św. Józefa).
  16. ZDiUM ulice 2018 ↓, poz. 1706 (Katedralny).
  17. ZDiUM ulice 2018 ↓, poz. 1874 (Kominka B.).
  18. Antkowiak 1970 ↓, s. 83-84 (św. Józefa).
  19. Antkowiak 1970 ↓, s. 279-280 (Wieczorka).
  20. Harasimowicz 2006 ↓, s. 639 (Ostrów Tumski).
  21. Harasimowicz 2006 ↓, s. 553 (Most Pokoju).
  22. Uchwała RMWr 1999 ↓, §25 ust. 51 pkt 4.
  23. Uchwała RMWr 1999 ↓, §11 ust. 5.
  24. Uchwała RMWr 1999 ↓, §25 ust. 57 pkt 1.
  25. Uchwała RMWr 1999 ↓, §14 ust. 2.

Oceń: Ulica św. Józefa we Wrocławiu

★★★★★
Średnia ocena:4.98 Liczba ocen:8