Plac Teatralny we Wrocławiu

---

Historia

Plac Teatralny we Wrocławiu ma bogatą historię, która sięga czasów, gdy miejsce to było częścią murów obronnych miasta, które zburzono w 1806 roku. Jego kształt i funkcja zaczęły się kształtować wraz z rozwojem istniejącej ulicy, obecnie znanej jako ulica Teatralna. W 1896 roku nadano temu miejscu nową nazwę – Zwingerplatz, co odnosiło się do jego lokalizacji w pobliżu medievalnych murów obronnych. Termin ten wiązał się także z miejscowym pałacem Zwinger, co podkreślało jego historyczną tożsamość.

Warto zauważyć, że wspomniany pałac zaprojektowano w miejscu dawnej strzelnicy, działającej od XVI wieku. Projekt rozbudowy tego obiektu opracował Karl Ferdinand Langhans, który nadał budynkowi nowy charakter. W latach 1767-1770 zrealizowano na tym terenie siedzibę towarzystwa kupieckiego, która w 1820 roku została przekształcona w klub kupiecki (Kaufmännische Ressource), lecz ostatecznie obiekt zniknął w wyniku przebudowy placu Teatralnego, a niektóre źródła wspominają, że spłonął w 1890 roku.

Między 1889 a 1891 rokiem wzniesiono nowy budynek w stylu neobarokowym, zaprojektowany przez Paul Kieschkego oraz H. Bielenberga. Budynek ten w kolejnych latach był wielokrotnie modernizowany, m.in. w 1937 i 1945 roku. Jego bryła jest charakterystyczna – z zamkniętą częścią od zachodu i otwartą od południa, skierowaną ku parkowi znanemu kiedyś jako Zwingergarten oraz Promenadzie Staromiejskiej. W okresie powojennym w budynku znalazły siedzibę m.in. Towarzystwo Przyjaźni Polsko-Radzieckiej oraz Wrocławski Teatr Lalek, dzisiaj natomiast mieści się tam jedynie teatr.

W latach 1823-1825 powstało Gimnazjum na Międzymurzu, znane jako Gimnazjum św. Hieronima (Städtisches Realgymnasium Am Zwinger), wcześniej założone w 1817 roku. W 1909 roku obiekt przeszedł rozbudowę. Równolegle do niego powstała palarnia kawy O. Steiblera, zrekonstruowana w 1899 roku zgodnie z projektem Felixa Henry. Zachodnią część północnej pierzei placu zajmował budynek Domu Handlowego Juliusa Schottländera, zbudowany w 1913 roku według planów Braci Ehrlichów.

Na stronie zachodniej placu zbudowano również Teatr Miejski, zaprojektowany przez Karla Ferdinanda Langhansa, który odniósł wiele sukcesów w projektowaniu obiektów teatralnych. Teatr rozpoczął swoją działalność w 1841 roku, przeszedł dwukrotny pożar i odbudowę, z tą drugą opartą na projekcie Karla Schmidta. Ostatecznie obiekt został przekształcony w operę.

W okolicy północno-zachodniej placu, na obszarze średniowiecznych zabudowań klasztornych, wzniesiono w 1892 roku dom handlowy „Monopol”, który został zaprojektowany przez Karla Grossera. Tuż obok można znaleźć Hotel „Monopol”, również stworzony przez spółkę architektoniczną Brost & Grosser. Dom handlowy wyróżnia się neobarokowymi elewacjami i uznawany jest za reprezentanta nowoczesnej architektury handlowej, zaczerpniętej z zachodnioeuropejskich wzorców, a część budynku stanowi integralną część Hotelu od 1899 roku.

Na południe od obecnego placu znajdował się Szpital Bożego Ciała ufundowany około 1318 roku, sąsiadujący z Kościołem Bożego Ciała. Od XV wieku do jego funkcji dołączył kościół Św. Trójcy, a szpital zyskał miano Szpitala Świętej Trójcy. W 1775 roku powstał tu Przytułek Fundacji Selenkiego. Po rozbiórce istniejącej zabudowy w 1869 roku, miejsce to zajęły nowe, reprezentacyjne kamienice, z których pierwszą była tzw. Kamienica Sachsów, zaprojektowana przez Karla Schmidta między 1870 a 1873 rokiem. Budynek ten łączył funkcje mieszkalne z komercyjnymi, zapewniając m.in. lokale dla sklepów oraz artystyczną kawiarnię Café Fahrig. W 1933 roku kamienica została odebrana rodzinie żydowskiej, której początkowo właściciele.

Niestety, po 1945 roku teren północno-wschodniej części placu, z uwagi na zniszczenia wojenne, przeszedł znaczne zmiany. Po 1956 roku sytuacja uległa zmianie, a w okolicy pojawiły się nowe bloki mieszkalne, dostosowane do potrzeb lokalnej społeczności.

Nazwy placu

„Miejsce to, przez lata swojej obecności, zmieniało nazwy, które odzwierciedlają jego historię:

• Zwingerstrasse, przed 1896 rokiem (jako część ulicy),
• Zwingerplatz, od 1896 roku,
• Plac Teatralny.

Ulice

Plac Teatralny we Wrocławiu ma przypisaną drogę gminną o długości 123 metrów, która łączy ulicę Świdnicką z ulicą Teatralną/Widok. Jest to ważny punkt komunikacyjny w tej części miasta.

Wieloma ulicami, które prowadzą do placu, są:

• Bożego Ciała (Durchgang, dosł. „Przejście”, znana od 1914 jako Kreuzherrenweg),
• Heleny Modrzejewskiej (Agnes-Sorma-Strasse),
• Świdnicka (Schweidnitzer Strasse), przebiegająca od Rynku do Podwala, a następnie kierująca się na południe,
• Teatralna (Zwingerstrasse),
• Widok (Siehdichfür).

Zabudowa i zagospodarowanie

Na północnej pierzei placu Teatralnego można zaobserwować spójną zabudowę, gdzie znajdują się różnorodne obiekty, takie jak dawny dom handlowo-usługowy oraz Wyższa Szkoła Służb Publicznych „Asesor”, która znajduje się w starym budynku gimnazjum, obecnie przeniesionym. Warto również zwrócić uwagę na Mediatekę, która zagościła w miejscu dawnej słodowni i palarni kawy, funkcjonując od 25 czerwca 2004 roku. W północno-wschodniej części, za ulicą Widok, można dostrzec powojenne budynki mieszkalne, które uzupełniają przestrzeń zniszczoną podczas II wojny światowej.

Wschodni kierunek zajmuje ulica Teatralna, natomiast na południe od niej usytuowany jest Wrocławski Teatr Lalek, założony w 1946 roku w dawnym gmachu resursu. Zaraz za teatrem rozciąga się Park Staromiejski o powierzchni około 2,5 ha, który kiedyś nosił nazwę Park Mikołaja Kopernika. Promenada Staromiejska biegnie wzdłuż Fosy Miejskiej, a do placu dochodzi również ulica Bożego Ciała.

Południowa pierzeja placu charakteryzuje się architekturą dawnych kamienic, z których jedna była siedzibą Wydziału Geoinżynierii, Górnictwa i Geologii Politechniki Wrocławskiej, jednak również została przeniesiona. Na rogu południowej pierzei z ulicą Świdnicką piętrzą się inne historyczne kamienice, z kolei po drugiej stronie ulokowana jest Opera Wrocławska, mieszcząca się w zabytkowym budynku Teatru Miejskiego. Ulica Hanny Modrzejewskiej rozciąga się w kierunku zachodnim, a po jej północnej stronie można zauważyć budynek Hotelu Monopol.

Na placu Teatralnym ustawiono serię wrocławskich krasnali, które stały się jego nieodłącznym elementem. Można tu zobaczyć takie postacie jak: Parasolnik, Aktor, Ogrodnik, Puszczający Stateczki, Zbierający Wodę, Karmiący Ptaki oraz Wierzbownik. Dodatkowo, przy Mediatece, która mieści się pod adresem plac Teatralny 5, znajduje się krasnal Bibliofil.

Warto również zaznaczyć, że przez plac prowadzą torowiska tramwajowe, co sprawia, że ruch tramwajowy jest głównym sposobem komunikacji na tym obszarze, obok pieszych. Ulica ma jedynie pomocniczą funkcję, pełniąc rolę komunikacyjną dla obiektów usytuowanych przy placu. Tutaj wyznaczono przystanek początkowy oraz końcowy dla turystycznych przejazdów zabytkowymi tramwajami. Oprócz tego, linie tramwajowe kierują się ulicą Świdnicką w stronę południa, ulicą Widok oraz ulicą Teatralną.

Ochrona i zabytki

Plac Teatralny we Wrocławiu jest miejscem o niezwykłym znaczeniu historycznym, mieszczącym się w obrębie Starego Miasta, które objęte jest szczególną ochroną ze względu na swoje zabytkowe wartości. Ta niewątpliwie malownicza lokalizacja została wpisana do ewidencji zabytków jako zespół urbanistyczny Starego Miasta, datowany na XIII-XIX wiek. Wpis ten nosi numer rej.: 196 z dnia 15 lutego 1962 roku oraz A/1580/212 z 12 maja 1967 roku. Dodatkowo, obszar ów został również uznany za pomnik historii „Wrocław – zespół historycznego centrum”, co jest efektem zarządzenia Prezydenta RP z dnia 8 września 1994 roku.

W otoczeniu placu znajdują się liczne, cenne zabytki, które mogę przyciągnąć uwagę każdego miłośnika architektury. Oto niektóre z nich:

• plac Teatralny 1 / ulica Świdnicka 36, kamienica z 1870 roku, nr rej.: A/5145/442/Wm z 6.10.1988,
• plac Teatralny 2, kamienica z 1870 roku, nr rej.: A/2367/444/Wm z 19.12.1982,
• plac Teatralny 3, kamienica z przełomu XIX i XX wieku, nr rej.: A/2370/450/Wm z 20.06.1990,
• plac Teatralny 4, resursa kupiecka z lat 1892–1909, nr rej.: A/2474/495/Wm z 5.10.1992,
• plac Teatralny 8 / ulica Świdnicka 34, dom handlowo-usługowy z 1911 roku, nr rej.: A/1378 z 20.11.2009.

W najbliższym otoczeniu placu znajdują się także inne zabytkowe budowle, które wzbogacają krajobraz urbanistyczny tej części Wrocławia:

• budynek Opery Wrocławskiej, ul. Świdnicka 23, lata: 1837, 1871, 1955, nr rej.: 205 z 30.12.1970,
• budynek hotelu „Monopol”, ul. Świdnicka 33, datowany na lata 1890–1892 oraz 1905 rok, nr rej.: 259/431/Wm z 16.03.1984.

Warto również wspomnieć o osiach widokowych, które są nieodłącznym elementem ochrony terenu. Obejmują one:

• wzdłuż ulicy Świdnickiej,
• wzdłuż ulicy Teatralnej, gdzie można podziwiać widok na operę,
• wzdłuż ulicy Widok w kierunku Teatru Lalek,
• z parku (w wyznaczonym obszarze) w kierunku Teatru Lalek.

---

Oceń: Plac Teatralny we Wrocławiu

---