Kamienica Sachsów we Wrocławiu

---

Historia posesji

W XVI stuleciu obszar, na którym obecnie znajduje się kamienica Sachsów, stanowił własność zakonu joannitów. Historia tego miejsca sięga XIV wieku, kiedy to w ramach komandorii wzniesiono kaplicę, która po raz pierwszy została wzmiankowana w dokumentach w 1320 roku. W 1351 roku wzniesiono również kościół szpitalny oraz klasztor, a już w roku 1319 przy kaplicy urządzono szpital przeznaczony dla osób ubogich.

W 1494 roku przeprowadzono istotną przebudowę szpitala, co doprowadziło do utworzenia kompleksu dwukondygnacyjnych budynków otaczających prostokątny dziedziniec razem z kaplicą Świętej Trójcy. W latach 1775-1777 część szpitala została przejęta przez fundację Johanna Gottfrieda Salenkego, która miała na celu wspieranie zubożałych kupców. Następnie, w okresie 1824-1826, fundacja zainwestowała w budowę nowego gmachu lecznicy, zastępując tym samym część wcześniej istniejących obiektów, które wymagały rozbiórki.

W 1869 roku szpital przeniesiono do nowego, nowoczesnego budynku, który zlokalizowano na skrzyżowaniu ulic Szpitalnej i Tęczowej. W tym samym roku decyzją władz, kaplica Świętej Trójcy została wyburzona, co otworzyło drogę do zakupu terenu opuszczonego szpitala oraz kaplicy przez żydowskiego przedsiębiorcę i bankowca, Moritza Sachsa. Do jego osiągnięć można zaliczyć m.in. dom handlowy Sach’sche Haus, zlokalizowany na wrocławskim Rynku, a także kamienicę narożną Zbożowy Narożnik (Kornecke), która znajduje się na skrzyżowaniu ulicy Oławskiej i Świdnickiej. W 1933 roku, na mocy antyżydowskich ustaw wprowadzonych przez NSDAP, kamienica została odebrana rodzinie Sachsów.

Kamienica rodowa Moritzów

W wyniku zakupu gruntów szpitalnych, rodzina Moritzów, w osobach Moritza oraz jego synów Leopolda i Siegmunda, podjęła decyzję o budowie nowej rezydencji w stylu neorenesansowym, która miała służyć jako dom dla ich rodziny. Architektem odpowiedzialnym za ten projekt był Karl Schmidt, a sam proces budowy trwał trzy długie lata. W 1873 roku zakończono prace budowlane, a efekt finalny stanowiły dwie monumentalne kamienice, które wspólnie tworzyły jednolitą elewację. Budynek nie tylko oferował luksusowe apartamenty, ale również mieścił w sobie prestiżowe sklepy, w tym Stern-Cognac-Campagnie, dom aukcyjny Lichtenbergów, oraz sklep jubilerski Raimonda Lorenziego. Do roku 1920 swoją siedzibę miała tu również firma finansowa E. Perls & Co Bankgeschäft, znana z posiadania kamienicy przy Rynku 13.

Na parterze kamienicy działała ciesząca się dużym uznaniem kawiarnia „Café Fahrig”, której właścicielem był wiedeński cukiernik Oskar Fahrig, osobiście zajmujący się przygotowaniem ciast oraz usług cateringowych. Miejsce to szybko zdobyło popularność wśród intelektualistów wrocławskich; regularnie spotykali się tu nie tylko pisarze, jak Will Erich Peuckert oraz Horst Lange, ale także dziennikarze, lekarze oraz radni. Klienci mogli korzystać z szerokiego wyboru czasopism i gazet, a także bawić się przy stołach bilardowych. Na początku XX wieku, po zmianie właściciela na Gustava Spitzera, kawiarnia wzbogaciła swoje menu o gorące posiłki, co przyciągnęło nową grupę klientów, w tym zamożnych biznesmenów. Niestety, w 1935 roku kawiarnia została zamknięta na skutek aryzacji, a jej historia dobiegła końca.

Opis architektoniczny kamienicy

Kamienica, o czterech kondygnacjach i dwutraktowym układzie, zbudowana została na bazie prostokątnego planu z nieco wyciętym narożnikiem, wokół dwóch dziedzińców. W pomieszczeniach frontowych usytuowane były przestrzenie reprezentacyjne, podczas gdy w trakcie od strony dziedzińców zorganizowano drogi komunikacyjne oraz pokoje pomocnicze. Elewacja od strony ul. Świdnickiej liczyła dziesięć osi, natomiast od ulicy Teatralnej dwadzieścia. Krótszy bok wieńczyły dwukondygnacyjne wykusze, a w środkowej części obu elewacji znajdują się pseudoryzality.

Balkon od strony pl. Teatralnego wsparł się na konsolach i obejmował trzy osie, a jego design łączył system kolumn, sięgających trzeciego piętra. Ostatnim elementem była attyka balustradowa z charakterystycznymi detalami. Okna na pierwszych dwóch kondygnacjach są jednolite pod względem rozmiaru, z obramowaniami w formie pilastrów; pierwsza kondygnacja jest zakończona naczółkami odcinkowymi, a druga trójkątnymi. Trzecia kondygnacja jest ozdobiona oknami arkadowymi, a pilastry podtrzymują belkowanie, które oddziela kondygnację od mezaniny, czyli wąskiego poddasza.

Budynek zakończony jest wydatnym gzymsem oraz balustradową attyką, a dach został pokryty płaskim pokryciem. Parter, boniowany, charakteryzuje się gzymsem oraz dużymi witrynami, które odpowiadają rytmowi osi okiennych. Historycznie, kamienica miała siedem klatek schodowych, z których trzy spełniały funkcję głównych. Jedna z nich, reprezentacyjna, wykonana została z dębu. Wnętrza obfituje w wyrafinowany wystrój, a sztukaterie, wraz z dekoracjami elewacji, zaprojektowano w pracowni Theodora Milczewskiego.

Do budynku prowadziły dwa wejścia: pierwsze od strony ulicy Świdnickiej, przez które przechodzono do obszernej sieni, a następnie na schody prowadzące do kolejnych kondygnacji. Drugie wejście, ulokowane przy ulicy Teatralnej, prowadziło do bogato zdobionej sieni, gdzie podstopnie schodów posiadały ażurowe ornamenty, a na tralkach widniały motywy przypominające skrzydła motyla. Oprócz głównej klatki, znajdowała się także mniejsza, okrągła klatka dla służby.

Po 1945 roku

Po zakończeniu działań wojennych w 1945 roku kamienica zyskała nowe życie, szybko przechodząc proces renowacji. W 1946 roku budynek trafił w ręce Stronnictwa Demokratycznego, czyli małej partii politycznej, która była satelitą PZPR. W kolejnych latach, połowę jego powierzchni przekazano Politechnice Wrocławskiej.

Obiekt przez wiele lat spełniał funkcję kamienicy czynszowej, w której na parterze mieściły się niewielkie sklepy. Od 1977 roku w budynku działała znana cukiernia „Babeczka”, oferująca wypieki przygotowywane przez cukierników z hotelu Orbis. W latach 1998-2017 cukiernię prowadził Mirosław Dawidowicz, który zyskał sobie rzeszę wiernych klientów.

W 2010 roku nastąpiła sprzedaż kamienicy oraz rozpoczęcie gruntownego remontu. Dziś na parterze mieści się kawiarnia „Gniazdo”, podczas gdy wyższe kondygnacje zajmują różnego rodzaju kancelarie adwokackie i komornicze, gabinety lekarskie oraz Honorowy konsulat Danii. Na szczycie kamienicy znajdują się luksusowe apartamenty z antresolami, co czyni tę lokalizację atrakcyjną zarówno dla biznesu, jak i dla mieszkańców.

Odniesienia w kulturze

W literaturze, szczególnie w twórczości Marka Krajewskiego, kamienica Sachsów odgrywa istotną rolę. To właśnie tutaj mieszka główny bohater jego powieści detektywistycznych, Eberhard Mock, obok swojej drugiej żony, Caren. Ich życie w tym historycznym miejscu dodaje wielowarstwowości fabule i tworzy unikalny kontekst dla zdarzeń przedstawionych w książkach.

---

Oceń: Kamienica Sachsów we Wrocławiu

---