Kamienica zlokalizowana przy ulicy Krupniczej 10 to układ architektoniczny o dużej wartości historycznej. Stanowiąca część ulicy Krupniczej, kamienica ta jest przykładem zabytkowej architektury Wrocławia, która przyciąga uwagę zarówno mieszkańców, jak i turystów.
Warto zwrócić uwagę na bogate detale architektoniczne oraz estetykę, które świadczą o jej przeszłości i znaczeniu w kontekście lokalnej historii. Przez lata kamienica była świadkiem wielu wydarzeń, które kształtowały oblicze tego pięknego miasta.
Historia posesji i kamienicy
Historia tego miejsca ma swoje korzenie w średniowieczu, kiedy to na początku rozwoju Wrocławia wytyczono ślepą ulicę w sąsiedztwie miejskich murów. Jeszcze w XVIII wieku ulica pozostawała zamknięta przez imponujący budynek koszar. W XIV wieku, albo na początku XV wieku, w pobliżu ulicy Krupniczej istniał majątek Nickela Hartuscha, od którego przyjęła swoją nazwę „Hartuschinne houestat”. Zachowany plan Wrocławia sporządzony przez Bartłomieja Weinera z 1562 roku pokazuje, że wschodnia część ulicy była już wtedy zabudowana.
W okresie pomiędzy XVI a XVIII wiekiem wschodnia pierzeja ulicy zaczęła znacząco gęstnieć, a działki były stopniowo dzielone na mniejsze. Na przełomie XVIII wieku na działce nr 10 wzniesiono trzykondygnacyjną kamienicę z dwukondygnacyjnym mansardowym dachem oraz lukarnami. Budynek ten stał się własnością gminy żydowskiej, a w latach 1790–1864 ograna była tu szkoła żydowska dla chłopców, która powstała na mocy edyktu cesarza Fryderyka Wilhelma. Szkoła, znana jako Wilhelmsschule, zostało otwarta 15 marca 1791 roku.
Obok szkoły mieściły się biura administracji gminy. W latach 1848–1900 znajdowała się tu także religijna szkoła niższego stopnia, Leipzigerische Bet-ha-midrasch-Stiftung, szkoła rzemiosł dla dziewcząt „Israelitische Industrie Schule für Mädchen”, biura administracyjne oraz rabinat z mieszkaniami. W 1900 roku budynek, wraz z sąsiednimi, został sprzedany firmie „Heller und Geb. Günther Bau und Zimmergescheft”. W tym samym roku zapadła decyzja o poszerzeniu ulicy, co spowodowało zmniejszenie działki o 9 metrów.
Projekt nowego budynku stworzyli właściciele spółki, bracia Marx i Paul Günther oraz Wilhelm Heller, zakładając zastosowanie form neogotyckich. Ostatecznie powstała kamienica o secesyjnej elewacji. Do 1945 roku w nowo powstałym budynku znajdowały się lokale handlowe i biurowe, a na ostatnim piętrze mieszkania. Od 1907 do 1927 roku budowla ta była własnością kupca J. Süssmanna.
Na parterze i w pierwszym piętrze na dużych witrynach mieszczą się sklepy, a w latach 1918–1919 budynek był siedzibą oddziału Niemieckiego Czerwonego Krzyża oraz firmy ubezpieczeniowej Victoria Allgemeine Versicherungs A.G., a także banku „Gierozentrale Schlesien”. W latach 1929–1936 obiekt przeszedł na własność bankierów H. Scharfa i W. Thuniga, a w tym okresie na parterze funkcjonował sklep z wyrobami tytoniowymi, a na pierwszym piętrze – sklep muzyczny.
Na wyższych kondygnacjach mieściły się biura. W 1936 roku budynek przeszedł na własność towarzystwa ubezpieczeniowego Allianz und Stuttgarter Lebensverf. A.G. Ze względu na częste zmiany lokatorów kamienica była regularnie przebudowywana i modernizowana w latach 1901-1945. W 1906 roku dobudowano północną klatkę schodową, a rok później dostosowano parter do celów handlowych. W 1919 roku wykonano wewnętrzną klatkę schodową po południowej stronie budynku. W 1933 roku drugie piętro zostało przebudowane na mieszkania według projektu architekta Maxa Mathiasa.
Ostatnia znana większa zmiana miała miejsce w 1936 roku, kiedy to zmieniono hełm wykusza, powołując się na nowatorskie pomysły architekta Otta Richtera.
Opis architektoniczny
Przedstawiony budynek to pięciokondygnacyjna kamienica, która jest również podpiwniczona. Został on zaprojektowany na planie prostokąta i charakteryzuje się jednostraktowym układem, podczas gdy w południowej części budynku zarysowano duży dwutraktowy układ. Główna klatka schodowa umiejscowiona jest w południowej części obiektu.
W zachodniej elewacji oraz w narożu budowli znajdują się trójkondygnacyjne wykusze, które dodają całości wyjątkowego charakteru. Kamienica jest przykryta dachem, który w części południowej i zachodniej ma strome połacie, natomiast w centralnej części został zastosowany dach pulpitowy. Zachowane lukarny, zdobione daszkami dwuspadowymi, oraz narożny wykusz, pokryty hełmem ostrosłupowym z ściętą górną częścią, dopełniają całości architektonicznej.
Zachodnia elewacja budynku w dotychczasowych dwóch pierwszych kondygnacjach układa się w sześcioosiowy układ, a w wyższych warstwach rozciąga się na dziesięć osi. W trzeciej oraz ósmej osi, liczonych od strony południowej, na wysokości trzeciej, czwartej i piątej kondygnacji, umiejscowione są dwuosiowe wykusze, które przykuwają uwagę przechodniów. Pomiędzy kondygnacjami istnienie gzymsu międzykondygnacyjnego potęguje wizualny efekt budynku.
Nad ostatnią kondygnacją kamienicy, znajdującym się tam gzymsem koronującym, architektoniczne detale stają się jeszcze bardziej wyraziste. Elewacja budynku do poziomu drugiej kondygnacji ma boniowanie, co nadaje jej szczególnej elegancji. Na czwartej kondygnacji, w osiach pięć i sześć, umiejscowiono efektowny trójboczny balkon, którego metalowa balustrada została ozdobiona stylizowanymi motywami roślinnymi, harmonizującymi z całą koncepcją budowli.
W południowej elewacji, dwuosiowej, występuje podobna dekoracja jak w elewacji zachodniej. W dolnej części parteru ulokowano otwór wejściowy, który charakteryzuje się wysokim naświetlem sięgającym II piętra oraz oknem czterodzielnym, zabezpieczonym kutą kratą o zdobieniach artystycznych. Całość zwieńczona jest efektownym portalem z trójkątnym naczółkiem, co stawia akcent na monumentalność wejścia. Po obu stronach tego przejścia można dostrzec boniowane pilastry z baldachimami, które są bogato zdobione wolutami. W dolnej części klucza pilastrów dostrzegamy stylizowane motywy kielichów kwiatu, natomiast wyżej umiejscowione liście stylizowane na kasztanowce podkreślają finezję architektoniczną tego obiektu.
Po 1945
W wyniku działań wojennych z 1945 roku rozpoczęto szereg prac remontowych, które miały miejsce głównie w latach 50. Wówczas podjęto decyzję o odnowieniu elewacji zachodniej, jednak zrezygnowano z części pięknych dekoracji, które były jej ozdobą.
W dekadzie lat 60. przystąpiono do zmiany dachu, przy okazji eliminując część lukarn, co wpłynęło na wygląd tego wyjątkowego obiektu. Następnie, w latach 70., na parterze wprowadzono zmiany, aby przystosować przestrzeń do otwarcia pralni chemicznej, co wiązało się z dodaniem kilku ścian działowych oraz wykuciem nowego otworu drzwiowego po stronie południowej.
Przemiany w tym miejscu nie kończyły się jednak w latach 80., ponieważ w latach 90. przekształcono I piętro budynku, aby mogło pełnić rolę salonu gier. W roku 1997 przeprowadzono kapitalny remont budynku, który został zaprojektowany przez architekta Marię Kondratowicz. W wyniku tych prac ponownie odnowiono elewację, a budynek zyskał nową funkcjonalność biurową, szczególnie na III, IV oraz V piętrze, a także w poddaszu.
Pozostałe obiekty w kategorii "Kamienice i domy":
Oficyna domu przy ulicy Ruskiej 47/48a we Wrocławiu | Punktowiec przy ulicy Jastrzębiej we Wrocławiu | Budynek mieszkalny przy ulicy marszałka Józefa Piłsudskiego 80-86 we Wrocławiu | Dom jednorodzinny przy ul. Zielonego Dębu 21 we Wrocławiu | Trzonolinowiec we Wrocławiu | Galeriowiec przy ulicy Powstańców Śląskich 82-94 we Wrocławiu | Mezonetowiec we Wrocławiu | Kamienica przy ulicy Odrzańskiej 1 we Wrocławiu | Kamienica przy ulicy Podwale 64 we Wrocławiu | Kamienica przy ulicy Podwale 68 we Wrocławiu | Kamienica przy ulicy Kiełbaśniczej 15 we Wrocławiu | Kamienica przy ulicy Kiełbaśniczej 14 we Wrocławiu | Kamienica przy ulicy Kazimierza Wielkiego 43 we Wrocławiu | Kamienica przy ulicy Kazimierza Wielkiego 39 we Wrocławiu | Kamienica Sachsów we Wrocławiu | Kamienica Rynek-Ratusz 17 we Wrocławiu | Kamienica Rynek-Ratusz 15 we Wrocławiu | Kamienica Rynek-Ratusz 14 we Wrocławiu | Kamienica przy ulicy Włodkowica 8 we Wrocławiu | Kamienica przy Rynku 60 we WrocławiuOceń: Kamienica przy ulicy Krupniczej 10 we Wrocławiu