Budynek mieszkalny przy ulicy marszałka Józefa Piłsudskiego 80-86 we Wrocławiu

---

Położenie i otoczenie

Budynek znajduje się w sercu Wrocławia, na osiedlu Przedmieście Świdnickie, które wchodzi w skład historycznej dzielnicy Stare Miasto. W niedalekiej odległości od tej lokalizacji znajduje się dworzec kolejowy Wrocław Główny, co czyni tę okolicę dobrze skomunikowaną. Jego adres to ulica marszałka Józefa Piłsudskiego 80-86A, gdzie dłuższe skrzydło budynku przylega do północnej pierzei tej ulicy, a krótsze zajmuje zachodnią pierzeję ulicy Stawowej.

Obszar, na którym ulokowany jest budynek, charakteryzuje się gęstą zabudową śródmiejską, w której mieszają się różne typy zabudowy – głównie o funkcji mieszkalnej, ale także wielofunkcyjnej. Pod względem urbanistycznym, wskazuje się ten teren jako część śródmieścia, w obrębie jednostkę urbanistyczną Przedmieścia Świdnickiego oraz Oławskiego. W tym obszarze występuje także układ pasmowy miasta, gdzie ulica znajduje się w tzw. pasmie działalności gospodarczej, które określane jest jako centralne pasmo aktywności gospodarczej.

Wysoka intensywność zabudowy połączona z przeważającą funkcją mieszkaniową tworzy nie tylko znaczącą gęstość zaludnienia, ale także warunki sprzyjające rozwojowi usług. Na obszarze dominują kwartały zabudowy, gdzie funkcje reprezentacyjne znajdują się na zewnątrz, podczas gdy użytkowe są zlokalizowane wewnątrz kwartałów. Wzdłuż ulic widoczna jest pierzejowa zabudowa, a ulica, przy której stoi budynek, stanowi ważny element publicznych przestrzeni o charakterze reprezentacyjnym.

Ulica spełnia również rolę drogi zbiorczej, będąc głównym korytarzem tramwajowym. Znajdujące się w bliskim sąsiedztwie główny dworzec kolejowy, dworzec autobusowy zlokalizowany po południowej stronie oraz liczne przystanki komunikacji miejskiej, a także stacje rowerów miejskich, tworzą śródmiejski węzeł przesiadkowy o znaczeniu miejsko-aglomeracyjnym. Ten obszar wyróżnia się gęstą siecią ulic oraz doskonałym dostępem do infrastruktury transportowej, co przekłada się na wygodę miejskiego życia.

Historia

Przed powstaniem budynku

Obszar, na którym znajduje się obecny budynek, stanowił ono wcześniej przedpola fortyfikacji Starego Miasta, usytuowanego tuż przed Bramą Świdnicką. W XVI wieku, znany jako Wygon Świdnicki (Schweidnitzer Vorstadt), obejmował obszar od podwala do aktualnej estakady kolejowej, oraz od ulicy Stawowej do Dworcowej. W początkach XIX wieku, wzdłuż obecnej ulicy Józefa Piłsudskiego, znajdowały się wiejskie posiadłości ogrodników. W 1808 roku teren ten został zintegrowany z miastem. Intensywny rozwój tej lokalizacji, wywołany postępującą urbanizacją Wrocławia, łączył się z budową istotnego dworca kolejowego Wrocław Główny, co przyczyniło się do pojawienia się zabudowy miejskiej w okolicy. Podczas tragicznych wydarzeń oblężenia Wrocławia w 1945 roku, w końcowej fazie II wojny światowej, część istniejących budynków została zniszczona, co skutkowało powstaniem wolnych działek przeznaczonych pod budownictwo.

Kontekst

W obliczu ogromnych potrzeb mieszkaniowych, które powstały po zniszczeniach wojennych, budownictwo mieszkaniowe stało się kluczowym obszarem działań w Wrocławiu, mimo że inwestycje w tym zakresie były skromniejsze niż w innych dużych miastach Polski. W latach socrealizmu, budowa nowych mieszkań koncentrowała się na uzupełnieniu istniejącej zabudowy przedwojennej. Najwięcej takich projektów realizowano w dwóch głównych lokalizacjach. Jednym z tych obszarów było Przedmieście Świdnickie, w rejonie ulicy Tadeusza Kościuszki, placu jego imienia, oraz ulicy marszałka Józefa Piłsudskiego (wówczas ulicy Karola Świerczewskiego) oraz ich pobliskich. W tych lokalizacjach przeprowadzono liczne inwestycje, które harmonijnie wkomponowały się w istniejącą zabudowę. Nowe obiekty, pomimo że zrealizowane zgodnie z obowiązującą doktryną, respektowały wcześniejsze linie zabudowy oraz nawiązywały do wysokości sąsiednich budynków.

Powstanie budynku i użytkowanie

W latach pięćdziesiątych XX wieku, jednym z takich projektów była budowa budynku, który zajął wolną przestrzeń w narożniku ulic Stawowej oraz marszałka Józefa Piłsudskiego (wówczas ulica Karola Świerczewskiego) i tym samym dopełnił kwartał istniejącej zabudowy. Podjęto decyzję о wzniesieniu budynku mieszkalnego z użytkowym parterem, a jego projekt został stworzony przez Stanisława Tokarowskiego. Całość została zaplanowana w 1952 roku, a realizację budowy ukończono w latach 1954-1955. Po późniejszych zmianach ustrojowych w Polsce, budynek został podzielony na sześć niezależnych jednostek własnościowych oznaczonych numerami: 80, 82, 84, 84A, 86, oraz 86A.

Architektura, odbiór

Architektura opisywanego obiektu reprezentuje styl socrealistyczny, co czyni go interesującym punktem w przestrzeni wrocławskiej architektury. Wiele publikacji skupia się na tym budynku, uznając go za godny uwagi ze względu na jego unikalne cechy.

Szczególne zainteresowanie tym miejscem uzasadnia fakt, że stanowi ono jedną z wybitnych realizacji historyzującej architektury powojennej, która wyróżnia się na tle innych budynków tego okresu. W literaturze obiekt często nazywany jest kamienicą, co wskazuje na jego charakterystyczną formę.

Obecnie budynek dzieli się na sześć odrębnych nieruchomości, a jego wysokość to pięć kondygnacji nadziemnych. W kontekście klasyfikacji budynków, według Klasyfikacji Środków Trwałych, obiekt ten zalicza się do kategorii m – budynki mieszkalne (110).

Łączna powierzchnia zabudowy wynosi 1.039 m², a poszczególne lokale prezentują się następująco:

• nr 80 – 193 m²,
• nr 82 – 175 m²,
• nr 84 – 175 m²,
• nr 84A – 168 m²,
• nr 86 – 276 m²,
• nr 86A – 52 m².

Warto również zauważyć, że działki, na których posadowiony jest budynek, zostały przypisane do klasoużytku B, co oznacza tereny mieszkaniowe.

Ochrona

Ochrona budynku

Obiekt ten został zarejestrowany w ewidencji zabytków, co oznacza, że podlega szczególnej ochronie. Opracowano miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, który wyznacza ramy ochrony dotyczącej kluczowych elementów, takich jak: bryła i gabaryty budynków, forma architektoniczna, artikulacja oraz sposób opracowania elewacji, a także podziały i detale elewacji oraz formy dachów. Ustalono również zakres dozwolonej rozbudowy oraz zasady dotyczące montażu wszelkich instalacji i urządzeń.

Ten budynek został uznany za ważne dobro kulturowe współczesnej architektury i został ujęty na wrocławskiej liście dóbr kultury współczesnej, której dokumentację przygotowano w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego w 2010 roku. Następnie, przed przyjęciem nowego studium w 2018 roku, budynek był jedną z propozycji podczas prac mających na celu identyfikację obiektów zasługujących na takie miano, co potwierdza jego ugruntowaną pozycję na liście wartościowych dóbr kultury.

Ochrona obszaru

Posadowienie tego obiektu ma miejsce w historycznym układzie urbanistycznym Przedmieścia Południowego we Wrocławiu. Ten złożony układ przestrzenny objęty jest ochroną w ramach gminnej ewidencji zabytków oraz został uwzględniony w wojewódzkim wykazie zabytków. Historia tego układu sięga XIII wieku, z intensyfikacją rozwoju, która miała miejsce od około 1840 roku do początku lat 60. XX wieku. Oceniono stan zachowania tego obszaru na poziomie 4, co oznacza stan dobry, a także 5, co wskazuje na stan bardzo dobry.

---

Oceń: Budynek mieszkalny przy ulicy marszałka Józefa Piłsudskiego 80-86 we Wrocławiu

---