Ulica Bzowa we Wrocławiu

---

Historia

Wzdłuż obecnej ulicy Grabiszyńskiej, od obszaru dzisiejszej ulicy Bzowej do ulicy Klecińskiej, w przeszłości istniała nowożytna wieś Grabiszyn. Była to wieś ogrodnicza, w której prowadzono głównie uprawę warzyw i ziół, a także hodowlę kwiatów, mleka i serów, co miało na celu zaopatrywanie pobliskiego Wrocławia w te produkty. Wrocławskie wsie ogrodnicze podzielone były na dwa okręgi: wielki i mały, przy czym Grabiszyn zaliczano do małego okręgu. W wyniku sekularyzacji, w 1811 roku, majątek wiejski przeszedł na własność miasta.

Na południu owej wsi biegła stara droga polna, która istniała od średniowiecza, obejmując parcelę Grabiszyna. Do początku XX wieku, w rejonie tej drogi, znajdowały się liczne ogrody oraz sad (Eichborngarten) z rezydencją patrycjusza i bankiera Ludwiga Eichborna. W 1891 roku po wschodniej stronie wspomnianych terenów rozpoczęto budowę Towarowej Obwodnicy Wrocławia, którą otwarto w 1896 roku. Na początku XX wieku ogrody oraz sad przekształciły się w ogrody działkowe.

Obszar, przez który obecnie przebiega ulica Bzowa, został włączony w granice Wrocławia w 1911 roku. W 1919 roku powstała spółdzielnia Siedlungsgeselleschaft Eichborngarten (Spółdzielnia Osiedlowa Eichborngarten), której zadaniem była realizacja polityki spółdzielczości mieszkaniowej w czasach Republiki Weimarskiej. Nazwę tę nadano według lokalizacji budowy pierwszego osiedla, które powstało na terenach dawnych ogrodów i sadu Eichborna. Realizacja inwestycji trwała od 1919 do 1926 roku i została oparta na projekcie Paula Heima, powstałym we współpracy z architektem Albertem Kempterem. Obszar osiedla obejmował około 30 ha, rozciągając się pomiędzy aleją generała Józefa Hallera, ulicą Grabiszyńską oraz torami kolejowymi.

Osiedle miało pomieścić mniej więcej 3700 mieszkańców, a w jego ramach wybudowano około 800 domów jedno- oraz wielorodzinnych, z ogrodami o powierzchni od 80 do 600 m². W szczególności w okolicy ulicy Bzowej wzniesiono niskie budynki z ogrodami charakteryzujące się prostokątnymi bryłami oraz spadzistymi dachami. Zaplanowane osiedle ogrodowe typu street cum square nawiązywało do angielskich wzorców. Centrum urbanistyczne zajmował plac (plac Bzowy), a główną osią całości była wychodząca z niego ulica Bzowa. Zarówno plac, jak i ulica, były zagospodarowane terenami zieleni.

Wzdłuż południowego odcinka ulicy Bzowej powstały domy bliźniacze oraz czterorodzinne, mające trzy kondygnacje, które wyróżniały się „wiejskim” charakterem związanym z ogrodami oraz połączeniem zabudowy mieszkalnej, zaprojektowanej z charakterystycznymi dachami naczółkowymi i budynkami gospodarczymi. Całość uzupełniała obrzeżna zabudowa wielorodzinna, zlokalizowana przy obecnej alei generała Józefa Hallera. W 1921 roku wytyczono ulicę Inżynierską, która będąc przedłużeniem ulicy Kruczej, biegła prostopadle do ulicy Bzowej na śladzie istniejącej drogi.

W trakcie II wojny światowej, podczas oblężenia Wrocławia w 1945 roku, znaczna część zabudowy uległa zniszczeniu. Ta część miasta została zdobyta przez Armię Czerwoną stosunkowo szybko, gdyż już w lutym 1945 roku, kiedy to front dotarł w okolice ulicy Jemiołowej. Kolejne walki przyczyniły się do dalszych zniszczeń. W latach 70. XX wieku, przy ulicy Inżynierskiej oraz północnym odcinku ulicy Bzowej, powstała nowa zabudowa, obejmująca pięciokondygnacyjne bloki mieszkalne.

Nazwy

Ulica Bzowa posiada bogatą historię, której częścią są jej zmieniające się nazwy. W swojej przeszłości ulica była znana pośród mieszkańców pod różnymi określeniami.

Przez długi czas nosiła ona miano Fliederweg, aż do roku 1946. Od tego momentu, nazwa została zmieniona na Bzowa.

Pochodzenie pierwotnej, niemieckiej nazwy wywodzi się od słowa Flieder, które w języku polskim oznacza bez. Decyzja o nadaniu obecnej nazwy została podjęta przez Zarząd Wrocławia, co zostało ogłoszone w okólniku nr 33 z dnia 15 maja 1946 roku.

Układ drogowy

Ulica Bzowa to drogowa arteria o długości 625 m, która rozciąga się od ulicy Grabiszyńskiej do ulicy Makowej (numer drogi 105947D, numer ewidencyjny G1059470264011). Odcinek drogi od ulicy Inżynierskiej do placu Bzowego jest drogą dwujezdniową, a na samym placu rozdziela się na dwie dodatkowe drogi, które obsługują plac z obu stron, harmonijnie łącząc się z ulicą Makową. Ustalono, że cała długość ulicy Bzowej od ulicy Inżynierskiej do ulicy Makowej posiada klasę dojazdową, co oznacza, że jest to istotny odcinek komunikacyjny.

Szerokość drogi w liniach rozgraniczających dla dwujezdniowego fragmentu wynosi 25,5 m, podczas gdy drogi, które okalają plac, mają odpowiednio szerokości 7,5 oraz 8,0 m. Ulica ta łączy się z szeregiem innych dróg publicznych, kołowych oraz miejskich, co czyni ją ważnym punktem w układzie drogowym miasta:

Typ powiązania	Nazwa drogi	Zdjęcie
Początek ulicy, skrzyżowanie	ulica Grabiszyńska torowisko tramwajowe	Brak
Skrzyżowanie	ulica Różana	Brak
Skrzyżowanie	ulica Inżynierska	Brak
Rozwidlenie	plac Bzowy	Brak
Skrzyżowanie zachodnie	ulica Makowa klasy dojazdowej	Brak
Skrzyżowanie wschodnie		Brak
Kontynuacja /dla drogi zachodniej/	ulica Słonecznikowa	Brak

Całość ulicy Bzowej leży na dwóch działkach ewidencyjnych, których łączna powierzchnia wynosi 26 388 m².

Droga	Jezdnie	Działka	Pole powierzchni	Zdjęcie
Gminna droga od ul. Grabiszyńskiej do ul. Inżynierskiej	Jedna	Nr 7 AM-25, obręb Grabiszyn	3952 m²	Brak
Gminna droga od ul. Inżynierskiej do ul. Makowej	Dwie	Nr 31 AM-26, obręb Grabiszyn	5087 m²	Brak

Asfaltowe nawierzchnie jezdni biegnących wzdłuż ulicy Bzowej są dobrze utrzymane, jednak ulica ta nie jest wykorzystywana przez transport miejski. Trasy linii autobusowych są wytyczone ulicą Inżynierską, gdzie znajdują się przystankiem autobusowy o nazwie „Inżynierska”. Dodatkowo, w bliskim repertuarze ul. Grabiszyńskiej, usytuowany jest przystanek tramwajowy noszący miano „Bzowa (Centrum Zajezdnia)”.

Na prawie całej długości ulicy, z wyjątkiem skrzyżowań z ulicami Grabiszyńską i Inżynierską, funkcjonuje strefa z ograniczeniem prędkości do 30 km/h oraz jest to obszar sprzyjający ruchowi rowerowemu, powiązanym z innymi okolicznymi drogami rowerowymi. Na odcinku dwujezdniowym, od ulicy Inżynierskiej do placu Bzowego, wyznaczone zostały także ścieżki rowerowe w obu kierunkach, co dodatkowo zwiększa bezpieczeństwo i komfort podróży.

Zabudowa i zagospodarowanie

W północnej części ulicy znajduje się zabudowa składająca się z pięciokondygnacyjnych, powojennych bloków mieszkalnych, które są wieloklatkowymi budynkami usytuowanymi równolegle do ulicy. Numery mieszkań po stronie zachodniej obejmują zakres od 9 do 39, natomiast po stronie wschodniej od 20 do 50. Z tyłu bloków mieszkalnych na zachodniej stronie, w okolicy ulicy Grabiszyńskiej 184, odkryjemy Centrum Historii Zajezdnia, które zostało zrealizowane w latach 2013–2016 na obszarze dawnej zajezdni. Jedynie w rejonie ulicy Inżynierskiej zabudowa ulega zmianie – po stronie zachodniej znajduje się tu pawilon biurowo-handlowy, w którego skład wchodzi apteka, zlokalizowany pod adresem ul. Inżynierska 17. Obiekt ten ma dwie kondygnacje oraz 569 m² powierzchni zabudowy.

Na południowym odcinku, natomiast, napotykamy na zabudowę szeregową i bliźniaczą, która jest zarówno przedwojenna, uwzględniona w gminnej ewidencji zabytków, jak i nowoczesna. Obejmuje ona numery od 65 do 91 po stronie zachodniej oraz od 76 do 102 po stronie wschodniej. W tym rejonie możemy dostrzec wyjątek w postaci bloku mieszkalnego przy ulicy Inżynierskiej 20-30, który jest usytuowany prostopadle do ulicy Bzowej, jak i budynku przychodni przy placu Bzowym 1 – jedynego obiektu przypisanego do tego konkretnego placu.

Plac Bzowy jest otoczony jezdniami zarówno ulicy Bzowej, jak i ulicy Makowej, a jego powierzchnia wynosi 3367 m². Pas rozdzielający jezdnie na dwujezdniowym odcinku ulicy od ulicy Inżynierskiej do placu Bzowego został zagospodarowany jako tereny zieleni, a jego przeznaczenie ustalono jako skwer z alejkami pieszymi oraz szpalerami chronionych drzew. Ponadto, teren wokół przychodni na placu Bzowym, mimo że również ma zieleń, nie jest obszarem publicznym. Budynek przychodni stanowi kluczowy element architektoniczny, który skupia uwagę przechodniów na specyficznym elemencie wizualnym z osi widokowej ulicy Bzowej. Posiada on dwie kondygnacje i powierzchnię zabudowy wynoszącą 572 m².

Obszar, przez który przebiega ulica Bzowa, to nowoczesne osiedle, które nazywane jest kameralnym. Wysokość terenu w tej okolicy waha się od 119,5 m n.p.m. w północnej części, w pobliżu ulicy Grabiszyńskiej, do 123,5 m n.p.m. w południowaniu, w rejonie ulicy Makowej.

Demografia

Ulica Bzowa we Wrocławiu rozciąga się przez trzy różne rejony statystyczne, które różnią się zarówno gęstością zaludnienia, jak i liczbą osób zameldowanych. Poniższa tabela dostarcza szczegółowych informacji z dnia 31 grudnia 2020 roku na temat tych rejonów.

Numer rejonu statystycznego	Liczba zameldowanych osób	Gęstość zaludnienia [osoby/km²]	Lokalizacja
930871	552	5795	strona zachodnia: od ul. Grabiszyńskiej; numery 9-23
930872	652	9086	strona zachodnia: numery 25-39 (do ul. Inżynierskiej) strona wschodnia: od ul. Grabiszyńskiej do ul. Inżynierskiej; numery 20-50
930910	539	6121	obie strony: od ul. Inżynierskiej do ul. Makowej numery od 65 do 91 oraz od 80 do 102

Ochrona i zabytki

Obszar, przez który wznosi się ulica Bzowa we Wrocławiu, od jej początku przy ulicy Inżynierskiej, kierując się ku południowi, jest chroniony i wpisany do gminnej ewidencji zabytków jako osiedle Grabiszyn. W szczególności historyczny układ urbanistyczny osiedla w okolicach alei generała Józefa Hallera oraz alei Pracy, a także ulic Inżynierskiej, Różanej oraz linia kolejowa, jak również zespoły budowlane Hutmenu i dawnej zajezdni tramwajowej, są przedmiotem szczególnej ochrony. Teren ten kształtował się sukcesywnie od 1919 roku do początku lat 70. XX wieku, a jego stan zachowania oceniany jest jako dobry.

Warto podkreślić, że południowy, dwujezdniowy odcinek ulicy oraz plac leżą w zasięgu obszaru, który przechodzi rehabilitację istniejącej zabudowy i infrastruktury technicznej. Dodatkowo, są one częścią strefy ochrony konserwatorskiej, obejmującej powyżej opisany układ urbanistyczny.

Przy ulicy Bzowej oraz w jej najbliższym sąsiedztwie usytuowane są następujące zabytki, które zostały uwzględnione w gminnej ewidencji:

Obiekt i lokalizacja	Data powstania oraz typ ochrony	Zdjęcie
Strona zachodnia (północno-zachodnia)
Budynek mieszkalny w zabudowie szeregowej (projekt Paul Heim) ul. Bzowa 65-71	1920-1930 Typ ochrony: inny	_
Budynek mieszkalny w zabudowie szeregowej (projekt Paul Heim) ul. Bzowa 89-91	1920-1930 Typ ochrony: inny	_
Strona wschodnia (południowo-wschodnia)
Budynek mieszkalny ul. Inżynierska 16-18	1920-1930 Typ ochrony: inny	_
Budynek mieszkalny w zabudowie szeregowej (projekt Paul Heim) ul. Bzowa 76-82	1920-1930 Typ ochrony: inny	_
Budynek mieszkalny w zabudowie szeregowej (projekt Paul Heim) ul. Bzowa 84-90	1920-1930 Typ ochrony: inny	_

Baza TERYT

Na podstawie danych z Głównego Urzędu Statystycznego, dostępnych w bazie TERYT, można przyjrzeć się szczegółom dotyczącym ulicy Bzowej we Wrocławiu. Poniżej przedstawiamy kluczowe informacje na temat tej lokalizacji:

• województwo: dolnośląskie (02),
• powiat: Wrocław (0264),
• gmina/dzielnica/delegatura: Wrocław (0264011) gmina miejska; Wrocław-Fabryczna (0264029) delegatura,
• miejscowość podstawowa: Wrocław (0986283) miasto; Wrocław-Fabryczna (0986290) delegatura,
• kategoria/rodzaj: ulica,
• nazwa ulicy: ul. Bzowa (02532).

---

Oceń: Ulica Bzowa we Wrocławiu

---